Oceń
- Jaką rolę pełni ślina w jamie ustnej?
- Jakie są przyczyny suchości w ustach?
- Jak leczy się kserostomię?
Suchość w ustach, inaczej kserostomia, to stan, w którym ślinianki nie wytwarzają wystarczającej ilości śliny, by utrzymać nawilżenie w ustach. Przyczyn może być wiele, a konsekwencji jest cała lista: poczynając od nieświeżego oddechu i aft, poprzez kandydozę, aż po szybko atakującą próchnicę. Rola odpowiedniej ilości śliny w ustach jest nie do przecenienia. Jej niedobór można i trzeba leczyć. Jak to zrobić, wyjaśnia lek. dent. Ryszard Górkiewicz z Dentim Clinic Medicover w Bydgoszczy.
Jaką rolę pełni ślina w jamie ustnej?
Ślina jest niezastąpiona – pomaga nam nie tylko jeść i połykać, co fachowo nazywa się formowaniem kęsa pokarmowego, ale też ma wiele zadań do spełnienia. Jej skład to głównie woda oraz – jednak w jednym procencie – rozmaite białka, jak lizozym i laktoferyna o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym, przeciwgrzybicznym, a także związki mineralne pomagające remineralizować szkliwo zębów.
Zbyt mała ilość śliny w ustach jest dość powszechnym objawem, bo pojawia się u każdego człowieka nocą, gdy ślinianki po prostu nie pracują tak wydajnie. W ciągu dnia ilość tej wydzieliny także zmienia się dynamicznie w zależności od tego, co robimy albo co jemy czy pijemy. Stres i wysiłek fizyczny zmniejszają ilość śliny, a jedzenie – lub nawet myślenie o czymś smacznym – pobudza pracę ślinianek.
– Za wydzielanie śliny odpowiedzialne są parzyste gruczoły zwane śliniankami. Wyróżniamy ślinianki przyuszne, podżuchwowe oraz podjęzykowe, a także drobne ślinianki znajdujące się w różnych miejscach błony śluzowej jamy ustnej. Od ich prawidłowego działania zależy nawilżenie jamy ustnej, a tym samym jej właściwe funkcjonowanie – wyjaśnia lek. dent. Ryszard Górkiewicz z Dentim Clinic Medicover w Bydgoszczy. – W ciągu dnia powstaje od 0,5 do nawet 1,5 litra śliny. Długotrwałe zmniejszenie produkcji śliny powinno wzbudzić nasz niepokój, nie tylko z myślą o zdrowiu jamy ustnej, ale o tym, co spowodowało taki stan rzeczy – dodaje lekarz.
Jakie są przyczyny suchości w ustach?
Suchość w ustach (kserostomia) to niedobór śliny w jamie ustnej, który powduje nieprawidłowe jej nawilżenie. Rozróżnia się kserostomię prawdziwą, kiedy faktycznie ilość wydzielanej śliny jest poniżej normy, oraz kserostomię rzekomą, która – przy prawidłowej pracy ślinianek – objawia się subiektywnym odczuwaniem suchości i pieczeniem w ustach.
Czynników mogących zaburzyć pracę ślinianek jest wiele. Wśród nich znajdują się niechorobowe, czyli np. wiek, bo im jesteśmy starsi, tym mniej śliny produkujemy, ale może to być też skutek uboczny przyjmowanych leków.
1. Leki zmniejszające ilość śliny
Wśród leków, które zwiększają ryzyko kserostomii, wymienia się:
- leki przeciwdepresyjne
- leki antyhistaminowe (również te stosowane nasennie)
- leki na nadciśnienie
- leki przeciwpadaczkowe
- inhibitory proteazy przepisywane w terapii antywirusowej
- leki diuretyczne (moczopędne)
- leki z grupy inhibitorów pompy protonowej stosowane w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego i wrzodów żołądka
- leki sympatykomimetyczne (obkurczające naczynia krwionośne), powszechnie stosowane m.in. w czasie przeziębienia, jak pseudoefedryna.
Długa lista leków, które powodują zmniejszone wydzielanie śliny, powinna być sygnałem, by uważnie czytać ulotkę z informacją dla pacjenta, a przy zaleconym dłuższym leczeniu i dotkliwym odczuwaniu braku śliny zasięgnąć porady dentysty.
2. Choroby objawiające się kserostomią
Wśród chorób zmniejszających ilość śliny w ustach są takie, które bezpośrednio dotykają ślinianek, ale też takie, które – jak się wydaje – nie mają na nie bezpośredniego oddziaływania. Choroby, które zmniejszają ilość śliny, to:
- zespół Sjögrena – choroba autoimmunologiczna (układ odpornościowy atakuje własne tkanki, nie tylko ślinianki, ale też gruczoły łzowe i inne narządy ciała)
- stany zapalne ślinianek – np. kamica ślinianek, ale też inne, które powstają np. w wyniku infekcji wirusowej (nagminne zapalenie przyusznic, czyli świnka) lub u osób zakażonych wirusem HIV.
- cukrzyca – zbyt wysoki poziom glukozy we krwi może uszkodzić ślinianki, a konsekwencją bywa rozwój stanu zapalnego i zainfekowanie bakteriami dziąseł wraz z przyzębiem
- nadciśnienie tętnicze krwi – badania pokazują, że wysokie ciśnienie prowadzi do degeneracji ślinianek podżuchwowych na kilka sposobów, także poprzez miażdżycę tętnic doprowadzających do nich krew
- choroba Alzheimera
- zakażenie wirusem HCV (wirusowe zapalenie wątroby typu C)
- nadczynność tarczycy
- depresja.
3. Leczenie onkologiczne
Chemioterapia może prowadzić do zmiany składu i zmniejszenia ilości wytwarzanej śliny. Najczęściej jest to przejściowe, a po zakończonym leczeniu praca ślinianek powinna wrócić do normy. Do czasowego lub trwałego uszkodzenia tych gruczołów może dojść jednak przy radioterapii okolic głowy i szyi, zależnie od regionu poddawanego terapii i dawki użytego promieniowania.
4. Tytoń, alkohol i niedobory witamin
Na zmniejszone wydzielanie śliny narażone są osoby, u których doszło do uszkodzenia lub ucisku przez nowotwór nerwu twarzowego. Do zmiany składu wydzieliny i suchości w jamie ustnej dojdzie także u osób, które stosują używki: alkohol, tytoń, marihuanę lub metaamfetaminę. Ryzyko pojawienia się kserostomii pojawia się także u osób z niedokrwistością i niedoborem witamin z grupy B, zwłaszcza B1 i B6.
Jak leczy się kserostomię?
Najważniejsze jest postawienie właściwej diagnozy i znalezienie pierwotnej przyczyny. Pomocne w ustaleniu mogą być badania:
- sialometria, czyli zebranie do specjalnego pojemnika śliny pacjenta w ciągu 15 minut, by ocenić jej ilość
- sialografia, która jest diagnostyką RTG ślinianek z podaniem kontrastu.
- biopsja gruczołów ślinowych, która zalecana jest w niektórych przypadkach.
– Najczęściej zalecane jest leczenie objawowe, czyli pacjentowi proponowane są środki mające zapobiegać powikłaniom, a więc płukanki z chlorheksydyną, preparaty z przeciwgrzybiczą nystatyną lub płukanie rozcieńczoną wodą utlenioną. Jednak to działania doraźne – tłumaczy dentysta z Medicover. – Przy przewlekłej suchości wskazane będą także preparaty nawilżające, ślinozastępcze lub nazywane „sztuczną śliną”. W ich składzie znajdziemy związki nawilżające, jak sorbitol, glikol, mannitol, kwas hialuronowy, wyciąg z aloesu oraz dodatkowe substancje, jak ksylitol, ekstrakty ziołowe, cynk czy łagodzący pantenol. Można ich używać długotrwale i są dostępne w różnych formach: płukanek, sprejów, żeli, tabletek do ssania i gum do żucia – dodaje specjalista.
Całkowicie niewskazane są płukanki na bazie alkoholu, który nie dość, że wysusza śluzówki, to może je też podrażniać – a niektóre płyny do płukania ust mają nawet 27-procentowe jego stężenie.
– W przypadku kserostomii niezwykle ważna jest właściwa higiena jamy ustnej. Zęby pozbawione ochrony śliny szybko zaatakuje próchnica, a dziąsła ulegną stanowi zapalnemu od bakterii powodujących paradontozę. Musimy pamiętać o odpowiednim szczotkowaniu zębów po każdym posiłku pastą z fluorem i dodatkowo związkami cynku oraz chlorheksydyną, które ograniczą rozwój szkodliwych bakterii. Nie zapominajmy o regularnej higienizacji i przeglądzie kontrolnym – podsumowuje lek. dent. Ryszard Górkiewicz z Dentim Clinic Medicover.
Oceń artykuł
Tu się dzieje
