Co to jest pantomogram? Kiedy się go robi i jak długo jest ważny?
Pantomogram, czyli prześwietlenie zębów, dostarcza lekarzowi informacji, których nie da się uzyskać podczas zwykłego badania stomatologicznego. Umożliwia dentyście właściwe zaplanowanie leczenia. Na czym polega to badanie i czy jest bezpieczne dla pacjenta?
- Co to jest pantomogram?
- Czy pantomogram jest bezpiecznym badaniem?
- Co widać na zdjęciu pantomograficznym?
- W jakim celu robi się pantomogram?
- Kto nie może zrobić pantomogramu?
- Jak przebiega badanie?
- Czy do pantomogramu trzeba się przygotować?
- Czy na pantomogram potrzebne jest skierowanie?
- Jak długo jest ważny pantomogram?
Pantomogram jest badaniem dość często zlecanym przez stomatologów, ortodontów czy chirurgów szczękowych przed różnego rodzaju zabiegami, np. ekstrakcją zęba czy leczeniem kanałowym. Można je wykonać wyłącznie na podstawie skierowania od lekarza. Badanie to umożliwia zobaczenie struktur w obrębie szczęki, które są niewidoczne gołym okiem.
Co to jest pantomogram?
Pantomogram, czyli rentgen panoramiczny, to dwuwymiarowe prześwietlenie szczęki i żuchwy oraz otaczających ją struktur i tkanek. Nazywany jest też RTG pantomograficznym lub ortopantomograficznym (OPG), zdjęciem panoramicznym, panoramą zębów. Wszystkie te określenia dotyczą jednego badania. Polega ono na dwuwymiarowym prześwietleniu szczęki i żuchwy oraz otaczających ją struktur i tkanek za pomocą małej dawki promieniowania jonizującego (promieni rentgenowskich). Co ważne rentgen panoramiczny wytwarza płaski obraz zakrzywionej struktury, jaką jest twarzoczaszka, co umożliwia pokazanie szczęki, żuchwy na jednym płaskim obrazie.
Czy pantomogram jest bezpiecznym badaniem?
Choć zdjęcie pantomograficzne wykonuje się z użyciem promieniowania rentgenowskiego, to takie prześwietlenie jest uważane za bezpieczne dla zdrowia. Przede wszystkim przy wykonywaniu tego badania, zwłaszcza za pomocą nowoczesnych aparatów do RTG, dawka promieniowania, jaką przyjmuje pacjent, jest naprawdę nieduża. Na czas prześwietlenia zębów pacjent nakłada też specjalny, wypełniony ołowiem fartuch, który dodatkowo zabezpiecza przed promieniowaniem szczególnie wrażliwe narządy wewnętrzne.
Co widać na zdjęciu pantomograficznym?
Pantomogram ukazuje pełny obraz jamy ustnej: wszystkie zęby (również tzw. zatrzymane, czyli te, które się nie wyrżnęły), szczękę, żuchwę i stawy skroniowo-żuchwowe, a także zatoki przynosowe i fragment podniebienia twardego. Dzięki temu badaniu można zobaczyć m.in. nieprawidłowości w budowie kości jamy ustnej, próchnicę, stopień mineralizacji zębów, dokładne położenie korzeni zębów i przebieg kanałów zębowych, a nawet zmiany zapalne i nowotworowe.
Pantomogram nie jest jednak najdokładniejszym z możliwych badań – znacznie precyzyjniejszy obraz daje tomografia komputerowa zębów, szczęki i żuchwy. Wykonuje się ją, jeśli lekarz uzna, że zachodzi taka potrzeba.
W jakim celu robi się pantomogram?
Zdjęcie pantomograficzne przydaje się w dość wielu sytuacjach terapeutycznych. Wykonuje się je najczęściej przy:
- diagnostyce próchnicy i zapaleń przyzębia
- planowaniu leczenia ortodontycznego
- planowaniu leczenia protetycznego
- ocenie efektów leczenia, najczęściej kanałowego
- planowaniu usunięcia zębów (zwykle zatrzymanych, ale też ósemek)
- kontroli rozwoju uzębienia u dzieci
- przebyty uraz szczęki
- kamicy ślinianek (gdy proces wytwarzania śliny zachodzi nieprawidłowo)
- wykluczaniu stanów zapalnych w jamie ustnej przed niektórymi zabiegami chirurgicznymi.
Kto nie może zrobić pantomogramu?
Pantomogramu, podobnie jak innych badań z użyciem promieni rentgenowskich, nie powinny wykonywać kobiety w ciąży, ponieważ nawet mała dawka takiego promieniowania może zaburzyć prawidłowy rozwój płodu. Jeśli jednak z ważnego powodu, np. ciężkiego urazu, konieczne jest wykonanie badania (korzyści przewyższają ryzyko), stosuje się wtedy podwójne zabezpieczenie ciała kobiety w postaci osłon wypełnionych ołowiem.
Kobiety w wieku rozrodczym natomiast powinny zgłaszać się na wykonanie pantomogramu w pierwszej fazie cyklu – pomaga to zmniejszyć ryzyko, że badanie zostanie wykonane w czasie, gdy doszło już do zapłodnienia, o którym kobieta jeszcze nie wie.
Ze względów bezpieczeństwa pantomogramu nie wykonuje się też zwykle dzieciom poniżej 5. roku życia – podczas badania trzeba bowiem współpracować z technikiem i wykonywać jego polecenia, czego małe dzieci jeszcze nie umieją. Z tego samego powodu zdjęć pantomograficznych nie robi się także dorosłym, którzy nie są w stanie współpracować, np. osobom z niektórymi chorobami psychicznymi.
Jak przebiega badanie?
Pantomogram należy wykonać w bezruchu, by nie doszło do powstania na prześwietleniu tzw. artefaktów ruchowych, które mogą zaburzać prawidłowy obraz. Po założeniu ołowianego fartucha pacjent opiera ręce, czoło i brodę na podpórkach pantomografu, musi zacisnąć zęby na specjalnym uchwycie osłoniętym higieniczną nakładką. Tuż przed zrobieniem zdjęcia należy zamknąć usta, przełknąć ślinę i przycisnąć język do podniebienia – wszystkich tych instrukcji udziela pacjentowi medyk wykonujący badanie.
Podczas skanowania ruchoma część pantomografu, emitująca promienie rentgenowskie, wykonuje obrót wokół głowy pacjenta. Trwa to kilkanaście sekund. Po tym czasie następuje koniec badania. Wykonane prze pantomograf zdjęcie wyświetla się na monitorze. Technik może je zgrać na nośnik (płytę, pendrive), wydrukować lub wysłać za pomocą poczty e-mail.
Czy do pantomogramu trzeba się przygotować?
Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Przez wykonaniem zdjęcia należy jedynie zdjąć biżuterię, metalowe spinki i gumki do włosów z metalowym łącznikiem, okulary, ruchome protezy oraz aparaty ortodontyczne. Mogłyby one zakłócić zdjęcie rentgenowskie.
Uwaga! Stałe implanty czy aparaty ortodontyczne nie są przeciwwskazaniem do wykonania pantomogramu. Jednak lekarz interpretujący zdjęcie musi wziąć poprawkę na ich obecność i pamiętać o wynikającej z niej możliwości zaburzeń w prawidłowym obrazie prześwietlonych tkanek i kości (metal uwidacznia się na pantomogramie bardzo wyraźnie i może przesłaniać badane struktury).
Czy na pantomogram potrzebne jest skierowanie?
Zgodnie z europejskimi zaleceniami wszelkie badania z użyciem promieniowania jonizującego, w tym zdjęcie pantomograficzne, wykonywane są tylko ze skierowaniem. Ma to na celu bezpieczeństwo pacjentów i zapobiegać nadmiernemu narażaniu się przez nich na to promieniowanie.
Jak długo jest ważny pantomogram?
Przyjmuje się, że zdjęcie panoramiczne zębów zachowuje swą ważność przez co najmniej 2 lata – o ile oczywiście nie zostaną przeprowadzone w tym czasie żadne ekstrakcje, leczenie ortodontyczne lub implantologiczne, a pacjent nie cierpi np. na szybko postępującą paradontozę.
Źródło: Znanylekarz.pl / Medicover.pl
Tu się dzieje
