Etapy umierania człowieka. Co się dzieje z osobą, która umiera?
Jeśli śmierć nie następuje w wyniku tragicznego zdarzenia i nie jest nagła, to proces umierania toczy się etapami. Warto, by nieuleczalnie chorzy pacjenci i ich opiekunowie wiedzieli, czego się spodziewać na tym ostatnim etapie życia. Jak uczynić ten czas bardziej komfortowym dla osoby odchodzącej? Zrozumienie, co się wtedy dzieje, ułatwia przygotowanie się do takiego przejścia, a także każdego z etapów umierania.
- 3 etapy umierania człowieka – co może się zdarzyć?
- Jak umierają osoby nieuleczalnie chore? 3 okresy umierania
- Czym jest agonia? Ostatni etap umierania człowieka
Etapy umierania człowieka obserwują często pracownicy hospicjów i osoby zajmujące się na co dzień tymi, którzy umierają. Jeśli śmierć nie jest nagła i nie następuje w wyniku wypadku lub innego nieszczęśliwego zdarzenia, to proces umierania człowieka trwa dni, tygodnie, a nawet miesiące. W zależności od konkretnej osoby czas jest różny. Ludzie najczęściej umierają z powodu chorób: nowotworów, zawałów serca czy udarów. Również osoby starsze nie umierają „ze starości” – za każdą śmiercią stoi jakiś stan chorobowy, który powoduje, że organizm się wyłącza. I to nawet wtedy, gdy umiera się we śnie.
Czas umierania można podzielić na etapy w różny sposób, np. zaczynając od momentu, gdy okazuje się, że możliwości leczenia choroby już się wyczerpały, choć człowiek nie czuje się jeszcze bardzo źle, albo dopiero od chwili, gdy osoba umierająca jest już na tyle słaba, że jest w stanie tylko leżeć i trzeba się nią opiekować. Przedstawimy dwa sposoby opisywania etapów umierania człowieka.
3 etapy umierania człowieka – co może się zdarzyć?
Według organizacji Traditions Health istnieją trzy główne etapy umierania: początkowy, późny i końcowy. Charakteryzują się one zmianami w funkcjonowaniu umierającego i kontakcie z nim. Trzeba pamiętać, że czas trwania każdego etapu i objawy mogą się różnić w zależności od osoby. Czego można spodziewać się na każdym etapie umierania człowieka?
1. Początkowy etap umierania człowieka
Na wczesnym etapie umierania pacjent zaczyna znacznie mniej jeść i pić. Okres ten może trwać od kilku dni do kilku tygodni.
Co można zauważyć: pierwszą oznaką pierwszego etapu umierania jest zauważalny spadek zainteresowania jedzeniem. Dla wielu pacjentów jedzenie staje się bardziej ciężarem niż przyjemnością. Pacjenci mogą również od czasu do czasu krztusić się płynami i dość szybko odczuwać sytość.
Co się dzieje w ciele: organizm zaczyna oszczędzać energię i nie potrzebuje tyle pożywienia, co dawniej. Chociaż może to niepokoić, nie powoduje bólu ani cierpienia pacjenta. To naturalny proces, w którym ciało wyłącza głód, a sztuczne karmienie w tym czasie nie zapobiega śmierci, a nawet może prowadzić do fizycznego cierpienia.
Co można zrobić: bliscy mogą oferować umierającemu jego ulubione produkty, ale warto uszanować życzenia pacjenta dotyczące jedzenia i picia.
2. Późny etap umierania człowieka
Późny etap umierania charakteryzuje się zmianami w wyglądzie fizycznym pacjenta, które mogą trwać od kilku godzin do kilku dni.
Co można zauważyć: osoba umierająca coraz słabiej reaguje na otoczenie i ludzi wokół niej, w końcu nie jest w stanie mówić lub poruszać się. Zwykle obserwuje się to w ostatnich dniach życia.
Co się dzieje w ciele: gdy krążenie w organizmie zwalnia, krew wspomaga już tylko funkcjonowanie głównych narządów wewnętrznych. Dłonie i stopy pacjenta mogą być zimne i stać się ciemniejsze. Oderwanie od otoczenia i relacji jest fizyczną i duchową reakcją organizmu na proces umierania i jest całkowicie normalne.
Co można zrobić: na tym etapie bliscy mogą zaoferować koce, aby zwiększyć komfort pacjenta, ale nie należy robić nic na siłę. Rodzina powinna zakładać, że pacjent słyszy wszystko, co się wokół niego mówi. Eksperci sugerują, aby mówić do umierającego cicho i dotykać go delikatnie tylko wtedy, gdy zwykle lubi być dotykany. Jest to dobry czas na modlitwę lub medytację. Nie zaleca się zadawania pacjentowi pytań wymagających odpowiedzi.
3. Końcowy etap umierania człowieka
Podczas ostatniego etapu umierania narasta dezorientacja i niepokój u osoby umierającej. Występują zmiany w oddychaniu i trzymaniu moczu.
Co można zauważyć: wypróżnienia pacjenta mogą całkowicie ustać lub może on przestać trzymać mocz. Oddech może stać się płytki i nieregularny, z długimi przerwami, które stają się coraz częstsze w miarę zbliżania się śmierci. W ostatnich godzinach mogą również pojawić się
odgłosy rzężenia w klatce piersiowej i charczenia w gardle.
Co się dzieje w ciele: niepokój, który pojawia się na końcowym etapie umierania, przypisuje się zmianom w metabolizmie, pracy nerek i jelit, na co wpływa gorsze krążenie. Rozluźnienie mięśni może prowadzić do nietrzymania moczu. Spowolnienie krążenia krwi w narządach wewnętrznych powoduje, że płuca tracą zdolność usuwania płynów, a mięśnie gardła się rozluźniają.
Co można zrobić: w końcowej fazie umierania pomocne jest uspokajające mówienie do umierającego. Dopuszczalny jest też delikatny dotyk, o ile pacjent lubi być dotykany. Nawet jeśli nie reaguje, może słyszeć, co dzieje się wokół niego, dlatego należy mówić do niego z szacunkiem i zachować spokój. Niektórzy pacjenci mogą potrzebować leków uspokajających, pieluch, cewnika lub podkładek pod ciało. Na tym etapie podawanie tlenu nie pomoże. Przydatne może być jednak podniesienie wezgłowia łóżka pacjenta lub użycie poduszek, które pomogą unieść jego głowę; obrócenie pacjenta na bok też zwykle zwiększa komfort.
Jak umierają osoby nieuleczalnie chore? 3 okresy umierania
Portal onkologiczny Zwrotnik Raka w nieco inny przedstawia etapy umierania człowieka, choć wyróżniane są również 3 okresy. W zaawansowanym stadium choroby nowotworowej wyodrębnia się następujące etapy:
- Okres preterminalny – charakteryzuje się stanem zaawansowanej choroby, gdy chory znajduje się we względnie dobrym stanie ogólnym, ale nie ma już możliwości dalszego leczenia, np. przez zastosowanie środków hamujących rozwój nowotworu
- Faza terminalna – okres choroby, w którym zauważa się nieodwracalne pogorszenie ogólnego stanu chorego z nasileniem dolegliwości fizycznych, połączonych z ograniczeniem sprawności ruchowej; okres ten trwa zwykle około 4-6 tygodni
- Okres umierania (agonii) – obejmuje kilka ostatnich dni i godzin życia chorego; na ogół występuje wtedy osłabienie fizyczne i zmiany psychiczne oraz odmowa przyjmowania pokarmów.
W podejściu do osób ciężko chorych i umierających ważne jest rozpoznanie tzw. punktu bez powrotu. Punkt ten jest początkiem umierania – momentem, od którego przesadne stosowanie leczenia (tzw. terapii uporczywej) jest nieetyczne i nie prowadzi do wyleczenia. Co więcej, takie działania mogą wiązać się z bezpośrednim zwiększeniem cierpienia chorego – a pośrednio, również jego bliskich, rodziny i opiekunów.
Czym jest agonia? Ostatni etap umierania człowieka
Agonia występuje na ostatnim etapie umierania człowieka. To stan bezpośrednio poprzedzający śmierć. Stan agonalny oznacza, że człowiek jest już bardzo bliski śmierci. Symptomami agonii są:
- nagłe pogorszenie się stanu zdrowia
- znaczne osłabienie, wyczerpanie organizmu
- nieopuszczanie łóżka przez chorego
- spadek masy ciała
- senność, zaburzenia świadomości, brak zainteresowania otoczeniem
- zmniejszone przyjmowanie płynów i pokarmów
- trudności w przyjmowaniu leków
- ból totalny, wszechogarniający (fizyczny,psychologiczny, socjalny, duchowy).
Śmierć kliniczna to zanik widocznych oznak życia organizmu, takich jak akcja serca, oddech czy krążenie krwi. To stan, w którym znajduje się człowiek w ciągu kilku minut po ustaniu krążenia i oddychania z zachowaniem pewnych funkcji mózgu. Zabiegi reanimacyjne mogą jeszcze przywrócić życiowe organizmu. Natomiast śmierć mózgowa oznacza trwałe i nieodwracalne zahamowanie wszelkich czynności mózgu.
Tu się dzieje
