5 najbardziej uzależniających substancji na świecie. Jak wpływają na mózg?
Jakie substancje są najbardziej uzależniające? Odpowiedź na to pytanie, próbowali znaleźć naukowcy ds. uzależnień. Jakie substancje znalazły się na ich liście i jakie kryteria brali pod uwagę?
- Heroina – królowa rankingu
- Kokaina – księżniczka rankingu
- Nikotyna – również na podium
- Barbiturany – poza podium
- Alkohol – zamyka ranking
Jakie substancje są najbardziej uzależniające? Na to pytanie, nie ma jednej właściwej odpowiedzi, bo wszystko zależy od tego, w jakich kryteriach będziemy te substancje oceniać. Dla jednych najbardziej uzależniający jest
cukier, dla innych nikotyna. Jednak badacze muszą brać pod uwagę bardziej wymierne kryteria niż subiektywne odczucia.
Grupa specjalistów ds. uzależnień, w skład której wchodzili eksperci z Royal College of Psychiatrists (chemicy, kryminolodzy i farmakolodzy) oraz badacze z Imperial College London, postanowiła podjąć się tego wyzwania i przygotować ranking najbardziej uzależniających substancji na świecie. Wyniki ich pracy zostały opublikowane w 2007 r. w magazynie "The Lancet". Od tamtej pory nie pojawiły się inne badania, które by wpływały na zmianę pozycji tych substancji w rankingu.
Każdy narkotyk oceniono w skali 0-3, gdzie 3 oznacza największe uzależnienie, a 0 – najmniejsze. Badacze brali pod uwagę trzy czynniki:
- przyjemność, jaką odczuwa się po przyjęciu tej substancji,
- uzależnienie fizyczne (m.in. dyskomfort odczuwany po odstawieniu używki),
- uzależnienie psychiczne (m.in. jak silne jest pragnienie tej substancji).
Oczywiście naukowcy zdawali sobie sprawę z tego, że ocena tych kryteriów nie będzie łatwa, bo każdy człowiek inaczej reaguje na substancje uzależniające. Co znalazło się na ich liście?
Heroina – królowa rankingu
Heroina to niezwykle niebezpieczna i najbardziej uzależniająca substancja. W rankingu otrzymała – jako jedyna – najwyższą notę, czyli 3 punkty na 3 możliwe. Jest ona nie tylko silnie uzależniająca, ale może również zabić. Heroina jest opiatem, który zwiększa w organizmie poziom dopaminy, tzw. hormonu szczęścia (u zwierząt podczas testów odnotowano aż 200-procentowy wzrost poziomu tego hormonu) i sprawia, że organizm jest w stanie euforii. Heroina utrzymuje się w organizmie przez jakiś czas. Dawka śmiertelna jest tylko pięciokrotnie wyższa od dawki, którą trzeba przyjąć, aby odczuć odurzenie. Przedawkowanie może zabić, ponieważ spowalnia, a nawet zatrzymuje proces oddychania.
Kokaina – księżniczka rankingu
Kokaina to kolejna substancja, która znalazła się na podium, tym razem na drugim miejscu. W rankingu otrzymała średnią ocenę 2,4 na 3 punkty. Substancja ta – podobnie jak heroina – działa na nasz układ nerwowy i podnosi poziom dopaminy, w efekcie natychmiast poprawia nasze samopoczucie, odczuwamy euforię, zadowolenie. To uczucie przyjemności jest na tyle silne, że część zwierząt laboratoryjnych wybierało kokainę zamiast jedzenia i umierało z głodu. Kokaina wpływa na ośrodek pamięci w mózgu. Niestety wiele osób stosujących ten narkotyk uzależnia się od niego. Być może dzieje się tak dlatego, że działa ona krótko i dlatego – aby podtrzymać efekt odurzenia – musi być przyjmowana nawet wielokrotnie w ciągu godziny.
Nikotyna – również na podium
Nikotyna jest substancją silnie uzależniającą (co tłumaczy, dlaczego tak wiele osób pali papierosy mimo powszechnej wiedzy o ich szkodliwym działaniu). W rankingu otrzymała średnią oceną: 2,2, co uplasowało ją na trzecim miejscu. Uzależnienie od nikotyny wiąże się ze zmianami w układzie nerwowym. Substancja ta wdychana jest przez płuca i stamtąd przedostaje się do mózgu, dając efekt zmniejszenia uczucia stresu i niepokoju. Poziom tej substancji w organizmie podwyższa się drastycznie w ciągu 10 sekund od zapalenia papierosa, ale szybko opada, dlatego palacze mają potrzebę tak częstego sięgania po kolejnego papierosa (tzw. głód nikotynowy). Co ważne, uzależnienie od nikotyny ma charakter przewlekły i nawracający. Oznacza to, że istnieje duże ryzyko powrotu do palenia, nawet wiele lat po jego rzuceniu.
Barbiturany – poza podium
Barbiturany to potoczna nazwa pochodnych kwasu barbiturowego. W rankingu otrzymały średnią ocenę na 2 na 3. Były one składnikiem wielu leków na stany lękowe oraz bezsenność i niestety silnie uzależniały. Teraz są one stosowane o wiele rzadziej, bo w tych dolegliwościach stosowane są już bezpieczniejsze zamienniki. Barbiturany blokują odbieranie części sygnałów w mózgu, skutecznie wyciszając niektóre obszary w tym narządzie. Przy niskich dawkach te leki mogą wywołać stan euforii, ale większa ich ilość powoduje problemy z oddychaniem i może zabić. Badacze, umieszczając barbiturany na 4. miejscu w rankingu, podkreślili, że jest to bardzo niebezpieczna substancja przede wszystkim ze względu na jej dostępność.
Alkohol – zamyka ranking
Alkohol znalazł się na ostatnim, piątym miejscu w rankingu najbardziej uzależniających substancji na świecie ze średnią oceną 1,9. Jednak uznawany jest za szczególnie niebezpieczny. Dlaczego? Przede wszystkim ze względu na jego dostępność (jest legalny, może go kupić każda osoba, która skończyła 18 lat, w USA – 21). Alkohol wchodzi w interakcje w mózgu z neuroprzekaźnikami pobudzającymi, czego efektem jest spowolnienie procesów myślowych, reakcji na bodźce. Poza tym potrafi on zwiększyć poziom dopaminy w ośrodku nagrody od 40 do nawet 360 procent i zagłuszyć sygnały, które mówią "dość", czego efektem może być śmierć z przepicia.
Źródło: "Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potencial misuse", The Lancet, 2007/ Research Report, 2010-2014, National Institute on Drug Abuse/ "The five most addictive substance on Earth 2015" The Conservation
Tu się dzieje
