Oksykodon (OxyContin) zyskał rozgłos za sprawą seriali. Co to za lek?
Oksykodon (OxyContin) to lek przeciwbólowy, o którym stało się głośno za sprawą seriali o kryzysie opioidowym w USA. Czy podobny scenariusz czeka nas w Polsce?
Oksykodon (OxyContin) to lek przeciwbólowy z grupy opioidów, zwanych narkotycznymi lekami przeciwbólowymi. Pod względem budowy chemicznej jest zbliżony do kodeiny, ale jest od tej substancji znacznie silniejszy. Sprawdzamy komu i na jaki ból może być przepisany oksykodon.
Oksykodon to półsyntetyczna pochodna tebainy – alkaloidu opium. Odkryto go w 1916 roku w Niemczech i przez pierwsze 60 lat był dostępny wyłącznie jako składnik złożonych preparatów przeciwbólowych z paracetamolem lub z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). W 1981 roku wprowadzono w Stanach Zjednoczonych pierwszy preparat jednoskładnikowy z oksykodonem, co pozwoliło zwiększać jego dawki i stosować w bólach o większym nasileniu. Od tej pory zmieniono jego klasyfikację – uznano go za silny opioid, po badaniach w 1996 roku oksykodon stosowano w przewlekłym silnym bólu, w tym w łagodzeniu bólu nowotworowego. Oksykodon podany doustnie jest 1,5–2 razy silniejszy od morfiny.
Każdego roku dziesiątki tysięcy Amerykanów traci życie z powodu przedawkowania narkotycznych środków przeciwbólowych. Chociaż mieszkańcy Stanów Zjednoczonych stanowią ok. 4,5% światowej populacji, to w 2010 roku przypadło na nich 95% globalnego zużycia hydrokodonu i 80% oksykodonu. Od dwóch dekad stosowanie wydawanych na receptę opioidów przybierało w USA na sile, ukazując kolejne odsłony "epidemii opioidowej". W przypadku wielu pacjentów leczenie bólu przekształcało się w nałóg.
Oksykodon: działanie
Oksykodon łączy się z receptorami opioidowymi w organizmie. Zmniejsza natężenie bólu, działa uspokajająco. Stosowany jest w leczeniu bólu umiarkowanego do dużego. Może być podawany w zastrzyku lub doustnie. W tabletkach o przedłużonym działaniu szybko uwalnia się 40% leku, a kolejne 60% - z czasem. To sprawia, że lek może być podawany co 12 godzin. Oksykodon wchłaniany jest w wątrobie i jelicie cienkim.
Oksykodon w Polsce występuje pod nazwami:
- Accordeon (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Oxycodone Hydrochloride Hameln (roztwór do wstrzykiwań i infuzji),
- Oxycodone Molteni (roztwór do wstrzykiwań i infuzji),
- Oxycodone Vitabalans (tabletki powlekane),
- OxyContin (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Oxydolor (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Oxydolor Fast (tabletki powlekane),
- Reltebon (tabletki o przedłużonym uwalnianiu).
Półsyntetyczne opioidy, takie jak oksykodon (np. OxyContin) oraz hydrokodon (np. Vicodin) to najsilniejsze obecnie dostępne na receptę środki przeciwbólowe. Stymulując receptory opioidowe, głównie w mózgu, hamują przewodzenie bólu, jednocześnie jednak mogą wywoływać uczucie bliskie euforii, są bowiem substancjami psychoaktywnymi.
Oksykodon: dla kogo?
Oksykodon to lek dla osób powyżej 12. roku życia. Nie zaleca się stosowania go przed operacją i 24h po operacji. U części osób może powodować niedociśnienie.
Oksykodon - przeciwwskazania:
- ciąża,
- karmienie piersią,
- ciężka astma oskrzelowa,
- ciężkie POCHP,
- serce płucne,
- ciężka niewydolność oddechowa.
Szczególną ostrożność należy zachować, podając go:
- seniorom,
- osobom z zaburzeniami czynności płuc/wątroby/nerek;
- z niedoczynnością tarczycy,
- z chorobą Addisona,
- z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego,
- z zapaleniem trzustki,
- z kamicą żółciową,
- z padaczką,
- przyjmującym inhibitory MAO.
Warto wiedzieć, że leki z opioidowe mogą wpływać na gospodarkę hormonalną organizmu, podnosząc prolaktynę i zmniejszając stężenia testosteronu i kortyzolu. Badania na zwierzętach nie wykazały jednak wpływu na płodność. Natomiast oksykodon może dawać dodatni wynik na testach antydopingowych.
Ważne: podczas przyjmowania leków opioidowych nie należy pić alkoholu, prowadzić samochodu i obsługiwać maszyn. Z czasem lekarz może wydać zgodę na prowadzenie pojazdów.
Oksykodon a inne leki
Oskykodon może być stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciwbólowymi (paracetamol, ibuprofen, aspiryna, nalokson, naltrekson), ale może też wchodzić w niepożądane reakcje z innymi lekami, dlatego też należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach (także o suplementach diety!).
Szczególną uwagę należy zwrócić na cztery grupy leków:
- Leki działające hamująco na ośrodkowy układ nerwowy (uspokajające, nasenne, neuroleptyki, przeciwdepresyjne, przeciwhistaminowe, przeciwwymiotne i inne opioidy) nasilają działanie oksykodonu, zwiększając ryzyko depresji oddechowej.
- Leki o działaniu cholinolitycznym (psychotropowe, przeciwhistaminowe, przeciwwymiotne, stosowane w chorobie Parkinsona) mogą nasilać zaparcia, suchość w jamie ustnej, zaburzenia oddawania moczu.
- Leki przeciwzakrzepowe, pochodne kumaryny wpływają na wartość wskaźnika INR określającego czas protrombinowy – jeden z najważniejszych parametrów układu krzepnięcia.
- Cymetydyna – lek na zgagę bez recepty – hamuje rozkład oksykodonu, co prowadzi do zwiększenia jego stężenia we krwi.
Uwaga: w trakcie przyjmowania oksykodonu należy unikać spożywania grejpfruta i soku grejpfrutowego, ponieważ owoc ten osłabia metabolizm leków w wątrobie i jelicie cienkim, co powoduje wzrost stężenia leków we krwi.
Oksykodon: uzależnienie
Oksykodon, jak każdy opioidowy lek, może uzależniać i to zarówno psychicznie jak i fizycznie. Stosowany długotrwale powoduje zwiększenie tolerancji, co sprawia, że potrzebne są coraz większe dawki. Rozwija też tzw. oporność krzyżową na inne opioidy.
Objawy przedawkowania oksykodonu to:
- zwężenie źrenic,
- problemy z oddychaniem,
- senność,
- niedociśnienie,
- bradykardia.
Przedawkowanie oksykodonu grozi śpiączką, niewydolnością krążenia, zgonem.
Odstawianie oksykodonu musi być prowadzone pod okiem lekarza i następować stopniowo, ze względu na możliwość pojawienia się zespołu odstawiennego.
Afera OxyContin
Oksykodon to jeden z leków obwiniany za kryzys opioidowy w USA. Zgodnie z danymi amerykańskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) w XXI wieku w samych tylko Stanach Zjednoczonych opioidy ze skutkiem śmiertelnym przedawkowało ponad 450 tys. osób.
Za zatajanie prawdy o uzależniającym działaniu OxyContinu koncern Purdue Pharma wypłacił wielomiliardowe odszkodowania. Na podstawie tej historii amerykański dziennikarz Patrick Radden Keefe napisał książkę „Imperium bólu”, powstały również hitowe produkcje takie jak „Lekomania” i „Zabić ból”.
Czy podobny kryzys grozi nam w Polsce? Póki co się na to nie zanosi. Eksperci ds. leczenia bólu mówią raczej o „opioidowej fobii” w Polsce.
Źródło: Radio ZET/mp.pl/doz.pl/Oksykodon – lek pierwszego rzutu w leczeniu silnego bólu nowotworowego: Tomasz Dzierżanowski z Hospicjum Onkologicznego św. Krzysztofa w Warszawie, Aleksandra Ciałkowska-Rysz z Pracowni Medycyny Paliatywnej, Katedra Onkologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi. ARTYKUŁY POGLĄDOWE I WYTYCZNE; Medycyna Paliatywna 2010; 3: 123–131/Kamieński Łukasz (2018). Ból po amerykańsku. Dramat opioidowy w pięciu aktach. „Studia Krytyczne” Nr 6: 31-44.
Tu się dzieje
