Oceń
Lunatykowanie, inaczej sennowłóctwo lub somnambulizm, to zaburzenie snu objawiające się podejmowaniem aktywności ruchowej w czasie snu głębokiego. Mimo że dokładne przyczyny występowania somnambulizmu nie są znane, to uznaje się, że lunatykowanie powiązane jest z genetyczną tendencją człowieka, a także z niekorzystnymi dla organizmu czynnikami środowiskowymi, fizjologicznymi i medycznymi.
Dawniej lunatykowanie traktowano jako ingerencję sił nadprzyrodzonych, a samych lunatyków uważano nierzadko za osoby opętane lub zaczarowane. Choć obecnie lunatykowanie nie wzbudza większych kontrowersji, to nadal pozostaje zjawiskiem w dużej mierze nieodgadnionym.
Na czym polega lunatykowanie (somnambulizm)?
Lunatykowanie objawia się na wiele sposobów. Kojarzone jest z chodzeniem we śnie, ale tak naprawdę nie zawsze do tego dochodzi. Lunatyk w czasie snu może siadać na łóżku, mówić, chodzić po pokoju, a nawet po całym domu i podejmować przeróżne aktywności, łącznie z czynnościami higienicznymi czy przygotowywaniem posiłku.
Somnambulik w czasie epizodu sennowłóctwa nie ma świadomości wykonywanych czynów, ma natomiast najczęściej otwarte oczy, dlatego osoby postronne mogą uważać, że dana osoba nie śpi. Co ważne, po przebudzeniu lunatyk najczęściej nie pamięta, co robił w czasie snu. Osoby lunatykujące, jeśli nie są zdane na relację innych, mogą przez długi czas nie wiedzieć, że dotyka ich to zaburzenie.
Opisane są przypadki ekstremalne, w których somnambulik prowadził samochód lub chodził po okolicy i wydostawał się na zewnątrz przez niezabezpieczone okno. Epizody lunatyzmu nie są zazwyczaj związane z ukrytymi pragnieniami czy dążeniami somnambulika. Osoba lunatykująca jest często zaskoczona opowieściami na temat swoich poczynań.
Ataki somnambulizmu są dosyć częste u małych dzieci w wieku 4-8 lat. U osób dorosłych to zaburzenie obserwowane jest znacznie rzadziej.
Jak rozpoznać lunatykowanie (somnambulizm)?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaklasyfikowała somnambulizm (lunatyzm) do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10). Warto jednak pamiętać, że lunatykowanie może występować sporadycznie, na przykład w sytuacjach ogromnego stresu i zmęczenia. Niektóre osoby przyznają, że doświadczały epizodów lunatyzmu w przeszłości, ale zaburzenie do nich nie powraca. Są jednak przypadki, gdy ataki somnambulizmu pojawiają się często, bywają również niebezpieczne dla samego lunatyka lub jego otoczenia.
Aby stwierdzić somnambulizm muszą być spełnione warunki:
- Podstawowym objawem jest epizod lub powtarzające się epizody aktywności fizycznej w czasie snu, zazwyczaj podczas początkowych godzin. Objawem somnambulizmu może być wstawanie z łóżka w czasie snu, siadanie na łóżku, nieświadome wykonywanie pewnych czynności.
- W czasie epizodów lunatyzmu, somnambulik ma twarz przypominającą maskę, obojętną. Nie reaguje także na polecenia, wydaje się być w swoim świecie. Występują także trudności z wybudzeniem takiej osoby.
- Po przebudzeniu lub po przywołaniu relacji z epizodu lunatyzmu, somnambulik nic nie pamięta.
- Tuż po przebudzeniu nie stwierdza się zaburzeń sprawności psychicznej i zaburzeń zachowania, choć może pojawić się lekka dezorientacja.
- Nie stwierdzono organicznych przyczyn tego zaburzenia, na przykład padaczki lub otępienia.
Konieczne jest także wykluczenie innych możliwych przyczyn, które mogłyby objawiać się w podobny sposób. W tym celu zleca się najczęściej badanie EEG, rejterujące czynność mózgu. Badanie bywa konieczne, gdy lekarz podejrzewa padaczkę. Należy także wykluczyć wpływ alkoholu i narkotyków na zachowanie potencjalnego somnambulika.
Lunatykowanie może występować z lękami nocnymi. To najbardziej niebezpieczna forma sennowłóctwa, ponieważ zachowanie lunatyka może przyjmować formę ucieczki. W czasie ataku somnambulik może próbować na siłę wydostać się z pokoju lub domu, w czasie prób ucieczki może zatem dochodzić do upadków, zranień i wielu innych niebezpiecznych sytuacji. Osoba wybudzona w czasie ataku jest zdezorientowana i najczęściej nie pamięta przebiegu takiego epizodu. Z tego względu należy unikać wybudzania lunatyka, bo może to skutkować atakiem agresji. Najlepiej delikatnie pokierować taką osobę w stronę łóżka.
Jak postępować się z lunatykiem (somnabulikiem)?
Jeśli lunatyk swoim postępowaniem nie stwarza zagrożenia, lepiej go na siłę nie wybudzać. Takie działanie może wywoływać nieuzasadnioną agresję ze strony somnambulika, a także uczucie zmieszania, dezorientacji lub wstydu i niezrozumienia sytuacji, w której się znajduje. Każda sytuacja stresowa może zatem nasilać występowanie kolejnych epizodów.
Najlepiej łagodnie i delikatnie nakierować osobę lunatykującą do łóżka. Zazwyczaj odprowadzenie somnambulika do łóżka spotyka się z akceptacją.
Rozmowa z osobą lunatykującą w czasie ataku nie ma większego sensu. Lepiej także unikać sprzeczania się i ciągnięcia dyskusji. Somnambulik w czasie epizodu lunatyzmu odpowiada na pytania raczej chaotycznie, jego wypowiedzi potrafią być niezrozumiałe. Ponadto, po przebudzeniu lunatycy zazwyczaj nie pamiętają prowadzonych w czasie snu rozmów. Zatem przywoływanie przebiegu dyskusji może okazać się dla lunatyka krępujące, nieprzyjemne lub wręcz niepokojące.
Jak leczyć lunatykowanie (somnambulizm)?
Lunatykowanie podlega leczeniu zazwyczaj wtedy, gdy powtarzające się epizody utrudniają życie somnambulikowi i osobom w jego otoczeniu. Wskazaniem jest także dziwne i niebezpieczne zachowanie somnambulika względem otoczenia i stwarzanie bezpośredniego zagrożenia dla swojego zdrowia i życia. Leczeniu powinny zostać poddane osoby, a w szczególności dzieci, które uciekają z domu, wychodzą lub chcą wychodzić przez okno, są agresywne i swoim zachowaniem wzbudzają strach i niepokój wśród najbliższych. W leczeniu lunatyzmu stosuje się leki z grupy benzodiazepin i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Jest to jednak metoda stosowana doraźnie, bowiem środki te mogą uzależniać.
Z obserwacji wynika, że somnambulizm występuje często z zaburzeniami oddychania w czasie snu (obturacyjny bezdech senny). Z tego względu w wielu przypadkach zaleca się wizytę u laryngologa.
Poleca się także dbanie o higienę snu i unikanie czynników, które wpływają na pojawianie się epizodów lunatyzmu. Do czynników wyzwalających zalicza się:
- stres, szczególnie przewlekły;
- spożywanie dużej ilości alkoholu, napojów kofeinowych oraz narkotyków;
- nieregularne godziny snu, deprywacja snu (nieodpowiednia ilość);
- wszelkie stany zaburzające swobodne oddychanie podczas snu, na przykład skrzywiona przegroda nosowa lub przerośnięte migdałki.
Źródło: dr hab. n. med. Adam Wichniak, Parasomnie, Poradnia Zaburzeń Snu, Ośrodek Medycyny Snu Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Warszawa (psychiatria.mp.pl)
Michał Marciniak, Lunatykowanie (somnambulizm) (psychiatria.pl/artykul/lunatykowanie-somnambulizm); dobrystan.pl/artykuly/lunatykowanie
Oceń artykuł
