Choroba afektywna dwubiegunowa jest jak rollercoaster - jak ją rozpoznać?

Monika Karbarczyk

22.08.2018 16:49

W chorobie afektywnej dwubiegunowej uczucie szczęście odczuwane przez pacjenta nie jest prawdziwym szczęściem! To iluzja wynikająca z procesu chorobowego. Jednak chory nie zdaje sobie z tego sprawy. W procesie diagnozy bardzo ważna jest rola najbliższych mu osób, które potrafią zauważyć epizod maniakalny czy hipomaniakalny.

Choroba afektywna dwubiegunowa - zmiana nastroju

Oceń

Choroba afektywna dwubiegunowa - jakie są rodzaje?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), inaczej dwubiegunówka, to zaburzenie maniakalno-depresyjne, które - wbrew obiegowej - jest bardzo trudne w diagnozie. Wyróżnia się dwa typy ChAD:

1. Występują naprzemiennie epizody manii i epizody depresji.

W tym typie stany depresyjne pojawiają się na zmianę ze stanami silnego pobudzenia (manii). Mania to stan, trwający co najmniej 7 dni, kiedy chory wykazuje zwiększoną aktywność, ma natłok myśli, podwyższone libido i pozytywnie postrzega siebie i otoczenie. Nie odczuwa potrzeby snu, jedzenia. Człowiek w manii potrafi być natarczywy, głośny, chaotyczny. Działa nieracjonalnie, ma mnóstwo pomysłów, które nie mają pokrycia w jego rzeczywistych możliwościach.

Jak rozpoznać epizod manii? Osoba w epizodzie manii może wziąć np. trzy, cztery kredyty, bo ma pomysł na biznes życia, może zerwać z dotychczasowym życiowym partnerem, nawiązać kolejny - ryzykowny - związek, rzucić pracę i podjąć inną, którą dość również straci. Człowiek w mani szybciej myśli, szybciej mówi i wszystko robi „lepiej” niż inni, delikatnie mówiąc rozdrażniony bywa niezrozumieniem, sprzeciwem i niewcielaniem w życie jego idei. Zdarza się, że pacjenci cierpiący na manię nagle zaczynają nadużywać alkohol czy inne używki, chociaż do tej pory było im to obce.

Zobacz także: Hawking: Depresja jest jak czarna dziura, ale da się z niej wyjść

2. Występują naprzemiennie epizody depresji i epizody hipomanii.

Epizod hipomanii może trwać 4 dni. Osoba w hipomanii ma lekko podwyższony nastrój, mnóstwo pomysłów w głowie, jest optymistycznie nastawiona do świata, postrzega sama siebie jako kogoś o dużych zdolnościach i umiejętnościach, jest wielomówna, ma łatwość nawiązywania kontaktów, wszystkich dookoła lubi i wszyscy go lubią. Może mieć przyspieszony tok myślenia, łatwość przeskakiwania z wątku na wątek. Pochopnie wchodzi w kilka związków naraz, powołuje się na dobre relacje z innymi, ma mniejszą potrzebę snu, bo wystarczą jej dwie, trzy godziny, i jedzenia. Ma też tendencję do używania substancji psychoaktywnych, czyli alkoholu czy narkotyków. Taki stan może trwać kilka dni lub bardzo długo i otoczenie może się nie zorientować, że coś jest nie tak.

Jak rozpoznać epizod hipomanii? Hipomania to stan znośniejszy niż mania. Osoba z hipomanią ma bardzo dobry humor niedoprowadzony do skrajności, jak w manii. Hipomania wiąże się z mniejszą ilością objawów i ich nasileniem. Osoby z hipomanią podejmują się wielu zadań, ale ich nie kończą. Ich działania i czyny są lekkomyślne, jednak są one częściowo kontrolowane, odwrotnie niż w manii.
Chorzy często uważają, że nic im nie jest, nie chcą poddawać się terapii, a bliscy nie rzadko traktują stany hipomaniakalne jako wyzwolenie z depresji, nadrabianie straconego czasu. Istotne jest to, że osobom z zewnątrz trudno jest dostrzec takie zmiany; widzą je tylko najbliżsi.

Warto przeczytać: Depresja zaczyna się w... jelitach - tam, gdzie masz "drugi mózg"?

Jak się diagnozuje ChAD?

Zdiagnozowanie choroby afektywnej dwubiegunowej jest trudne. Statystycznie od wystąpienia objawów do postawienia diagnozy mija około 10 lat i - co trzeba podkreślić - o wiele łatwiej jest rozpoznać pierwszych typ ChAD niż drugi. Choćby dlatego, że jeśli u pacjenta pojawi się epizod manii, to jest on niemal zawsze hospitalizowany ze względu na to, że mania skutecznie dezorganizuje życie codzienne jemu i jego bliskich. Stan pobudzenia charakterystyczny dla epizodu manii może rozpoznać nawet laik - po chorym widać, że jest z nim coś nie w porządku.

Charakterystyczne dla tej choroby jest naprzemienność epizodów. Zawsze po epizodzie manii czy hipomanii pojawia się depresja. Co jest ciekawe, osoba chora na CHAD jest w stanie dokładnie wskazać moment, kiedy ten epizod się zaczął. W chorobie afektywnej dwubiegunowej ktoś wstaje w poniedziałek rano i ma depresję. Może mieć ona umiarkowane nasilenie, ale mogą być też jej ciężkie objawy; co istotne: pojawiają się one z dnia na dzień.

Podobnie jest ze zdrowieniem: ono też następuje z dnia na dzień. Problem w tym, że epizod depresyjny, ciężki lub umiarkowany, trwa od sześciu do dziewięciu miesięcy i nie działają leki przeciwdepresyjne. Pacjenci przychodzą więc do lekarza, bo nic im się nie udaje, są bezsilni. Ich stan jest połączony z nadmierną sennością (przy czym w klasycznej depresji chorym najczęściej doskwiera bezsenność, gdy tymczasem chory na CHAD w trakcie epizodu depresyjnego może spać po kilkanaście godzin i wciąż odczuwać zmęczenie). Gdy jest pytany, czy wcześniej chorował, czy zauważył u siebie, jakieś dziwne zachowania, nie powie o hipomanii, bo nie postrzega jej jako stanu chorobowego.

Kto najczęściej choruje na dwubiegunówkę?

Choroba afektywna dwubiegunowa najczęściej dotyka ludzi młodych (około 30. roku życia). Szacuje się, że zagrożonych tą chorobą jest około 2-3% populacji, a spektrum choroby (rozumiane jako zespół wszystkich zaburzeń z chorobową niestabilnością nastroju i energii, czyli cechą tzw. dwubiegunowości) nawet u 5% populacji.

Co ciekawe, w swojej patofizjologii ChAD jest bliższy schizofrenii niż na przykład nawracającej depresji.

Dowiedz się więcej: Zespół Otella, czyli chorobliwa zazdrość w związku

Jak się leczy chorobę afektywną dwubiegunową?

Niestety leczenie ChAD jest bardzo trudne, bo w przypadku tej choroby nie ma efektywnie działających leków, jak to jest np. w przypadku schizofrenii. Celem leczenia choroby dwubiegunowej jest: remisja, czyli stan, w którym pacjent jest wolny od objawów, bądź są one nasilone w znacznie mniejszym stopniu niż dotychczas.

Lekarze zalecają leczenie kompleksowa, tj. farmakoterapię połączoną z psychoterapią i psychoedukacją.

Najskuteczniejsze jest leczenie tzw. stabilizatorami nastroju, czyli lekami normotymicznymi (sole litu, walproiniany i karbamazepina). Działają przeciwdepresyjnie, przeciwmaniakalnie, a także profilaktycznie. W trudniejszych przypadkach, szczególnie w rapid cycling, stosuje się kombinacje dwóch lub nawet więcej leków, a dobrze ustawione leczenie umożliwia pacjentowi prawie normalne życie.