Osobowość unikająca powoduje bolesną samotność. 7 oznak, jak rozpoznać zaburzenie
Osobowość unikająca to zaburzenie niezwykle bolesne dla tych, których dotyka. Co gorsza większość takich osób nawet nie zdaje sobie sprawy, że ma taki problem i że można próbować go leczyć. Jak rozpoznać osobowość unikającą?
- Osobowość unikająca – kiedy pojawiają się pierwsze objawy?
- Jak czują się osoby z osobowością unikającą?
- Czy osoby z AVDP mogą nawiązać zdrowe relacje?
- Osobowość unikająca źle odczytuje emocje innych
- Osobowość unikająca – jak rozpoznać zaburzenie?
- Jak leczy się osobowość unikającą?
Osobowość lękliwa lub unikająca (AVPD – Avoidant personality disorder) jest zaburzeniem społecznie i relacyjnie wyniszczającym. Szacuje się, że żyje z nim około 2,5 proc. dorosłych. Nie ma znaczenia, czy jest się kobietą czy mężczyzną. Takie osoby stronią od kontaktów społecznych z lęku przed oceną i krytyką. Jednocześnie jednak cierpią z powodu braku relacji z innymi ludźmi i izolacji społecznej, do której same się przyczyniają.
Osobowość unikająca – kiedy pojawiają się pierwsze objawy?
Objawy AVPD zaczynają pojawiać się już w dzieciństwie, ale zaburzenie nie jest zwykle diagnozowane aż do dorosłości, kiedy wszelkie relacje, od społecznych po zawodowe, stają się zbyt trudne dla osoby zaburzonej. Pierwsze wczesne oznaki, że osobowość unikająca może się rozwinąć, pojawiają się już u dzieci. Może to być:
- brak pozytywnych i zdrowych relacji z dorosłymi
- niezdolność do zaprzyjaźnienia się z rówieśnikami
- skrajna nieśmiałość
- niechęć do uczestniczenia w normalnych, swobodnych interakcjach społecznych.
Uważa się, że osobowość unikająca jest wynikiem połączenia naturalnych skłonności i wychowania, ponieważ może istnieć wrodzona tendencja do skrajnej nieśmiałości, ale środowisko i wczesne relacje dziecko-dorosły prawdopodobnie odgrywają sporą rolę w rozwoju zaburzenia.
Jak czują się osoby z osobowością unikającą?
Osoby o osobowości unikającej rzadko są zadowolone ze swojego życia. Zdają sobie sprawę, że są odizolowane i tęsknią za zdrowymi relacjami z innymi ludźmi. Każdy człowiek jako istota społeczna potrzebuje interakcji i więzi, które sprzyjają zdrowiu i poczuciu szczęścia. Niestety, osoby z AVPD czują się niezdolne do nawiązywania zdrowych relacji, a ich poczucie niedopasowania i strach przed odrzuceniem tworzą trudną do przezwyciężenia barierę w nawiązywaniu relacji. Samotność i poczucie niepasowania do innych może zagrażać zdrowiu emocjonalnemu i fizycznemu.
Naukowcy uważają, że osoby z AVPD często przypisują winę za brak relacji społecznych doświadczeniom z wczesnego dzieciństwa. Niezależnie od tego, czy były wychowywane przez nieodpowiednio przygotowanych lub szkodliwych rodziców, czy też doświadczyły dokuczania i zastraszania w szkole, już jako małe dzieci miały świadomość uczuć związanych z byciem ocenianym, odrzucanym lub traktowanym inaczej. Gdy w wieku dorosłym stawiana jest im diagnoza osobowości unikającej, to negatywna samoocena jest już w nich głęboko zakorzeniona i może być trudna do odwrócenia.
Czy osoby z AVDP mogą nawiązać zdrowe relacje?
Ludzie z osobowością unikającą mają kłopoty nie tylko ze znalezieniem satysfakcjonującej pracy – paraliżujące jest dla nich poddanie się ocenie podczas rozmowy kwalifikacyjnej, ale również praca zespołowa. Chociaż bardzo chcą przynależeć do grupy, to strach przed odrzuceniem i oceną wyklucza zatrudnienie w tego rodzaju profesji.
Problematyczne jest również wchodzenie w zdrowe relacje z inną osobą. Osoby z AVPD mogą również doświadczać zaburzeń osobowości zależnej. To niezdrowa zależność od innych osób w takim stopniu, powodująca, że poczucie własnej wartości zostaje zduszone przez potrzebę zapewnienia sobie akceptacji i docenienia przez inną osobę. Kiedy osoba z AVPD tworzy związek z inną osobą, jej strach przed odrzuceniem może sprawić, że całkowicie podporządkuje się swojemu partnerowi. Strach przed odrzuceniem powoduje też, że żyje w związku z jedną osobą i nie ma motywacji, by stworzyć relacje do innymi potencjalnymi nowymi przyjaciółmi.
Osobowość unikająca źle odczytuje emocje innych
Niestety, osoby z AVPD mogą źle odczytywać sytuacje społeczne i emocje innych. Są oni wnikliwymi obserwatorami, a jednocześnie są tak nadwrażliwi na zachowanie otoczenia, że ludzie w ich obecności widzą ich dyskomfort, napięcie i „inność”. To sprawia, że ich najgorsze obawy stają się samospełniającymi przepowiedniami. W ten sposób tworzy się błędne koło: ich pewność odrzucenia przez innych jest potwierdzona z powodu ich niezdolności do bycia swobodnym i naturalnym w sytuacjach społecznych.
Osobowość unikająca – jak rozpoznać zaburzenie?
Specjaliści stworzyli listę objawów, które mogą pojawić się u osoby z osobowością unikającą. Aby zdiagnozować u kogoś to zaburzenie, wystarczy mieć co najmniej cztery z poniższych siedmiu objawów. Ludzie z AVDP:
- nie angażują się w pracę, która wymagałyby dużej ilości kontaktów interpersonalnych z powodu obawy przed krytyką lub odrzuceniem
- odmawiają angażowania się w kontakty z innymi, chyba że istnieje pewność, że inni ich polubią
- kierują się strachem przed wstydem i ośmieszeniem nawet w relacjach intymnych, co ogranicza ich zdolność do bycia w pełni zaangażowanym.
- nie mogą się zrelaksować w sytuacjach społecznych z powodu utrzymującego się strachu przed odrzuceniem lub dezaprobatą
- mają uczucie bycia nieadekwatnym lub gorszym od innych, co powstrzymuje ich od bycia w pełni sobą w nowym środowisku
- bardzo negatywne postrzegają swoich umiejętności społeczne, osobowość i dopasowanie do innych
- doświadcza tak silnego strachu przed zażenowaniem i upokorzeniem, że niechętnie podejmują ryzyko osobiste lub próbują nowych działań.
Jak leczy się osobowość unikającą?
Podobnie jak w przypadku wielu zaburzeń osobowości, osoby spełniające kryteria AVDP mogą nie zdawać sobie sprawy, że mają problem. Narcyzi nie mają problemu z przedkładaniem siebie nad innych i są całkowicie przekonani o swojej „wyjątkowości”; osoby, które gromadzą rzeczy, nie dostrzegają zagrożeń, jakie niesie ze sobą ich zagracony dom; osoby histrioniczne wierzą, że zasługują na uwagę, którą ich zachowania mają przyciągać. Wiele osób, u których zdiagnozowano unikające zaburzenie osobowości, rozpoznaje jednak, że brakuje im przyjemności płynących ze społecznych więzi, z których inni łatwo korzystają.
Złagodzenie objawów osobowości unikającej może nastąpić poprzez odpowiednią terapię. W takim przypadku niezwykle ważne jest, jak twierdzą badacze, stworzenie silnego związku między pacjentem a terapeutą, co może być dobrym początkiem leczenia. Przydatne będą też specjalne techniki, które zmniejszają negatywne tendencje do samooceny i pomagają w lepszej interpretacji emocji i zachowań innych.
Źródło: Psychology Today / Mp.pl / Zaburzeniaosobowosci.pl
Tu się dzieje
