Udar atakuje nagle, a potem jest… życie po udarze

Co roku udaru mózgu doznaje około 75 tysięcy Polaków [1]. Choroba wpływa nie tylko na życie osoby nią dotkniętej, ale także na funkcjonowanie jej opiekunów i bliskich. – Do udaru doszło u mnie w wieku 31 lat i od tego czasu walczymy o… inną sprawność. Zawsze byłam aktywną osobą – robiłam pięć rzeczy na raz, a teraz jedna ciągnie się przez pół dnia – opowiada prawie 35-letnia dziś Ania. – Dla mnie najtrudniejsza była akceptacja tego stanu. Ciągle jednak jeszcze tli się nadzieja, że będę mogła więcej – mówi bohaterka kampanii edukacyjnej „Życie po udarze”*.

Kto może doznać udaru mózgu?

Każdy z nas. Udar może przytrafić się w każdym wieku, ale coraz częściej dotyka młodych ludzi – co czwarta ofiara udaru ma mniej niż 40 lat [2]. Choroba powoduje obumarcie części komórek mózgu na skutek zatrzymania dopływu krwi do tkanki mózgowej. Są dwa rodzaje udarów: udar niedokrwienny (ok. 80 proc. przypadków) oraz udar krwotoczny (ok. 20 proc. przypadków) [3]. Wśród Polaków udar mózgu jest najczęstszą z przyczyn niepełnosprawności (ok. 70 proc. osób po udarze traci sprawność [4]) i stanowi trzeci w kolejności powód śmierci.

– Udar dotyka ludzi w różnym wieku. Jest to choroba, która się nie kończy. Dlatego kluczowa jest szybka diagnoza i leczenie – mówi prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik Oddziału Neurologicznego i Udarowego w Szpitalu św. Wojciecha w Gdańsku.

fot.

Jakie są objawy udaru?

Do udaru mózgu dochodzi przede wszystkim z powodu rozwarstwienia tętnic, zakrzepicy żylnej i innych czynników genetycznych zwiększających krzepliwość krwi. Objawy są różne, bo zależą od tego, jakie miejsce w mózgu zostało uszkodzone. Do najczęstszych należą:

• niedowład połowy ciała,
• zaburzenia mowy,
• wykrzywienie twarzy,
• zawroty głowy,
• problemy ze wzrokiem,
• drętwienie połowy ciała.

fot.

Kiedy iść do lekarza?

Natychmiast! Gdy tylko zauważymy u siebie niepokojące objawy, należy wezwać pogotowie. Szybkość uzyskania pomocy medycznej jest kluczowa, żeby ograniczyć do minimum szkody, jakie udar wyrządza w organizmie. Jednak nawet mimo szybkiej pomocy lekarskiej udar zwykle pozostawia po sobie następstwa zdrowotne – jednym z nich jest spastyczność.

fot.

Konsekwencje udaru mózgu są poważne

Choć udar pojawia się nagle, to jego konsekwencje dla zdrowia i życia są, niestety, długotrwałe. Zazwyczaj są to niedowłady kończyn (zwykle jednej połowy ciała), zaburzenia mowy, widzenia czy czucia. U części chorych (20-40 proc.) [5] w ciągu kilku dni lub tygodni od udaru występuje w obrębie dotkniętej kończyny wzmożone napięcie mięśniowe, czyli właśnie spastyczność.

Głównym objawem spastyczności jest duże napięcie i sztywność mięśni sprawiająca, że ruchy są trudne do wykonania lub nie w pełni kontrolowane. Kończyna nie reaguje na polecenia mózgu tak jak dotychczas, choremu trudno jest wykonywać podstawowe ruchy, którym często towarzyszy ból. Spastyczność znacznie utrudnia też rehabilitację, która po udarze jest konieczna, by choć częściowo wrócić do samodzielnego funkcjonowania.

Spastyczność poudarową można leczyć

Spastyczność może powodować ból, trudności w chodzeniu, utrzymaniu higieny, a także niemożność usamodzielnienia się. Jest też dużą przeszkodą w codziennych ćwiczeniach rehabilitacyjnych. Na szczęście można ją leczyć i to kilkoma metodami, takimi jak:

• podawanie leków doustnie, wziewnie, dokanałowo i za pomocą zastrzyków (toksyna botulinowa),
• rehabilitacja,
• operacje neurochirurgiczne i ortopedyczne.

– Na niektóre konsekwencje udaru mózgu, jak spastyczność, mamy wpływ. W przypadku spastyczności kończyna nie reaguje na polecenia mózgu tak jak dotychczas– trudno wykonywać podstawowe ruchy, często pojawia się ból – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek. – Jest to choroba często pomijana i nieuwzględniania w procesie leczenia pacjentów po udarze, mimo że znacznie utrudnia proces rehabilitacji, a jej leczenie w Polsce jest możliwe w ramach programu lekowego, czyli dla pacjenta nieodpłatnie – dodaje specjalista.

Życie po udarze, czyli… potrzebna rehabilitacja

Powrót do sprawności po udarze może trwać miesiącami, a nawet latami – to bardzo długo. W tym czasie najważniejsza jest rehabilitacja, czyli codzienne ćwiczenia usprawniające. Trzeba je rozpocząć jak najszybciej – nawet w ciągu dwóch dni po udarze.

– Niezbędnym warunkiem poprawy sprawności po udarze jest profesjonalna, szybko wdrożona i wytrwała rehabilitacja – podkreśla dr hab. n. med. Iwona Sarzyńska-Długosz, kierownik Oddziału Rehabilitacji Neurologicznej II Kliniki Neurologii Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. – Rozpoczynana jest już w ciągu 48 godzin po wystąpieniu pierwszych objawów udaru, niezwłocznie po ustabilizowaniu stanu ogólnego pacjenta. Terapia prowadzona jest tak długo, jak długo pacjent odnosi z niej korzyści – tłumaczy ekspertka.

Jest jeszcze jeden ważny aspekt życia po udarze związany z psychiką – problemy mogą dotyczyć samych chorych, ale także ich opiekunów, którymi zwykle jest rodzina. Nowa, trudna sytuacja może przytłaczać zarówno osobę po udarze, jak i jej rodzinę, zwłaszcza na początku. To ważne, by wszyscy zrozumieli, że takie emocje i obawy są naturalne. Istotne jest także, by w takiej chwili nie załamywać rąk, tylko poszukać profesjonalnej wiedzy i wsparcia.

– Życie po udarze mózgu to nowe życie. Koniecznym jest zaakceptowanie, że życie po udarze jest inne i na pewno będzie wymagało walki. Ale warto i należy tę walkę podjąć, bo jej celem jest niezależność – zachęca dr n. med. Małgorzata Dec-Ćwiek, specjalista neurolog, specjalista rehabilitacji medycznej z Oddziału Klinicznego Neurologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. I podsumowuje: – Oczywiście, każdy pacjent jest inny i dla jednego niezależnością będzie dłuższy spacer, a dla drugiego pacjenta – możliwość siedzenia na krześle dłużej niż 5 minut. Ale za każdym razem i w przypadku każdego pacjenta – warto tę walkę podjąć.

---------------------------------------------------

*Kampania edukacyjna „Życie po udarze” to inicjatywa, która ma na celu wsparcie pacjentów i ich bliskich, a tym samym zwiększanie świadomości skutków udaru mózgu, znaczenia kompleksowej opieki nad osobami, które zostały dotknięte tą chorobą oraz dostarczenie praktycznej wiedzy nt. procesu ich powrotu do sprawności i niezależności. Organizator i partnerzy kampanii wierzą, że przyczyni się ona do poprawy jakości życia pacjentów i opiekunów.

Portal wiedzy

, który powstał w ramach kampanii „Życie po udarze”, dostarcza pacjentom i ich opiekunom praktycznych wskazówek dotyczących rehabilitacji, leczenia, żywienia, pielęgnacji czy pozyskiwania form pomocy finansowej – niezależnie od czasu, jaki minął od udaru mózgu. Został opracowany we współpracy ze specjalistami: neurologami, specjalistami rehabilitacji neurologicznej, fizjoterapeutami, pielęgniarkami neurologicznymi, dietetykami.

Organizatorem kampanii jest Fundacja Chorób Mózgu. Kampania uzyskała patronat Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Neurologicznych, Krajowej Izby Fizjoterapeutów oraz Fundacji CommuniCare. Partnerami kampanii są: IPSEN Poland oraz EVER Pharma.

ALL-PL-000269

[1], [5] Otwórz dłoń po udarze. Poradnik dla osób ze spastycznością kończyny górnej po udarze mózgu:

[2], [3], [4] Naukawpolsce.pap.pl,

[30.10.2020]