Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci? Unikaj tych błędów
Choroba czy śmierć osoby bliskiej to tematy, z którymi nasze dziecko prędzej czy później się zetknie. Jak przekazać dziecku trudne informacje i co możemy zrobić, żeby było mu łatwiej w niezrozumiałej dla niego sytuacji? Podpowiadamy.
Bardzo często, chcąc chronić dzieci przed negatywnymi emocjami, nie rozmawiamy z nimi na trudne tematy, takie jak choroba czy śmierć. I rzeczywiście, jeśli nie ma takiej potrzeby, nie musimy zawczasu informować dziecka o tak trudnych sprawach. Jednak co zrobić w sytuacji, gdy śmierć kogoś z rodziny nas zaskoczy? O czym pamiętać, informując dziecko o śmierci kogoś, kto był dla niego bliski?
Jak rozmawiać z małym dzieckiem o śmierci? O tym warto wiedzieć
Nie ma łatwego sposobu, aby powiadomić dziecko o śmierci ukochanej osoby (lub zwierzaka). O ile starsze dzieci są w stanie zrozumieć, na czym polega śmierć, reakcja małego dziecka może być zupełnie nieoczekiwana. Wiele maluchów w ogóle nie reaguje na tego typu informacje – spokojnie słuchają, a następnie wracają do zabawy. Oznacza to, że albo niezrozumiały sytuacji, albo jest to ich podświadomy sposób bronienia się przed tragicznymi wydarzeniami. Dziecko może również zacząć się śmiać – może to być niekontrolowana reakcja na stres.
Jeżeli zależy nam, żeby rozmowa z dzieckiem przebiegła spokojnie, koniecznie zadbajmy o okoliczności, w jakich się odbędzie. Wybierzmy neutralne miejsce, które nie kojarzy się dziecku z bliską osobą. Zadbajmy o to, aby nic nie zakłóciło rozmowy. Jeżeli czujemy, że nie jesteśmy na siłach, by powiadomić dziecko o śmierci bliskiej osoby, poprośmy o pomoc kogoś z najbliższego otoczenia. Rozmowa powinna być spokojna, rzeczowa. Odpowiadajmy na wszystkie pytania dziecka, nawet te najtrudniejsze (np. gdzie teraz jest nieżyjąca osoba).
Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci: błędy, których lepiej unikać
Istnieje kilka błędów, które bardzo często popełniamy, rozmawiając z dzieckiem o śmierci. Wynikają one z troski o malucha, jednak w dłuższej perspektywie wywołują odwrotne efekty.
- Brak kontroli nad własnymi emocjami – dziecko i tak jest w bardzo trudnej sytuacji, dlatego pamiętajmy, aby nie obarczać go własnymi trudnymi emocjami. Poczuje się za nas odpowiedzialne i będzie chciało nam pomóc. Jeżeli nie jesteśmy w stanie rozmawiać z dzieckiem o śmierci, poprośmy o to specjalistę.
- Kłamstwa – lepiej nie opowiadać dziecku o tym, że zmarły zasnął lub wyjechał. To może sprawić, że maluch będzie się bał spać i podróżować, ale nadal nie zrozumie, co się wydarzyło.
- Opowiadanie o szczegółach – dziecku niepotrzebne są nazwy chorób i inne szczegóły, które są dla niego niezrozumiałe. Wystarczą mu proste, ogólne informacje.
- Składanie obietnic, które się nie spełnią – śmierć bliskiej osoby sprawia, że dziecko staje się nieufne wobec otoczenia. Składanie obietnic bez pokrycia sprawi, że dziecko będzie czuło, że nie może nikomu zaufać. Może to doprowadzić do sytuacji, w której maluch całkowicie zamknie się w sobie, a to najgorsze, co może się wydarzyć
Rozmowa o śmierci – emocje, jakie odczuwa dziecko
Pierwsze doświadczenie śmierci ma ogromny wpływ na psychikę dorastającego dziecka. Aby lepiej zrozumieć zachowanie malucha, powinniśmy mieć świadomość, z jakimi emocjami się zmaga. Uczucia, jakie mogą pojawić się u dziecka to między innymi:
- gniew – dziecko bardzo często może obwiniać siebie lub otoczenie,
- złość – niezrozumienie całej sytuacji bardzo często powoduje u dziecka złość… na zmarłego. Dziecko nie rozumie, dlaczego zostało przez niego „opuszczone”,
- zazdrość – dotyczy wszystkich innych dzieci, które nie doświadczyły takiej straty,
- lęk – dziecko obawia się, że skoro ktoś z jego bliskich odszedł, jego może spotkać to samo,
- tęsknota i poczucie osamotnienia,
- spadek zaufania do rodziców,
- poczucie winy (wielu dzieciom wydaje się, że mogły przyczynić się do smutnych wydarzeń).
U dzieci dotkniętych stratą mogą pojawić się również dolegliwości fizyczne, takie jak:
- cofanie się w rozwoju,
- apatia (w niektórych przypadkach depresja dziecięca),
- utrata apetytu,
- zaburzenia snu,
- czasowa utrata mowy,
- agresja
Życie dziecka po śmierci bliskiej osoby
Co możesz zrobić, aby ułatwić dziecku funkcjonowanie po utracie kogoś bliskiego? Przede wszystkim bądźcie razem. Wysyłanie dziecka do babci/opiekunki – nawet jeśli jest nam bardzo ciężko, sprawia, że śmierć staje się dla dziecka jeszcze bardziej nierealna. Wspólne przejście przez te trudne chwile pomoże Wam umocnić więź.
Bardzo ważne jest przynajmniej częściowe zachowanie dawnych, codziennych rytuałów. Pomogą one dziecku czuć się bezpiecznie. Małe dzieci często wyrażają swoje emocje za pomocą rysunków, ale nie tylko – każde dziecko reaguje inaczej. Pozwólmy dziecku na indywidualny sposób przeżywania żałoby i nie zmuszajmy go do codziennych rozmów o śmierci, na to przyjdzie pora dopiero wtedy, gdy maluch przywyknie do nieobecności zmarłego.
Źródło: Heidi Murkoff, Sharon Mazel, Drugi i trzeci rok życia dziecka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2003
Tu się dzieje
