Zespół jelita drażliwego postać biegunkowa: zalecenia dietetyczne
Biegunki są w zespole jelita drażliwego najczęstszą dolegliwością. Dowiedz się, jak powinna wyglądać dieta osób cierpiących na zespół jelita drażliwego z postacią biegunkową, co powinni jeść, a czego nie w zaostrzonych stanach choroby.
Zespół jelita drażliwego z przewagą biegunek (irritable bowel syndrome diarrhoea predominant, IBS – D-IBS) to jedna z postaci tej jednostki chorobowej. Najczęstsza, jak wynika z szacunkowych danych. Przyjmuje się, że około 20 proc. populacji na świecie cierpi na zespół jelita drażliwego, z czego 40 proc. na postać z przewagą biegunek, którym towarzyszy ból w jamie brzusznej o zmiennej intensywności, zlokalizowany najczęściej w lewym nadbrzuszu. W tym typie IBS chory często wypróżnia się (zwykle po każdym posiłku), a jego stolce są małej objętości. Wizyta w toalecie zwykle przynosi chwilową ulgę – ustępują ból i wzdęcia.
Najczęstszą przyczyną zespołu jelita drażliwego postaci z przewagą biegunek, oprócz zaburzeń natury psychoemocjonalnej, są infekcje pozapalne, które mogą powodować bakterie, pierwotniaki, pasożyty i wirusy. Najistotniejszym czynnikiem – z epidemiologicznego punktu widzenia – są bakterie, takie jak: Salmonella sp., Escherichia coli (E. coli), Campylobacter sp., Shigella sp., Vibrio sp. W jednym z badań wykazano, że im dłużej trwa tego typu infekcja i im jest ona cięższa, tym większe ryzyko wystąpienia zespołu jelita drażliwego z przewagą biegunek. Dolegliwości związane z IBS – D-IBS występują zwykle po 12 miesiącach od infekcji, a u niektórych chorych nawet po 6 miesiącach.
Zespół jelita drażliwego postać biegunkowa – co jeść?
W przypadku zespołu jelita drażliwego, którego głównym objawem są biegunki, zaleca się dietę lekkostrawną, ułatwiającą trawienie i oszczędzającą przewód pokarmowy. Zaleca się więc pokarmy o niskiej zawartości błonnika, np. pieczywo pszenne, ryż biały, owoce bez skórki i pestek, gotowane warzywa (nie te wzdymające!). Istotne jest też odpowiednie nawodnienie, aby zapobiec odwodnieniu. Ilość podawanych płynów zależy od nasilenie biegunki. Płyny – woda, słaba herbata, napar z suszonych owoców, np. czarnych jagód – należy spożywać często, ale w małych porcjach. W stanach łagodnych, tzn. gdy biegunki nie są zbyt częste, należy przyjmować około 5-10 ml płynów na kilogram masy ciała, a w przypadku nasilonych dolegliwości ilość płynów należy odpowiednio zwiększyć: 50 ml na kilogram masy ciała. W uporczywych stanach choroby zaleca się – po konsultacji z lekarzem – podawanie płynów nawadniających oraz elektrolitów.
| Grupa produktów | Produkty zalecane |
| Napoje | woda, słaba herbata, napar z suszonych owoców |
| Produkty zbożowe | chleb pszenny, bułki, tosty, sucharki, biszkopty, makarony pszenne, ryż biały, drobne kasze |
| Mleko i produkty mleczne | twarożki, jogurty |
| Mięso, drób, ryby | kurczak, indyk, chude ryby, np. dorsz, chude wędliny |
| Tłuszcze | masło i margaryny miękkie, wysokiej jakości, oleje roślinne, słodka śmietanka |
| Jaja | gotowane, lekkie omlety i jajecznica na parze |
| Warzywa | młode, bez włókien i skóry, np. marchew, dynia, ziemniaki, seler, pietruszka, pomidory |
| Owoce | dojrzałe bez pestek i skórki, np. banany, jabłka, brzoskwinie, czarne jagody |
| Przyprawy | łagodne, np. sok z cytryny, koperek, bazylia, cynamon, wanilia |
Zespół jelita drażliwego postać biegunkowa – czego nie jeść?
Chorzy z tym typem IBS muszą ze swojej diety wykluczyć pewne potrawy, m.in. te zawierające sorbitol i mannitol (produkty zawierające słodziki, gumy do żucia, jogurty, niektóre przetwory spożywcze). Nadmierne spożycie tego typu produktów może wywołać biegunkę lub ją nasilić (ze względu na słabą wchłanialność). Zaleca się także zredukowanie do minimum spożycia tłuszczy, surowych warzyw, owoców oraz napojów z kofeiną.
| Grupa produktów | Produkty przeciwwskazane |
| Napoje | alkohol, mocne napary kawy i herbaty, słodkie soki owocowe, napoje gazowane |
| Produkty zbożowe | produkty pełnoziarniste, pieczywo razowe, grube kasze i makarony |
| Mleko i produkty mleczne | sery żółte, ser typu feta, tłuste mleko tłusty twaróg |
| Mięso, drób, ryby | tłuste gatunki wędzone, pieczone i smażone, tłuste wędliny |
| Tłuszcze | smalec, boczek, śmietana, margaryny twarde |
| Jaja | jajecznica smażona na tłuszczu, jaja sadzone |
| Warzywa | marynowane, zasmażane, kapustne, strączkowe, cebulowe, np. czosnek, por, fasola, rzodkiewka, papryka, rzepa |
| Owoce | niedojrzałe, suszone, kandyzowane, z dużą zawartością błonnika, np. śliwki, czereśnie, maliny, morele, gruszki |
| Przyprawy | przyprawy ostre, np. ocet, pieprz, chilli, musztarda, curry |
Zespół jelita drażliwego postać biegunkowa – jak przygotowywać posiłki?
W okresie zaostrzenia choroby produkty i gotowe potrawy zaleca się rozdrabniać, przecierać i blendować. Zalecane są kleiki, kisiele, galaretki, przeciery. Potrawy powinny być przygotowywane na parze, gotowane w wodzie lub pieczone w pergaminie bez dodatku tłuszczu. Zamiast tradycyjnej zasmażki zaleca się stosować zawiesinę mąki (najlepiej ziemniaczanej) w wodzie. Po ustąpieniu objawów zaleca się dietę lekkostrawną, nie trzeba rozdrabniać pokarmów.
Przykładowy jadłospis (opracowany przez dr inż. Danutę Gajewską z Polskiego Towarzystwa Dietetyki)
- śniadanie: tosty pszenne z pasta z szynki i pomidorem bez skórki, słaba herbata
- drugie śniadanie: biszkopty, galaretka owocowa, banan, woda
- obiad: zupa ryżowa z marchewką i koperkiem na bulionie warzywnym, pulpety drobiowe, ziemniaki pure, duszona cukinia, słaba herbata
- podwieczorek: pieczone jabłko, jogurt, woda
- kolacja: makaron świderki z twarożkiem i cynamonem, słaba herbata
Źródła: "Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę", Piotr Nehring, Beata Mrozikiewicz-Rakowska, Przemysław Krasnodębski, Waldemar Karnafel, Przegląd Gastroenetrologiczny 2011
"Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z zespołem drażliwego jelita (IBS)", opracowane przez dr inż. Danutę Gajewską (to z tego opracowania pochodzą tabele produktów oraz przykładowy jadłospis)
Tu się dzieje
