Dlaczego coraz gorzej tolerujemy mleko? "To nieporozumienie"
- Mleko jest głównym składnikiem wapnia i fosforu w naszej diecie. Niedostateczne spożycie wapnia zwiększa ryzyko osteoporozy, raka jelita grubego, raka piersi, udaru i zawału - ostrzega prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, Dyrektor Instytutu Edukacji Żywieniowej i Stylu Życia Profesora Jarosza; gastroenterolog, internista, ekspert ds. żywności, żywienia i stylu życia, otyłości, nowotworów, chorób przewodu pokarmowego i dietetyki.
Panie Profesorze, dlaczego coraz gorzej tolerujemy mleko? Czy to wina ewolucji?
Problem jest bardzo złożony. Wokół mleka narosło wiele mitów. Mleko i produkty mleczne spożywamy od ok. 7-8 tys. lat. W okresie polodowcowym nie było dużych zwierząt, więc ludzie musieli znaleźć inne źródła białka. W trakcie tego procesu doszło do mutacji genetycznej i powstał gen trwałości laktazy, który umożliwił trawienie cukru mlecznego - laktozy. Jeśli chodzi o nietolerancję, to jest ona głównie związana właśnie z laktozą. Niektórzy ludzie nie mają enzymu laktazy lub mają go za mało. Na południu Europy - Hiszpanie, Francuzi - prawie wszyscy ten gen trwałości laktazy mają i nie ma problemu nietolerancji. W Polsce około 80% ma ten gen dobrze funkcjonujący, problem nietolerancji dotyczy niewielkiego odsetka osób, zwłaszcza osób w starszym wieku, bo z wiekiem jelita wytwarzają mniej tego enzymu. Żyjemy w cywilizacji, w której rozwija się wiele różnych problemów - alergie wziewne, alergie skórne, zespół jelita nadwrażliwego - z racji tego, że mamy niesprawny układ odpornościowy. W zespole jelita nadwrażliwego występuje wiele nietolerancji. Jeśli mikrobiota jelitowa nam się psuje, czyli większa jest aktywności bakterii gazotwórczych, prozapalnych, to wówczas mediatory, które wytwarzają te złe bakterie, upośledzają czynność naszego jelita, funkcje motoryczne, procesy wydzielania. Gdy skutecznie leczymy zespół jelita nadwrażliwego, zwiększa się również często tolerancja laktozy. Problem z mlekiem jest przesadzony. Jest bardzo dużo niepotrzebnych ograniczeń w spożyciu produktów mlecznych, a przecież są one jednym z ważnych produktów umieszczonych w piramidzie żywienia i stylu życia. Żeby sprostać zapotrzebowaniu na wapń i fosfor oraz dostarczyć łatwo przyswajalne, pełnowartościowe białko powinniśmy to mleko spożywać.
Dorośli też?
Mleko jest głównym źródłem wapnia w naszej diecie. Natomiast my w ogóle spożywamy za mało wapnia, bo tylko 60% zalecanej normy. W ten sposób możemy wyjaśnić, dlaczego tak dużo jest osteoporozy, próchnicy, dlaczego zwiększa się ryzyko raka jelita grubego, raka piersi, dlaczego tak dużo jest udarów i zawałów. Wykazano, że niskie spożycie wapnia jest czynnikiem rozwoju tych chorób. Mleko ma odzwierzęce białka wzorcowe i idealny stosunek wapnia do fosforu. Osoby, które spożywają mleko i produkty mleczne żyją dłużej. Ile jeszcze trzeba dowodów na to, że mleko i produkty mleczne są bardzo ważne? Zresztą czym zastąpić mleko? W warzywach jest dużo białka, tylko ono gorzej się wchłania. Ile musielibyśmy zjeść tych warzyw, żeby zrealizować normę 1200 mg wapnia dziennie? To jest niemożliwe. Dieta powinna być zbilansowana według piramidy żywienia i stylu życia. Tu wszystko jest poukładane w zależności od wieku i stanu fizjologicznego. Dzieci i młodzież więcej produktów mlecznych, dorośli minimum 2 szklanki mleka lub ekwiwalent w postaci przetworów, seniorzy - znowu więcej ze względu na gorsze wchłanianie wapnia i gorszy metabolizm witaminy D.
Co jest lepszym pomysłem: dostarczanie sobie enzymu laktazy w suplementach czy kupowanie produktów bez laktozy?
Praktyczniejsze są produkty bez laktozy lub produkty przetworzone: maślanka, jogurt, białe sery. W trakcie fermentacji bakterie, które zakwaszają mleko, żywią się cukrem laktozą i produkt jest dobrze trawiony.
Alergie na mleko są zdecydowanie rzadsze?
Rzadsze. Jest jeszcze grupa nie do końca zbadanych nietolerancji na różne białka mleka, ale są one zdecydowanie łagodniejsze.
Może być tak, że z wiekiem tolerancja laktozy spada i człowiek myśli, że mleko po prostu mu szkodzi?
Tak. Z wiekiem enzymu laktazy ubywa. W związku z tym mogą pojawiać się różne objawy nietolerancji. Czasem jest to związane z zespołem jelita nadwrażliwego, zaburzeniami mikrobioty albo zespołem SIBO, który rozpowszechnił się w trakcie pandemii. COVID-19 spowodował epidemię zespołu jelita nadwrażliwego. Ten wirus atakuje nie tylko układ oddechowy, ale też układ pokarmowy, zaburza funkcjonowanie mikrobioty. Po kilku tygodniach rozwija się biegunka, a u części osób - zespół jelita nadwrażliwego. Wiele osób kojarzy to z mlekiem i dochodzi do nieporozumienia. Trzeba pamiętać, że koronawirus jest obecny w stolcu jeszcze przez 12 tygodni. A zespół jelita nadwrażliwego ma 15-20% społeczeństwa.
Tu się dzieje
