Oceń
Substancje lotne zawarte w produktach gospodarstwa domowego od wielu lat wykorzystywane są na różne sposoby w celu uzyskania odmiennego stanu psychicznego. Zjawisko nagłej śmierci sercowej po nadużywaniu inhalacji znane jest od ponad 40 lat. Już w latach 60. mówiło się o "epidemii" zgonów powodowanej wąchaniem kleju. Obecnie coraz częściej pojawiają się doniesienia o zgonach wśród młodych osób odurzających się aerozolem z dezodorantów i odświeżaczy powietrza. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, jak niebezpieczne jest wdychanie takich substancji. Nie trzeba być wcale "nałogowcem", by zniszczyć sobie zdrowie lub stracić życie. Szacuje się, że ponad 40% zgonów jest związanych z pierwszym nadużyciem środków wziewnych.
Nadużywanie substancji lotnych odbywa się przez bezpośrednie ich wdychanie (wąchanie) oraz rozpylanie ich na materiał, np. szalik. Metoda nie ma większego znaczenia, ponieważ zagrożenie zdrowia i życia może wystąpić już po pierwszej pojedynczej dawce, nie tylko podczas długotrwałego stosowania.
Wdychanie dezodorantu i innych aerozoli - skutki
Główną substancją toksyczną w dezodorantach w aerozolu używanych do inhalacji jest butan. To jeden z węglowodorów powszechnie stosowanych jako propelenty (substancje chemiczne stosowane w produkcji gazu pod ciśnieniem) w produktach gospodarstwa domowego. Węglowodory łatwo przekraczają tzw. barierę krew-powietrze i krew-mózg. Butan rozpuszcza się w tkankach o dużej zawartości tłuszczu, takich jak układ nerwowy, tkanka tłuszczowa, wątroba i nerki. Jego eliminacja odbywa się poprzez oddychanie. Im dłuższy łańcuch węglowy jest wdychany, tym niższy jest próg wystąpienia pożądanego doznania.
Środki wziewne działają toksycznie przede wszystkim na układ sercowo-naczyniowy. Po pierwsze, inhalatory mogą uwrażliwiać serce na stymulację adrenergiczną (przewlekła stymulacja receptorów adrenergicznych prowadzi do uaktywnienia ścieżek proprzerostowych w sercu). Ponadto dysfunkcja mięśnia sercowego może prowadzić do nagłej śmierci sercowej. W badaniach wykazano obniżenie kurczliwości mięśnia sercowego w odpowiedzi na wziewne podawanie aerozoli u szczurów i małpy. Zatrzymanie krążenia jest spowodowane zwiększoną wrażliwością mięśnia sercowego na katecholaminy: hormony, głównie adrenalinę, noradrenalinę i dopaminę, które są produkowane głównie przez rdzeń nadnerczy, oraz pozazwojowe włókna układu sympatycznego. Adrenalina działa jak neurotransmiter w centralnym systemie nerwowym, a także jako hormon regulujący krążenie krwi.
Wysoki poziom katecholamin we krwi wiąże się ze stresem i innymi reakcjami organizmu, które przygotowują ciało do wysiłku fizycznego związanego z "walką lub ucieczką". Typowe efekty działania to: podniesienie ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, a także podniesienie poziomu glukozy we krwi. Substancje zawarte w aerozolach powodują wyrzut katecholamin.
Substancje lotne wpływają też na układ nerwowy, w dużych dawkach mogą powodować zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, depresję. Wdychanie aerozoli może także prowadzić do niewydolności oddechowej. Istnieje przypadek zatrzymania oddychania po rozpyleniu aerozolu bezpośrednio do gardła, co wywołało przedłużający się skurcz krtani. Wzrost objętości gazu po rozpyleniu dezodorantu pod ciśnieniem może też spowodować niedotlenienie pęcherzyków płucnych prowadząc do zatrzymania akcji serca.
Do śmierci po wdychaniu dezodorantu może dojść zarówno w wyniku uduszenia (niewydolności oddechowej), jak i migotania komór, zaburzeń akcji serca. W źródłach medycznych opisano przypadki pomyślnej resuscytacji (przywrócenia akcji serca), jednak takie osoby do końca życia zmagają się z encefalopatią (uszkodzeniem) mózgu, stanami padaczkowymi opornymi na leczenie.
Wdychanie dezodorantu i innych aerozoli - objawy
Badania wykazały, że butan ma podobne neurologiczne działanie odhamowujące jak alkohol. Intencją osób wdychających aerozole jest doznanie uczucia euforii i rozluźnienia.
Objawy, które mogą wskazywać na zatrucie dezodorantem lub innym aerozolem:
- niewyraźna mowa,
- senność,
- ataksja - niezborność ruchów,
- splątanie,
- halucynacje,
- chwilowa utrata pamięci,
- utrata przytomności (przy wysokim stężeniu substancji lotnych we krwi).
Ważne - osoby wdychające aerozole mogą mieć wyraźny zapach na ubraniu, skórze lub w oddechu. Zaalarmować powinno też noszenie ze sobą opakowań (np. w plecaku) lub częste kupowanie nowych dezodorantów i innych tego typu produktów.
Źródło: Cardiac arrest by inhalation of deodorant spray - Kelvin Harvey Kramp, Mahdi Salih, Elsbeth Thomeer, Martin Gardien; BMJ Case Rep. 2018; 2018: bcr2018224345; Published online 2018 Nov 15. doi: 10.1136/bcr-2018-224345.
Oceń artykuł
