Oceń
- Jaka jest rola wapnia w organizmie?
- Gdzie w organizmie występuje wapń?
- Jakie są objawy niedoboru wapnia?
- Jakie mogą być objawy skórne niedoboru wapnia?
- Skąd biorą się niedobory wapnia?
- Jakie są skutki niedoboru wapnia?
- Ile wapnia potrzeba, by nie wystąpiły niedobory?
- Jak uzupełniać wapń w organizmie?
Niedobór wapnia, czyli hipokalcemia, może wpłynąć nie tylko na kłopoty z kośćmi czy zębami, których jest ważnym budulcem, ale także na pracę innych układów w organizmie, m.in. na układ nerwowy, mięśniowy, krwionośny czy hormonalny. Niestety, niedobry wapnia rzadko dają widoczne objawy, choć mogą prowadzić do zmian skórnych.
Jaka jest rola wapnia w organizmie?
Wapń jest składnikiem mineralnym, który w naszym organizmie odpowiada za prawidłową budowę kości i zębów. Poza układem szkieletowym, wapń odgrywa również rolę w przewodnictwie bodźców nerwowych, odpowiada za prawidłowe kurczenie się mięśni, aktywuje niektóre enzymy, uczestniczy w krzepnięciu krwi i jest ważnym czynnikiem w prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej. W naszym organizmie, wapń niezbędny jest do prawidłowej pracy serca i układu naczyniowego. Co więcej, prawidłowa zawartość wapnia w diecie, jest niezbędna w zapobieganiu wystąpienia oraz leczeniu chorób takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 i niektóre nowotwory (jelita grubego, prostaty, sutka).
Gdzie w organizmie występuje wapń?
Prawie cały wapń, bo aż 99 proc. tego składnika mineralnego, znajduje się w kościach i zębach. Pozostałe 1 proc., wchodzi w skład płynów pozakomórkowych, w tym krwi. Połowa tego wapnia występuje w postaci związanej z białkami (albuminami), a druga połowa występuje w postaci wolnej (wapń zjonizowany). Właśnie w formie zjonizowanej ocenia się jego stężenie, aby sprawdzić czy występują jego niedobory w organizmie.
Jakie są objawy niedoboru wapnia?
Warto pamiętać, że zarówno łagodny, jak i przewlekły niedobór wapnia długo nie daje żadnych widocznych objawów. Wpływa przede wszystkim na układ kostno-szkieletowy, ale niedobór wapnia może również prowadzić do zmian skórnych i zwiększonej łamliwości paznokci.
Natomiast gwałtowne spadki stężenia tego składnika lub jego spadek poniżej poziomu 1,9 mmol/l, dają charakterystyczne objawy. Występują one rzadko, związane są z niedoborem wapnia zjonizowanego i wynikają przede wszystkim z zaburzeń czynności układu nerwowo-mięśniowego i nerwowego. Są one stanem poważnym i jeżeli wystąpią, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. Należą do nich:
- mrowienie kończyn oraz twarzy,
- objaw Trousseau, czyli tak zwana ręka położnika (charakterystyczne wygięcie dłoni),
- objaw Chvostka, czyli skurcz mięśni twarzy po uderzeniu w nerw twarzowy,
- niekontrolowane skurcze mięśni, które jeżeli powtarzają się i występują w różnych obszarach, nazywane tężyczką.
Jakie mogą być objawy skórne niedoboru wapnia?
Oprócz poważnych zaburzeń ze strony układu nerwowego czy mięśniowego symptomami wskazującymi na niedobór mogą być też problemy dermatologiczne. Może to być:
- łamliwość paznokci lub włosów
- wysuszenie skóry
- zmiany łuszczycowe
- swędzenie skóry
- wysypki o charakterze alergicznym.
Na skórze mogą się też łatwo pojawiać siniaki, a rany gorzej goić – związane jest to z problemami w krzepnięciu krwi.
Skąd biorą się niedobory wapnia?
Niedobory wapnia mogą wynikać z wielu przyczyn. Pierwszą, najbardziej oczywistą jest jego za małe spożycie wraz z dietą. Niedobór może jednak wynikać z zaburzeń pracy przytarczyc (niedobór parathormonu, PTH), co może pojawić się u osób po operacji tarczycy, po radioterapii okolic szyi, w wyniku nowotworów czy niewydolności nerek. Niedobór wapnia może pojawić się również u osób z niedoborami witaminy D. Hipokalcemia może wystąpić również w stanach zasadowicy oddechowej (najczęściej ten stan pojawia się w wyniku zbyt intensywnego oddychania w sytuacjach stresowych, lękowych i podczas napadów paniki).
Jakie są skutki niedoboru wapnia?
Ciężkie objawy niedoboru, związane z tężyczką wymagają natychmiastowego leczenia szpitalnego. Jednak częściej mamy do czynienia z przewlekłymi niedoborami wapnia wynikającymi z niedostatecznej podaży tego składnika z dietą. Wapń dostarczany jest do naszego organizmu wraz z pożywieniem. Należy jednak pamiętać, że jeżeli dieta będzie niedoborowa, nasz organizm zacznie pobierać wapń z kości, prowadząc do zwiększenia ich łamliwości i ich uszkodzeń. Konsekwencją przewlekłego niedoboru wapnia u dzieci jest krzywica. U osób dorosłych – osteomalacja i zwiększone ryzyko osteoporozy. Dlatego prawidłowo zbilansowana dieta jest niezwykle ważna zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych.
Ile wapnia potrzeba, by nie wystąpiły niedobory?
Zapotrzebowanie na wapń najbardziej zależy od wieku - dzieci potrzebują go najwięcej, bo ich kości rosną i mineralizują się. Sporo potrzebują go również osoby starsze - seniorzy po 66. roku życia.
Dzieci:
- do 6. miesiąca życia: 200 mg/dzień
- 6 -12. miesiąc życia: 260 mg/dzień
- 1-3. rok życia: 500 mg/dzień
- 4-9. rok życia: 800 mg/dzień
- 10-18. rok życia: 1100 mg/dzień
Dorośli:
- 19-50. rok życia: 800 mg/dzień
- 51-65. rok życia: 800 mg/dzień (mężczyźni); 1000 mg/dzień (kobiety)
- >66. roku życia: 1000 mg/dzień
Kobiety ciężarne i karmiące:
- < 19. roku życia: 1100 mg/dzień
- >19. roku życia: 800 mg/dzień
Jak uzupełniać wapń w organizmie?
Najlepszym sposobem uzupełnienia wapnia w organizmie jest dieta, chociaż lekarz może też zalecić suplementację. Najbogatszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia są mleko i jego przetwory. Duże ilości tego składnika zawierają również konserwy rybne spożywane wraz z ośćmi. Do dobrych źródeł wapnia należą niektóre produkty roślinne, jednak z wielu z nich ten składnik jest słabo przyswajalny, ze względu na wysokie zawartości kwasu szczawiowego i fitynowego. Prawidłowe wchłanianie wapnia z dietą utrudnia również wysoka zawartość fosforu, tłuszczu i błonnika pokarmowego w diecie. Do czynników, które zwiększają wchłanianie wapnia z dietą należą: laktoza, niektóre aminokwasy, wysoka zawartość witaminy D w diecie oraz fosfopeptydy z mleka. Pewne ilości wapnia mogą również pochodzić z wody wysokozmineralizowanej.
Aby uzupełnić niedobory wapnia w organizmie, należy zadbać, aby w diecie pojawiły się produkty, będące dobrym źródłem wapnia.
Do produktów zwierzęcych, będących dobrym źródłem wapnia należą:
- parmezan: 1380 mg/100 g
- ser edamski: 867 mg/100 g
- ser gouda: 807 mg/100 g
- ser cheddar: 703 mg/100 g
- ser brie: 600 mg/100 g
- feta: 500 mg/100 g
- sardynka w oleju: 330 mg/100 g
- kefir, 2%: 293 mg/100 g
- sardynka w pomidorach: 250 mg/100 g
- jogurt naturalny, 2%: 170 mg/100 g
- mleko spożywcze 2%: 120 mg/100 g
- śmietana 18%: 99 mg/100 g
- ser twarogowy: 94 mg/100 g
W produktach roślinnych wapń znajduje się przede wszystkim w:
- mak niebieski: 1266 mg/100 g
- soja: 240 mg/100 g
- migdały: 239 mg/100 g
- figi suszone: 203 mg/100 g
- len, nasiona: 195 mg/100 g
- pietruszka, liście: 193 mg/100 g
- orzechy laskowe: 186 mg/100 g
- fasola biała: 163 mg/100 g
- jarmuż: 157 mg/100 g
- morele suszone: 139 mg/100 g
- orzechy pistacjowe: 135 mg/100 g
- sezam, nasiona: 114 mg/100 g
- boćwina: 97 mg/100 g
- szczaw: 97 mg/100 g
- szpinak: 93 mg/100 g
- kapusta włoska: 77 mg/100 g
- brokuły: 48 mg/100 g
Źródła:
1. Kunachowicz H, Przygoda B, Nadolna I, Iwanow K. (2017). Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Warszawa: Wydawnictwo PZWL
2. Jarosz M. (2017). Normy żywienia dla populacji Polski.Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia
3. Dobrzańska A, Obrycki Ł, Socha P. (2015). Suplementacja diety. Wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią.Warszawa: Media-Press
4. mp.pl
Oceń artykuł
