Oceń
Witamina A jest składnikiem niezbędnym dla zdrowia. Ma nie tylko pozytywny wpływ na skórę – chroni ją przed przetłuszczaniem i starzeniem się, działa fotoochronnie. Jest też niezbędna dla zachowania odporności i dobrego widzenia. Jednak jej nadmiar w organizmie nie jest korzystny – witamina A może być toksyczna. Jakie są objawy jej przedawkowania?
Witamina A jest należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (do jej przyswojenia potrzebny jest właśnie ten składnik). Oznacza to jednocześnie, że jej nadmiar nie jest usuwany z organizmu wraz z moczem (jak np. dzieje się to w przypadku witaminy C), ale kumuluje się w nim. To powód, dla którego lepiej jej nie nadużywać.
Jakie działanie ma witamina A?
Witamina A znana pod nazwą retinol, beta-karoten czy prowitamina A,jest niezbędna do właściwego metabolizmu białka i wsparcia produkcji kwasu rybonukleinowego, który na bieżąco przekazuje komórkom organizmu informacje o osłabieniu skóry, tkanek czy błon śluzowych ust, nosa, gardła i płuc i mobilizuje do ich wzmocnienia. Witamina A wpływa na ich regenerację, co skutecznie utrudnia wirusom działanie, zapobiega zakażeniom, zmiękcza skórę i zwiększa jej odporność na podrażnienia. Wspiera wzrost nowych komórek – dzięki niej włosy, skóra i paznokcie wyglądają zdrowo.
Do innych zadań witaminy A należy udział w budowie i naprawie kości, zębów (szkliwa), błon śluzowych płuc, układu pokarmowego i rozrodczego – jest niezbędna do prawidłowego kształtowania się łożyska i rozwoju płodu. Bierze też udział w tworzeniu krwi, wpływa na dobre widzenie i zapobiega osłabieniu wzroku w ciemności. Reguluje pracę tarczycy, pobudza działanie grasicy i układu odpornościowego.
Gdzie jest najwięcej witaminy A?
Witamina A występuje w żywności pochodzenia roślinnego w postaci prowitaminy A, zwłaszcza beta-karotenu. Jego bogatym źródłem są:
- warzywa (marchew, natka pietruszki, szpinak, botwinka, dynia, ziemniaki, jarmuż, papryka, brokuły, pomidory, kukurydza, kapusta, sałata)
- owoce (morele, brzoskwinie, śliwki, mango, papaja, czerwony grejpfrut, porzeczki, maliny).
Pewne ilości beta-karotenu znajdują się w mleku i jego przetworach, jajkach oraz maśle.
Natomiast retinol i jego pochodne występują w produktach pochodzenia zwierzęcego, czyli w:
- podrobach, szczególnie w wątrobie
- jajkach
- serach podpuszczkowych dojrzewających
- niektórych rybach morskich.
W Polsce istotnym źródłem witaminy A są obligatoryjnie wzbogacane tłuszcze do smarowania pieczywa, z wyjątkiem tłuszczu mlecznego.
Czy przedawkowania witaminy A zdarza się często?
Jej nadmiar w organizmie może być efektem zbyt wysokiego spożycia retinolu i jego pochodnych, najczęściej poprzez niewłaściwe stosowanie suplementów diety lub preparatów farmaceutycznych.
Skumulowanie witaminy A w organizmie może się zdarzyć, gdy dieta jest dobrze zbilansowana i nie brakuje w niej witaminy A, a mimo to jest suplementowana. Zdarza się to także w przypadkach nadmiernego spożycia wątróbki, która magazynuje witaminę A.
Co ciekawe, w przypadku prowitaminy A (beta-karotenu z produktów roślinnych) na ogół nie obserwuje się szkodliwego wpływu na organizm człowieka. Beta-karoten nie jest teratogenny ani nie ma toksycznego wpływu nawet w dużych dawkach. Najbardziej znanym objawem długotrwałego, nadmiernego spożywania beta-karotenu jest karotenodermia – powodująca żółto-pomarańczowe zabarwienie skóry, które ustępuje po zaprzestaniu spożywania tego składnika.
Jakie są objawy przedawkowania witaminy A?
Nadmiar witaminy A w organizmie może mieć działanie toksyczne i teratogenne. Objawy nadmiaru witaminy A w organizmie to:
- ociężałość
- senność
- wymioty
- brak apetytu
- suchość skóry i jej zażółcenie
- łamliwość paznokci
- bóle głowy i stawów
- obrzmienie powiek
- krwawienie dziąseł
- ogólna dezorientacja i drażliwość.
Długotrwałe stosowanie retinolu w dawkach przewyższających 2000 µg/dobę prowadzi do obniżenia gęstości kości (osteoporozy), zwiększając ryzyko złamań, zwłaszcza u osób starszych. Nadmiar witaminy A (podobnie zresztą jak jej niedobór) podczas rozwoju embrionalnego powoduje u dziecka wrodzone wady wielu narządów i tkanek (centralnego układu nerwowego, elementów twarzoczaszki, szczęki, zębów). Naukowcy wskazują też, że duże stężenia retinolu mogą wpływać na rozwój nowotworów w zależności od narządu. W przypadku nowotworów płuc i wątroby może działać ochronnie, zaś przy raku prostaty może prowadzić do rozwoju tego nowotworu.
Niebezpieczeństwo nadużywania witaminy A wynika także z tego, że wchodzi ona w interakcję z niektórymi lekami, tabletkami antykoncepcyjnymi i terapiami antyrakowymi, więc każde jej spożycie w formie innej niż pokarmowa trzeba konsultować z lekarzem.
Źródło: „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie”, wyd. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2020 / Poznajsienatluszczach.pl
Oceń artykuł
