Uchodźcy z Ukrainy mogą cierpieć na PTSD. Jakie są objawy? Jak reagować?
Osoby uciekające z Ukrainy z powodu wojny potrzebują nie tylko schronienia i pożywienia, ale także zrozumienia i pomocy psychologicznej. To ważne, bo po zaspokojeniu potrzeb fizycznych przychodzi czas na uporanie się z psychiką i traumą, jaką niesie ze sobą wojna.
PTSD (ang. posttraumatic stress disorder), czyli zespół stresu pourazowego to zaburzenie psychiczne, które pojawia się u osób, które doświadczyły lub były świadkami skrajnie stresujących wydarzeń, które przekraczają psychiczne możliwości poradzenia sobie z nimi przez danego człowieka. Do niedawna o PTSD słyszeliśmy głównie w kontekście żołnierzy wracających z misji wojennych, ale mogą na niego cierpieć także cywile, którzy widzieli okropieństwa działań wojennych. Do wystąpienia tego syndromu mogą przyczyniać się także katastrofy, klęski żywiołowe, przemoc, a nawet wypadki komunikacyjne czy zagrożenie życia związane z chorobą.
Uchodźczynie i uchodźcy z Ukrainy, przybywający do naszego kraju, by chronić się przed wojną, też mogą cierpieć na PTSD, o czym można przeczytać codziennie w mediach społecznościowych. Na jakie symptomy zwrócić uwagę? I jak pomóc osobom w takim kryzysie psychicznym?
Objawy PTSD – na co zwrócić uwagę?
Zwykle symptomy stresu pourazowego pojawiają się w ciągu sześciu miesięcy, a czasem w ciągu kilku tygodni po traumatycznym wydarzeniu. Wyróżnia się też PTSD ostre, gdy objawy trwają krócej niż trzy miesiące, przewlekłe, gdy trwają trzy miesiące lub dłużej, i z początkiem opóźnionym, gdy zaczynają się sześć miesięcy po traumatycznym doświadczeniu.
Osoby, które przeżyły silnie stresujące wydarzenie mogą w jego następstwie odczuwać rozpacz, przygnębienie, lęk, złość, poczucie winy.
W przypadku zespołu stresu pourazowego, mogą również wystąpić następujące objawy:
- nawroty wspomnień i koszmarne sny – ciągłe odtwarzanie wydarzenia w pamięci
- nadmierna aktywność i unikanie myśli oraz osób związanych z wydarzeniem w obawie przed utratą równowagi
- nadmierna czujność, bycie w pogotowiu
- nieustanne napięcie i podenerwowanie
- bezsenność
- uczucie paniki i strachu
- depresja
- objawy fizyczne: ból, biegunka, nieregularne bicie serca, bóle głowy
- nadużywanie alkoholu, środków przeciwbólowych lub narkotyków.
Jakie są przyczyny stresu pourazowego?
Istnieje kilka możliwych przyczyn. Dzieli się je na te o podłożu psychologicznym i fizycznym. Co dzieje się z organizmie, gdy pojawia się PTSD?
Z fizycznego punktu widzenia:
- żywe wspomnienia tego, co się stało, podtrzymują w organizmie wysoki poziom adrenaliny, co powoduje uczucie napięcia, poirytowania i nie pozwala się odprężyć, zrelaksować i zasnąć.
- hipokamp to obszar w mózgu odpowiedzialny za pamięć; w warunkach stresu pourazowego wysoki poziom hormonów stresowych takich jak adrenalina może powstrzymać proces przetwarzania wspomnienia o danym wydarzeniu, tworząc w zamian ciągłe nawroty wspomnień i koszmary.
Czemu służy pojawienie się PTSD z punktu widzenia psychologicznego?
- Dokładne odtwarzanie w pamięci wydarzeń po przeżytym szoku pozwala lepiej zrozumieć, co się stało i być może pomaga w przetrwaniu.
- Nawroty wspomnień zmuszają do myślenia o tym, co się stało. Łatwiej wtedy zdecydować, jak się zachować, jeśli sytuacja się powtórzy.
- Zachowania unikowe i odrętwiałość powstrzymują ciągłe przeżywanie wydarzeń, zapobiegając tym samym nadmiernemu wyczerpaniu fizycznemu i psychicznemu. Dzięki temu nasza psychika ogranicza liczbę „powtórek”.
- Nadmierna czujność przyśpiesza reakcję na wypadek, gdyby sytuacja się powtórzyła. Dzięki temu człowiek ma siłę nadal funkcjonować.
Co robić, gdy podejrzewamy PTSD?
W poradniku dla osób goszczących uchodźców z Ukrainy Fundacja HumanDOC doświadczona psychotraumatolożka i psycholożka Katarzyna Podleska zamieszcza następujące rady:
- Bądź cierpliwa/y i staraj się rozumieć. Powrót do równowagi wymaga czasu, nawet jeśli osoba jest poddana terapii. Bądź sprzymierzeńcem i dobrym słuchaczem. Osoba po takich przeżyciach może potrzebować ciągle mówić o traumatycznym wydarzeniu. To także część zdrowienia, unikaj więc pokusy, aby mówić, żeby przestała przeżywać, to co się stało i zaczęła żyć.
- Spróbuj przewidzieć i przygotować się na bodźce wyzwalające objawy PTSD. Wyzwalaczami dla uciekinierów mogą być, widoki, dźwięki i zapachy, doniesienia z kraju, a także ludzie i miejsca związane z traumą. Jeśli jesteś świadoma/y tego, które bodźce wywołują reakcje niepokoju, będziesz w stanie lepiej pomóc, a także uspokoić.
- Nie odbieraj objawów PTSD osobiście. Objawy zespołu stresu pourazowego to emocjonalne odrętwienie, gniew i wycofanie. Jeśli osoba, którą się opiekujesz, wydaje się być odległa, rozdrażniona lub zamknięta, pamiętaj, że to zapewne zupełnie nie ma związku z tobą.
- Obserwuj osoby, którym pomagasz. Rozmawiaj z nimi. Pytaj. Daj czas na wyciszenie się.
- Nie naciskaj na rozmowę. Osobom z PTSD często jest bardzo ciężko mówić o tym, co przeżyły. W przypadku niektórych może to nawet pogorszyć sytuację. Nigdy nie próbuj więc na siłę ich otwierać. Daj jednak jasno do zrozumienia, że jeśli zechce mówić, jesteś obok i chętnie wysłuchasz.
Źródła: Fundacja HumanDOC / Royal College of Psychiatrists
Tu się dzieje
