Psychika chorego na raka. Co dzieje się po usłyszeniu diagnozy?
Usłyszenie, że jest się chorym na raka jest traumatycznym momentem w życiu człowieka. Pojawia się wtedy wiele trudnych emocji – złość, gniew, żal, lęk, smutek. Jak pacjenci przechodzą przez proces psychicznej adaptacji? Jak reagują w gabinecie lekarza? Co dzieje się z ich psychiką na różnych etapach choroby?
Co dzieje się w głowie chorego na raka?
Najpierw przede wszystkim trudno pogodzić się z diagnozą. Pacjenci mówią: „To nie może być prawda”. Następnie wielu pacjentów przeżywa złość – „Dlaczego mnie to spotkało?! To niesprawiedliwe!”. Na tym etapie chory zdaje sobie sprawę, że ustalone rozpoznanie jest trafne, jednakże reaguje gniewem, często skierowanym ku bliskim lub lekarzowi, który tę chorobę stwierdził.
Inną znaną reakcją w procesie przystosowania jest targowanie się – z losem, siłą wyższą, biologią własnego organizmu itd. Wówczas pacjent myśli: „A może, jeśli teraz zacznę żyć zdrowo, będę się dobrze odżywiać – może nie jest za późno, może choroba się wycofa?”.
W tym stanie najczęściej pojawia się poczucie beznadziejności i bezradności – „Nic już nie ma sensu w moim życiu. Pewnie i tak niebawem umrę…”. Proces przystosowania prowadzi ostatecznie do przyjęcia faktu wystąpienia choroby.
Niedowierzenie, złość, smutek są w pewnym momencie niezbędne do tego, aby ostatecznie świadomie przyjąć do wiadomości, że jest się chorym. Taki moment jest potrzebny, aby podjąć walkę z nowotworem.
Problemy psychiczne w chorobie nowotworowej
Zdarza się jednak, że proces przystosowania do choroby nie przebiega prawidłowo, a u pacjenta dochodzi do wystąpienia objawów, których intensywność i czas utrzymywania się wskazują na wystąpienie zaburzeń psychicznych. Do najczęstszych stanów wymagających specjalistycznej pomocy psychoterapeutycznej i/lub psychiatrycznej zaliczamy zaburzenia lękowe i depresję.
Zaburzenia lękowe są najczęściej spotykanymi zaburzeniami psychicznymi wśród pacjentów onkologicznych. Niektórzy badacze podają, że dotykają one nawet 28% tej populacji.
Lęk wzmacnia wizja śmierci, chemioterapia, zmieniający się wygląd, utrata zdrowia, pasji, dawnego życia. Jeśli pacjent nie zostanie zaopiekowany, może doprowadzić to do ataków paniki, podczas których występuje nasilone objawy, takie jak: przyśpieszone bicie serca, pocenie się, ucisk w głowie, bóle, zawroty, duszności.
Przeczytaj: Dla kogo tak naprawdę jest psychoterapia?
Pacjenci bardzo często odczuwają też niepokój, to uczucie, które występuję przez większość choroby. Nawet u pacjentów, którzy zakończyli już leczenie mogą pojawić się syndrom Damoklesa. Charakteryzuje je ciągłe poczucie, że zagrożenie prędzej czy później powróci. I jest to jedynie kwestia czasu.
W efekcie, osoba taka przeżywa lęk na samą myśl o tym, że to nastąpi, nie koncentrując się na tym, iż leczenie onkologiczne zostało zakończone sukcesem i obecnie nie ma medycznych powodów do niepokoju.
Innym przykładem zaburzenia lękowego występującego u pacjentów onkologicznych i ich bliskich jest kancerofobia, czyli lęk przed zachorowaniem na nowotwór. U pacjenta może dotyczyć obaw przed rozpoznaniem innej choroby nowotworowej, a u bliskich – przed zachorowaniem na raka.
Przeczytaj: Jak rozmawiać z umierającym na raka? Psychoonkolog podpowiada, jak pomóc
Depresja w chorobie nowotworowej
Ryzyko wystąpienia depresji jest największe u pacjentów, u których ustalono rozpoznanie choroby nowotworowej lub otrzymujących informacje o nawrocie choroby albo niepowodzeniu zastosowanego leczenia. Występują u pacjentów onkologicznych nawet trzy razy częściej niż u osób zdrowych. Najwyższe wskaźniki depresji obserwuje się u pacjentów z nowotworami trzustki oraz głowy i szyi. Depresja jest leczona farmakologicznie oraz za pomocą psychoterapii.
PTSD a choroba nowotworowa
U pacjentów onkologicznych obserwuje się także objawy zespołu stresu pourazowego (post traumatic stress disorder, PTSD). Mogą one wynikać z urazu psychicznego związanego z diagnozą i leczeniem, zwłaszcza jeśli pacjent doświadcza nieoczekiwanych i silnie wyniszczających skutków ubocznych leczenia.
Objawy PTSD, które mogą wystąpić w chorobie nowotworowej:
- natrętne wspomnienia,
- niepokojące sny,
- retrospekcja, odtwarzanie przeżyć doznawanych w przeszłości,
- wysoki niepokój emocjonalny,
- trwanie unikanie bodźców związanych z traumą,
- zwiększone pobudzenie fizjologiczne,
- nadmierna czujność,
- wysoki poziom lęku,
- bezsenność,
- częste ataki paniki,
- nadmiernych strach.
Majaczenie w chorobie nowotworowej
Poważnym zaburzeniem psychicznym, który stanowi efekt niepożądany leczenia przeciwbólowego lub zaawansowania choroby nowotworowej, jest stan nazywany majaczeniem (delirium).
Występuje u niemal 85% pacjentów w ich ostatnich dniach życia i cechuje się zaburzeniami świadomości, nadmiernym pobudzeniem lub przeciwnie – skrajnym wycofaniem i brakiem kontaktu, urojeniami, niekiedy halucynacjami. Stan ten jest bliski psychozie. Może skłonić pacjenta do podjęcia próby ucieczki.
Zaburzenia psychiczne wymagają specjalistycznego leczenia. W chorobie warto skorzystać z pomocy psychoonkologa.
Tu się dzieje
