Kompleks Edypa: jak daleko sięga miłość do własnej matki?
Kompleks Edypa dotyczy małych chłopców, którzy w czasie dojrzewania biologicznego zaczynają odczuwać pociąg seksualny do własnej matki. To dosyć powszechne zjawisko opracował Zygmunt Freud, który skupił się nie tylko na sferze seksualnej, ale również emocjonalnej chłopców. Zauroczenie seksualne matką łączy się z podświadomą rywalizacją z drugim samcem, czyli z własnym ojcem. Kompleks Edypa nie jest groźnym zjawiskiem i dosyć szybko mija. Dowiedz się, na czym polega Kompleks Edypa. Jak postępować z synem, który jest w okresie dojrzewania?
Kompleks Edypa, w teorii psychoanalitycznej to pragnienie zaangażowania seksualnego z rodzicem przeciwnej płci i poczucie rywalizacji z rodzicem tej samej płci. Kompleks Edypa dotyczy głównie chłopców, którzy czują pociąg seksualny do własnej matki i chcą na swój sposób wyeliminować ojca z życia rodzinnego, bo uważają go za głównego rywala o względy rodzicielki.
Kompleks Edypa został opracowany przez ojca psychoanalizy, Zygmunta Freuda. Samo określenie natomiast nawiązuje do historii mitycznego Króla Edypa, który zupełnie nieświadomie zabił własnego ojca, poślubił matkę i miał z nią dzieci. Kompleks Edypa odnosi się zatem nie tylko do pożądania względem rodzica, ale chęci zaznaczenia swojej męskiej dominacji. Choć kompleks Edypa nie wpisał się w żaden z nurtów psychologicznych, to niektóre jego założenia mogą wydawać się trafne. Dlatego wielu psychologów nie decyduje się na całkowite odrzucenie tej teorii, chociaż należy traktować ją z rezerwą.
Kompleks Elektry to podświadoma i stłumiona skłonność płciowa dziewczynki do własnego ojca oraz chęć rywalizacji z matką i strach przed jej odwetem.
Kompleks Edypa to efekt dorastania
Według teorii Zygmunta Freuda rozwój psychologiczny w dzieciństwie ma miejsce na różnych, z góry ustalonych etapach. Etapy te nazywane są psychoseksualnymi, ponieważ każdy z nich reprezentuje utrwalanie libido, czyli popędu seksualnego, odkrywanie swojej seksualności i naturalnych instynktów. Freud uważał, że całe życie buduje się wokół napięcia i przyjemności. Napięciem określał kumulowanie się energii seksualnej, a przyjemnością jej uwalnianie. To, w jaki sposób energia seksualna gromadzi się i jest uwalniana, zmienia się w miarę dojrzewania biologicznego. Zaznaczał przy tym, że dla kształtowania osobowości człowieka największe znaczenie ma pierwsze 5-6 lat życia. To właśnie w tym czasie rozwijają się poszczególne etapy rozwoju psychoseksualnego.
Kompleks Edypa, według teorii Freuda, pojawia się pomiędzy 2 a 5 rokiem życia. Polega na rozwoju sfery seksualnej i emocji seksualnych względem własnego rodzica. Według Freuda to zjawisko naturalne, które ma podłoże biologiczne. Kompleks Edypa rozwija się w momencie, gdy mały chłopiec zaczyna odkrywać swoją seksualność. Wbrew temu, co twierdzi wiele osób, rozwój seksualny człowieka odbywa się na bardzo wczesnym etapie życia. Rodzicom często trudno pogodzić się z myślą, że ich małe dziecko odkrywa własną seksualność, obserwuje narządy płciowe, interesuje się ich przeznaczeniem, poznaje nieznane dotąd emocje. Rodzic jest zatem pierwszym obiektem fascynacji seksualnej — w przypadku chłopców matka jest najbliższą osobą przeciwnej płci, na której skupia się ich zainteresowanie. To absolutnie normalne, że rodzic, który daje poczucie bliskości i bezpieczeństwa staje się obiektem zainteresowania dziecka.
Do fascynacji przeciwną płcią dochodzi także element rywalizacji, która również daje o sobie znać na wczesnym etapie rozwoju. Ojciec jako najbliższy matce mężczyzna staje się obiektem nienawiści i zazdrości jednocześnie. Mały chłopiec może czuć w sobie sprzeczne emocje — z jednej strony chce odsunąć ojca od matki, bo jest o nią zazdrosny, z drugiej jednak strony podziwia go i chce być taki jak on.
Kompleksu Edypa nie wolno pielęgnować
Kompleks Edypa, według teorii Freuda, może zostać pozytywnie rozwiązany. Na zachowanie dziecka mogą mieć wpływ relacje w rodzinie, między rodzicami a dzieckiem oraz między samymi rodzicami. Rodzice nie powinni zaniedbywać swoich obowiązków pielęgnacyjnych wobec dziecka, nawet gdy widzą, że odkrywa swoją seksualność. Powinni za to cierpliwie odpowiadać na jego pytania dotyczące płciowości i seksualności. Oczywiście takie rozmowy powinny być dostosowane do wieku dziecka i jego rozwoju emocjonalnego. Nie wolno dawać dziecku do zrozumienia, że mówi lub robi coś złego i na siłę tłumić rozwoju seksualnego. Należy za to delikatnie korygować niektóre zachowania i tłumaczyć, dlaczego mama i tata mają inną relację między sobą, a dzieci inną. Należy także wytyczyć granice, na przykład nie epatować nagością, nie wykonywać gestów, które mogłyby dawać dziecku mylne sygnały, nie wprowadzać dziecka w intymne szczegóły dotyczące życia rodziców i spać w oddzielnych łóżkach.
Rodzice powinni jasno dawać do zrozumienia synowi, że mama jako kobieta zarezerwowana jest dla ojca. Rozwiązaniem kompleksu Edypa jest bowiem poczucie przegrania rywalizacji o rodzica. Skoro mama zarezerwowana jest dla taty, to syn musi pogodzić się z tym faktem. Powinien zatem szukać obiektu fascynacji wśród własnych rówieśników. To moment, w którym chłopiec zaczyna utożsamiać się z ojcem jako mężczyzną i poszukiwać podobnych cech u siebie. Freud twierdził również, że pomiędzy 5 a 6 rokiem życia następuje pewien okres seksualnej stagnacji, gdy dzieci uwalniają swoją energię poprzez nowe zajęcia, znajomości i rozwój życia społeczno-towarzyskiego. W tym czasie dzieci zaczynają odczuwać także wstyd, dlatego hamują w pewien sposób swoje manifestacje seksualne.
Niestety zdarza się, że kompleks Edypa nie przechodzi w zapomnienie. U niektórych chłopców problem ten pozostaje nierozwiązany i ciągnie się przez całe życie, chociaż nie zawsze objawia się świadomym pożądaniem matki. Powodem może być pielęgnowanie przez matkę uczucia, że to syn jest głową rodziny i jest lepszy od ojca, na przykład po rozwodzie rodziców lub gdy partner matki nie spełnia jej oczekiwań. Innym powodem może być postawa ojca, który zamiast zaznaczać swoją obecność jako dorosłego mężczyzny i partnera matki, usuwa się w cień. Syn ma wtedy poczucie, że wygrał wyścig o względy matki, czuje, że to on jest teraz jej pełnoprawnym partnerem.
To bardzo niebezpieczne, bo zaburza u młodego człowieka poczucie tożsamości. Zbyt bliski związek matki z synem, bez wyraźnego podziału na role, może być przyczyną nieporadności życiowej człowieka lub jego problemów z nawiązywaniem relacji z innymi ludźmi. Osoby dorosłe, u których utrzymuje się kompleks Edypa, wydają się dumne, waleczne i narcystyczne, ale w głębi duszy ciepią z powodu wiecznie nierozwiązanej sytuacji.
Jak wyjść z kompleksu Edypa? Rozwiązaniem problemu może okazać się terapia u psychologa i seksuologa. W leczeniu stosuje się indywidualną terapię psychodynamiczną.
Konflikt, w którym tkwi człowiek z kompleksem Edypa, może ujawniać się pod postacią snów, w których syn uprawia seks z własną matką. Tego rodzaju wizje prowadzą do ogromnych wyrzutów sumienia, poczucia winy i lęków.
Kompleks Edypa wzbudza kontrowersje
Kompleks Edypa to teoria kontrowersyjna, a jej założenia uważane są za archaiczne. Mimo że Freud był twórcą wielu trafnych teorii, obecnie nie każdy zgadza się z jego koncepcjami. Przeciwnicy zarzucają mu zbyt duże skupienie na podświadomości i przypisywanie zbyt dużej roli doświadczeniom z dzieciństwa, jako źródła problemów w dorosłym życiu. Choć nie każdy wierzy w istnieje kompleksu Edypa, a niektórzy uważają teorię za przerysowaną lub wręcz pseudonaukową, to wiele osób korzysta z jej założeń, poddając się terapii. Współcześni psychologie zwracają uwagę na słuszność
Freuda: dziecięcy lęk przed utratą miłości, zazdrość i uświadomienie sobie fizycznej odrębności, to emocje towarzyszące dorastaniu.
Karen Horney, uczennica Freuda i autorka książki Nowe drogi w psychoanalizie, sprzeciwiała się biologicznemu charakterowi zachowań, które Freud uważał za normalne. Twierdziła, że kompleks Edypa należy raczej przypisywać czynnikom związanym z życiem rodzinnym. Wątpiła zatem, że w rodzinie, w której zachowane są
, może pojawić się kompleks Edypa. Horney uważała, że nie można udowodnić istnienia kompleksu Edypa, w takiej formię, jaką proponował Freud. Zwracała jednak uwagę na istotę problemu: „całokształt wczesnych związków kształtuje charakter w stopniu, który trudno przecenić. Zatem, postawy wobec innych ludzi nie są powtórzeniem wcześniejszych, dziecięcych postaw, lecz wyłaniają się ze struktury charakteru, którego podstawa została położona w dzieciństwie”.
Źródło: Sipmly Psychology, Psychology Today, Kolektyw Terapeutyczny Psychologgia (psychologia-plus.pl), Dzieciństwo - tam zaczyna się problem, skuteczna-psychoterapia.pl, lek. Tomasz Nęcki, Kompleks Edypa: objawy i leczenie. Kompleks Edypa u dorosłego mężczyzny, Poradnikzdrowie.pl
Tu się dzieje
