Oceń
Zaparcia są jedną z częściej występujących dolegliwości. Szacuje się, że dotyczą nawet 30 proc. całej populacji. Zaparcia związane są rozwojem cywilizacyjnym, stylem życia, dietą, stresem i życiem w pośpiechu. Wiele osób cierpi z powodu kłopotów z wypróżnianiem spowodowanych brakiem aktywności fizycznej, siedzącym trybem życia i spożywaniem małowartościowych pokarmów, które mogą zatruwać organizm. O tym, jak dużym problemem cywilizacyjnym są zaparcia, świadczy rosnące zapotrzebowanie na leki przeczyszczające. Chociaż stosowanie tych preparatów nie zawsze jest uzasadnione, to cieszą się one niesłabnącą popularnością.
Zaparcia to stan patologiczny określany jako oddawanie stolca rzadziej niż dwa-trzy razy w tygodniu. Nie należy jednak generalizować. Są osoby, które wypróżniają się rzadziej i nie mają problemów ze zdrowiem. Zaparcia należy zatem diagnozować indywidualnie. Według jednej z proponowanych definicji zaparcia to stan rozpoznawany u osoby, która nie zażywa środków przeczyszczających, a problemy z wypróżnianiem obserwuje przez ok. 12 miesięcy.
Do objawów zaparć można zaliczyć:
- duży wysiłek podczas parcia;
- uczucie niepełnego wypróżnienia;
- twardy lub grudkowaty stolec;
- wypróżnienia rzadsze niż 2 razy w tygodniu.
Zaparciom towarzyszy także złe samopoczucie, ból brzucha, mdłości, wzdęcia, brak apetytu, zawroty głowy, odbijanie, uczucie pełności.
Zaparcia — przyczyny
Zaparcia są wynikiem zaburzeń defekacji, czyli wypróżniania. Defekacja jest natomiast procesem złożonym i składa się z trzech faz:
- kał zostaje przesunięty z okrężnicy esowatej do odbytnicy, to wtedy czujemy parcie;
- esica, czyli końcowy odcinek jelita grubego, ulega odruchowemu skurczowi i wyprostowaniu, co ułatwia dalsze przesunięcie stolca z odbytnicy;
- kał zostaje ostatecznie wydalony na zewnątrz na skutek ruchów perystaltycznych i przy równoczesnym skurczu mięśni dźwigaczy odbytu i rozkurczu mięśni zwieracza odbytu.
Jeśli proces ten zostaje zaburzony, to powstają problemy z wypróżnieniem. Przykrym uczuciem towarzyszącym zaparciom jest potrzeba wydalenia stolca, która nie zostaje ostatecznie zrealizowana lub zrealizowana jest w niewielkim stopniu. Parcie i odczuwany w tym czasie ból skutecznie obniżają jakość życia.
Zaparcia w zależności od ich przyczyny dzieli się na dwa typy:
ZAPARCIA PIERWOTNE (IDIOPATYCZNE)
Można je rozpoznać po wykluczeniu przyczyn pozajelitowych. Związane są z nieprawidłową pracą i funkcją jelita. Zaparcia idiopatyczne spowodowane są osłabioną kurczliwością jelita grubego lub znacznie częściej nieprawidłową czynnością struktur dna miednicy, która prowadzi do zaleganie stolca w odbytnicy i trudności z jego wydaleniem.
Zaburzenia wypróżniania mogą być zapoczątkowane przez długie przesiadywanie w toalecie, epizody długiego i mocnego parcia na stolec oraz świadome powstrzymywanie wypróżnień. Czynnikami, które wpływają na występowanie takich sytuacji, są: przebyte operacje odbytu, odbytnicy i operacje ginekologiczne oraz przebyte porody zarówno siłami natury, jak i na drodze cięcia cesarskiego.
ZAPARCIA WTÓRNE
Wywołane przez inne czynniki, na przykład zmiany anatomiczne, choroby endokrynologiczne, stosowanie niektórych leków, a także prowadzenie niezdrowego stylu życia.
Do przyczyn zaparć wtórnych można zaliczyć czynniki:
- organiczne: rak jelita grubego, guz uciskający jelito z zewnątrz, zwężenie zapalne, niedokrwienne lub jatrogenne (po zabiegu chirurgicznym) jelita;
- endokrynologiczne lub metaboliczne: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, hiperkalcemia, porfiria, przewlekła niewydolność nerek, niewydolność przysadki mózgowej, ciąża;
- neurologiczne: uraz rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona, paraplegia, stwardnienie rozsiane, neuropatia autonomiczna, choroba Hirschprunga;
- miogenne: dystrofia miotoniczna, zapalenie skórno-mięśniowe, sklerodermia, amyloidoza;
- odbytowo-odbytnicze: szczelina odbytu, zwężenie odbytu, choroba zapalna jelit, zapalenie odbytnicy;
- stosowanie leków: przeciwbiegunkowych, przeciwhistaminowych, niektórych psychotropowych, opioidów, leków hipotensyjnych, sympatykolityków, niektórych antybiotyków, soli glinu i wapnia;
- dieta i styl życia: dieta ubogoresztkowa, brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia.
Do przyczyn występowania zaparć zalicza się także: choroby psychiatryczne, przewlekły stres oraz chorobę wrzodową, chorobę Leśniowskiego-Crohna, gruźlicę i kiłę.
Zaparcia — diagnoza
Dochodzenie do przyczyny zaparć obejmuje na przykład badanie przez kiszkę stolcową, a także zebranie wywiadu od pacjenta i zlecenie badań dodatkowych. Przyjmuje się, że objawy zaparć powinny utrzymywać się przez kilka miesięcy, by można było zdiagnozować przewlekłe zaparcie. W diagnostyce przydatne są tzw. Kryteria Rzymskie:
- Stwierdzenie obecności dwóch lub więcej objawów: nasilone parcie w trakcie wypróżnień, uczucie niepełnego opróżnienia, stolce zbite lub „bobkowate”, uczucie zablokowania odbytu lub odbytnicy w czasie wypróżniania, potrzeba ręcznych manipulacji, mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu.
- Rzadkie występowanie luźnych stolców bez stosowania środków przeczyszczających.
- Wykluczenie zespołu jelita drażliwego.
Wywiad polega na zebraniu informacji dotyczących częstotliwości wypróżniania, charakteru stolca, czasu trwania wypróżnień i towarzyszących dolegliwości takich jak wzdęcia i ból brzucha, uczucie dyskomfortu lub niepełnego wypróżnienia, konieczność ręcznego wydobycia stolca.
Badanie fizykalne (per rectum) pozwala określić napięcie oraz prawidłowość skurczu zwieraczy odbytu. U kobiet wykonuje się dodatkowo badanie ginekologiczne (per vaginam), które ma na celu sprawdzenie, czy występuje obniżenie dna miednicy podczas parcia, uwypuklanie się lub wypadanie tylnej ściany pochwy.
Badania dodatkowe obejmują: wlew kontrastowy jelita grubego, kolonoskopię, ocenę czasu pasażu przez jelito grube za pomocą znaczników, defekografię, manometrię anorektalną, rezonans magnetyczny oraz biopsję ściany odbytnicy. Wlew kontrastowy jelita grubego i kolonoskopia mają na celu przede wszystkim wykluczenie przyczyny zaparć na tle nowotworowym lub zapalnym.
Przyczyn zaparć jest bardzo wiele, ważne jest natomiast wychwycenie tych przypadków, które mogą wskazywać na poważną chorobę. Zaparcia są bowiem pierwszym i dość długo trwającym objawem zwiastującym niektóre choroby.
Zaparcia — leczenie
Leczenie zaparć warto zacząć od zmiany diety na bogatą w błonnik (dieta bogatoresztkowa). Zmiana stylu życia na bardziej aktywny również wpływa na poprawę perystaltyki jelit. Osoby cierpiące na zaparcia powinny pić duże ilości wody i zdecydować się na większą aktywność fizyczną.
Jeśli zaparcia utrzymują się przez 3-6 dni, wprowadza się dodatkowo środki przeczyszczające lub wpływające na zwiększenie masy stolca i jego zmiękczenie.
Leki przeczyszczające można podzielić na:
- leki kontaktowe (Alax, Dulcobis, Senes, Xenna), których działanie oparte jest na drażnieniu śluzówki i pobudzaniu receptorów w błonie podśluzowej i mięśniówce wzmagającym perystaltykę. Nadużywanie tych leków prowadzi do zmian w błonie śluzowej jelita grubego i do zaburzeń elektrolitowych.
- leki osmotyczne (Duphalac, Xenna Balance) powodują zwiększenie masy stolca poprzez ściąganie wody do światła jelita. Zawierają sole fosforanowe, magnezowe i siarczanowe.
W przypadku, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi skutku, a zaparcia są uporczywe, rozważa się leczenie chirurgiczne, którego rodzaj zależy od stwierdzonej patologii (zaburzeń w obrębie przewodu pokarmowego lub struktur dna miednicy).
Wyjątkowo ważne jest zapobieganie zaparciom szczególnie w przypadku osób starszych, leżących i chorych. Można to robić za pomocą odpowiedniej diety i łagodnych preparatów usprawniających wypróżnianie.
Zobacz także
Bibliografia:
Jan Krzak, Biegunki i zaparcia, Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2000, s. 43-44/czytelniamedyczna.pl
Beata Jabłońska, Dymitr Żaworonkow, Mieczysława Lesiecka, Viktor Filippovich Agafonnikov, Pavel Miroslavovich Pinkolsky, Paweł Lampe, Zaparcia – etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie, Katedra i Klinika Chirurgii Przewodu Pokarmowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Borgis - Postępy Nauk Medycznych s1/2011, s. 33-38/czytelniamedyczna.pl
Oceń artykuł
