Oceń
- Jaki jest pierwotny kolor naszych zębów?
- Skąd się biorą przebarwienia na zębach?
- Jakie produkty mogą przebarwiać zęby?
- Czy leki mogą przebarwiać zęby?
- Co kolor przebarwienia mówi o jego przyczynie?
- Higiena jamy ustnej a przebarwienia zębów
Przebarwienia zębów to odbarwienia powstające na powierzchni szkliwa. Mogą one przybierać barwę żółtą, brązową, czasem brunatną lub nawet czarną. Mogą pojawić się na jednym zębie lub na wszystkich, obejmować cały ząb lub pojawić się w formie pojedynczych plam. Wreszcie – mogą dotyczyć zarówno zębów z żywą miazgą, jak i z martwą, mlecznych lub stałych. Skąd się biorą przebarwienia zębów oraz jak ich uniknąć?
Jaki jest pierwotny kolor naszych zębów?
Pierwotny kolor naszych zębów zależy od ich budowy. Każdy zdrowy ząb składa się z miazgi, zębiny i szkliwa. Miazga położona jest wewnątrz zęba i jeśli jest żywa, nie ma wpływu na jego wygląd. Położona nad miazgą zębina ma najczęściej barwę żółtą, ale to od grubości zewnętrznej warstwy zęba – szkliwa – zależy kolor całego zęba. Jeśli jest cienkie – ząb jest bardziej żółty, jeśli grubsze – nieco bielszy. Za fizjologiczną normę uznaje się zęby w kolorach od śnieżnobiałego do jasnożółtego. Natomiast każde odstępstwo od jednolitego koloru pigmentu traktowane jest jako przebarwienie zęba.
Skąd się biorą przebarwienia na zębach?
Na zmianę koloru zębów (jednego, kilku lub wszystkich) wpływa bardzo wiele czynników zarówno zewnętrznych, jak i wewnątrzustrojowych. Na przebarwienia mogą mieć na przykład wpływ:
- rozległa próchnica zęba,
- stara plomba (wykonana z amalgamatu srebra),
- urazowe zmiany miazgi zęba (które mogą się uwidocznić nawet 5-10 lat po urazowym epizodzie i są sygnałem obumierania zęba),
- leczenie kanałowe zęba przeprowadzone z użyciem materiałów starego typu,
- zażywane w dzieciństwie antybiotyki z grupy tetracyklin,
- niektóre choroby, takie jak torbielowate zwłóknienie trzustki (objawia się przebarwieniami o barwie brązowoszarej) lub porfirie, czyli grupa wrodzonych lub nabytych schorzeń wynikających z zaburzenia działania enzymów w szlaku syntezy hemu (przebarwienia od różowobrązowych do ciemnobrązowych).
Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu przebarwień na zębach jest także wiek – szkliwo z upływem lat ściera się, odsłaniając naturalny, ciemniejszy kolor zębiny.
Jakie produkty mogą przebarwiać zęby?
Najczęściej jednak wpływ na powstawanie przebarwień na zębach ma nasza dieta i stosowanie używek, np. palenie papierosów, marihuany, picie w dużej ilości kawy, herbaty, czerwonego wina.
Każdy produkt spożywczy, który trafia do naszej jamy ustnej, ma naturalne bądź sztuczne barwniki, które osiadają na naszych zębach, a nie usunięte podczas starannego szczotkowania, zaczynają „wżerać się” w szkliwo, zmieniając jego barwę. Co ciekawe, w większości to nie produkty przetworzone są odpowiedzialne za przebarwienia na naszych zębach, ale dieta naturalna, bogata w warzywa, owoce i świeżo wyciskane soki oraz wszelkie ziołowe napary. Owoce zawierają mnóstwo kwasów, które negatywnie wpływają na nasze szkliwo, osłabiając je i sprawiając, że staje się porowate i cieńsze, a wiele warzyw, ziół i przypraw ma bardzo silne naturalne barwniki.
Produktami stwarzającymi największe ryzyko przebarwień są:
- kawa,
- herbata (szczególnie zielona!),
- owoce jagodowe (jagody, borówki, wiśnie, jeżyny, truskawki),
- ciemne winogrona,
- czerwone wino,
- buraki,
- curry,
- kurkuma.
Jednolitą barwą zębów trudno zachować też, paląc nałogowo papierosy. Zęby palaczy zazwyczaj są żółte, a na powierzchni przydziąsłowej i wewnętrznej pojawia się ciemnobrązowy nalot. Dzieje się tak, ponieważ toksyczne i smoliste substancje dostające się do jamy ustnej podczas palenia, osiadają na zębach, przez co zmieniają ich kolor. Warto też pamiętać, że są one w stanie odbarwić nie tylko szkliwo, ale także wypełnienia zębów.
Czy leki mogą przebarwiać zęby?
Za przebarwienia zębów mogą odpowiadać też choroby ogólnoustrojowe i/lub przyjmowane leki. Silne działanie na kolor szkliwa mają antybiotyki z grupy tetracyklin, ponieważ wiążąc się z jonami wapnia z produktów przyjmowanych z dietą (lub innych leków czy suplementów) tworzą trudno rozpuszczalne związki, umiejscawiające się m.in. w kościach i zębach. W efekcie powodują powstawanie żółtych lub brązowych przebarwień na granicy z dziąsłem. Równie silnie mogą oddziaływać farmaceutyki stosowane przy nadciśnieniu, alergii czy chorobie niedokrwiennej serca. Negatywnie na szkliwo wpływają też leki stosowane w chorobach psychicznych.
Co kolor przebarwienia mówi o jego przyczynie?
Przebarwienia zębów – ze względu na swoje pochodzenie – mogą przybierać szeroką gamę kolorystyczną, od białej, poprzez żółtą, aż po ciemnobrązową, brunatną i czarną. Najczęściej to właśnie kolor powstałego przebarwienia oraz rozmieszczenie zmian na powierzchni zęba, naprowadza stomatologa na określenie możliwej przyczyny przebarwień.
- Przebarwienia barwy białej
Większość pacjentów najczęściej przypisuje je z licznym fluoryzacjom, czyli przyjmowaniem zbyt obfitej ilości fluoru. Może tak być, ale nie musi. Białe przebarwienia na zębach mogą być również konsekwencją urazu, który miał miejsce na etapie tworzenia się szkliwa, oznaką próchnicy pierwotnej, wtedy przyczyną demineralizacji szkliwa najczęściej jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej, albo wad rozwojowych szkliwa, na co zazwyczaj wpływ ma okresowy niedobór witamin i minerałów lub przyjmowane wówczas leki. Czynnikiem białych przebarwień na zębach może być również niedoczynność tarczycy, a białoniebieskich – nadczynność.
- Przebarwienia od barwy żółtej przez pomarańczową aż do brązowej
Wewnątrzustrojowymi przyczynami żółtych przebarwień są najczęściej choroby, które powodują pęcherzowe oddzielenie się naskórka oraz hiperbilirubinemię. Żółty kolor zębów pojawia się także wraz z wiekiem oraz u nałogowych palaczy. Zęby w kolorze od żółtego do brązowego najczęściej są wynikiem diety, np. nadmiaru zielonej herbaty czy mocno barwiących przypraw oraz używek, tj. papierosów, kawy, herbaty, napojów typu cola. Groźniejszymi przyczynami takich przebarwień są konsekwencje urazu zęba (ząb, który gdy obumiera, żółknie), przebytych chorób, a także niedoborów pokarmowych (w tym tych, których doświadczamy na etapie tworzenia się szkliwa) czy choćby fizjologicznego starzenia się organizmu.
- Przebarwienia o barwie szarej
Mogą wynikać z urazów okolic twarzy, które powodują uszkodzenia uzębienia i – szczególnie u dzieci, u których zęby dopiero się rozwijają – mogą zakłócić formowanie się szkliwa. Szare przebarwienia na zębach, wynikające z zakłócenia dopływu krwi do tkanek, mogą się pojawić już przy rozwiniętych w pełni zębach, po 5-10 latach od urazu.
- Przebarwienia barwy szarej lub szarozielonej
Jeśli do tego są matowe (nieprzezierne), najczęściej są sygnałem przebarwień powierzchniowych wynikających ze składu tego, co jemy i pijemy. Tego typu przebarwienia wymagają odpowiedniej codziennej higieny (stosowanie szczoteczki i pasty o odpowiedniej twardości), by usuwać codzienny nalot i regularnych wizyt u higienistki stomatologicznej.
- Przebarwienia barwy ciemnofioletowej
Są objawem masywnej próchnicy, więc dotyczą zębów, które wymagają natychmiastowego leczenia kanałowego (w niektórych przypadkach bez gwarancji ich uratowania). Takie przebarwienia mogą powstawać zarówno w zębach wcześniej nieleczonych, jak i tych z już istniejącymi wypełnieniami (najczęściej opanowanych próchnicą wtórną powstałą na skutek zaniedbań higienicznych pacjenta).
- Przebarwienia o barwie różowej (tzw. pink spot)
Zdarzają się najrzadziej i przeważnie są spowodowane urazem, w wyniku którego dochodzi do resorpcji zęba. Pojawienie się takiego przebarwienia wymaga szybkiej konsultacji ze stomatologiem.
Higiena jamy ustnej a przebarwienia zębów
Niestety nie dla każdego z nas mycie zębów, co najmniej dwa razy dziennie, jest czymś naturalnym, tymczasem właśnie odpowiednia higiena jamy ustnej jest jednym z najprostszych sposobów na zapobieganie powstawaniu powierzchniowych przebarwień zębów. Wciąż wielu z nas nie pamięta o codziennym (i właściwym) szczotkowaniu zębów, stosowaniu nici dentystycznej i płynu do płukania ust.
Oprócz codziennej higieny powstawaniu przebarwień zapobiegają profilaktyczne wizyty stomatologiczne, na których lekarz dentysta oceni rodzaj przebarwień, określi przyczyny ich powstania i wyeliminuje te z nich, które wymagają leczenia (próchnica, stan zapalny wymagający leczenia kanałowego), a higienistka usunie osad nazębny oraz kamień. Dzięki takiemu czyszczeniu osady zostaną usunięte, powierzchnia zębów wygładzona, dzięki czemu barwiącym związkom trudniej będzie się do niej przykleić. Systematyczne czyszczenie zębów w gabinecie dentystycznym jest lepsze dla zębów niż codzienne „męczenie” ich mocno ścierającą pastą wybielającą, która zbyt często stosowana, sprzyja porowatości szkliwa, a to z kolei zwiększa ryzyko powstawania przebarwień.
Przebarwione – i oczywiście wcześniej wyleczone – zęby, którym nie da się przywrócić jednolitej barwy u higienistki, można wybielać (w gabinecie stomatologicznym wybielanie zębów wykonuje się metodą nakładkową bądź laserową). Ponieważ niektóre przebarwienia są ciężkie, a niektóre wręcz niemożliwe do usunięcia dostępnymi sposobami wybielania, niekiedy jedynym wyjściem na odzyskanie jednolitej barwy zębów jest zastosowanie licówek maskujących.
Bartłomiej Karaś jest lekarzem stomatologii, endodontą, członkiem Działu Badawczego Polskiego Towarzystwa Endodontycznego.
Oceń artykuł
Tu się dzieje
