Bólu głowy nie wolno lekceważyć. Jak rozpoznać objawy i rodzaje bólu?
Ból głowy to przypadłość, którą każdy zna doskonale z własnego doświadczenia. Szacuje się, że w ciągu roku ból głowy dotyka 90 proc. populacji. Głowa może boleć z wielu powodów, ale warto zwracać uwagę na objawy towarzyszące bólowi. Jeśli oprócz bólu głowy występują wymioty, złe samopoczucie, zaburzenia widzenia lub gorączka, to jest to sygnał do szybkiej konsultacji z lekarzem. Sprawdź, dlaczego boli głowa. Jak rozpoznać rodzaj bólu?
Bóle głowy należą do najczęściej występujących dolegliwości. Wiele osób odczuwa ból głowy przynajmniej kilka razy w roku z różnych powodów. Ból, choć bywa wyjątkowo dokuczliwy, nie jest z reguły niebezpieczny dla zdrowia człowieka. Alarmujące mogą być natomiast bóle pourazowe, a także przewlekłe i wyjątkowo silne bóle głowy uniemożliwiające normalne funkcjonowanie.
- Zgłoś się do lekarza, gdy ból głowy jest nagły i bardzo silny (pierwszy tak silny w życiu), a także, gdy szybko narasta. Konsultacji z lekarzem wymagają także objawy towarzyszące bólowi głowy, takie jak: gorączka, wymioty, napady padaczkowe, problemy z widzeniem. Szczególnie niepokojące są bóle głowy wybitnie jednostronne, niereagujące na leczenie, związane z urazem głowy, występujące u osób z chorobą nowotworową, nadkrzepliwością, w ciąży, z zakrzepicą.
Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy skategoryzowało bóle głowy na pierwotne (samoistne) oraz wtórne.
Ból wtórny zawsze jest konsekwencją innej choroby (nadciśnienia tętniczego, urazu, zapalenia zatok). Mechanizm powstawania bólu jest w tym przypadku związany z przemieszczaniem się, uciskiem lub pociąganiem struktur wewnątrzczaszkowych, takich jak duże naczynia żylne, tętnice, opony. Wtórny ból głowy może być także wynikiem patologicznych zmian w zatokach żylnych mózgu, uszkodzeń okostnej lub kości.
Natomiast bóle pierwotne (samoistne) to grupa dolegliwości, do której należą: migrena, ból napięciowy, ból klasterowy, hemikrania oraz jednostronny ból głowy z towarzyszącym przekrwieniem spojówek i łzawieniem (tzw. zespół SUNCT). Wśród bólów samoistnych wyróżnia się także bóle głowy niewiadomego pochodzenia, które męczą większość osób. To bóle niegroźne, które pojawiają się i znikają. Można je łagodzić, stosując środki przeciwbólowe. W przypadku bólów pierwotnych nie stwierdza się zmian strukturalnych w obrębie mózgu. Ponieważ mózg nie ma czuciowych receptorów bólowych, za przyczynę występowania bólu głowy uważa się raczej zmiany w naczyniach, nerwach lub nieprawidłowe wydzielanie neuroprzekaźników.
Migrena
Migrenowe bóle głowy dotyczą głównie kobiet — cierpi na nie niemal 15 proc. z nich. Wbrew powszechnej opinii migrena znacząco różni się od pozostałych typów pierwotnych zespołów bólowych. Ból migrenowy zazwyczaj występuje jednostronnie, ma pulsujący charakter o umiarkowanym lub znacznym natężeniu oraz nasila się podczas zwykłej aktywności fizycznej. Ostre światło, hałas, silne zapachy również wzmagają intensywność napadu.
Migrena trwa najczęściej ok. 4-6 godzin. Gdy czas ten przekracza 72 godziny, wtedy mówi się o „stanie migrenowym”. Migreny mogą występować z aurą lub bez. Aura migrenowa to nic innego jak stan poprzedzający migrenę lub występujący na początku trwania migrenowego bólu głowy. Objawy aury to przede wszystkim zaburzenia widzenia (na przykład widoczne przed oczami plamy), zawroty głowy, drętwienie lub mrowienie twarzy i kończyn, zaburzenia mowy.
Naturalny przebieg migrenowego bólu głowy można podzielić na IV fazy:
- Faza pierwsza to tzw. faza ostrzegawcza czy faza zwiastunów przebiegająca ze zmiennym natężeniem. Klasycznie na tym etapie chory odczuwa zmęczenie, zmiany nastroju, uczucie pragnienia czy sztywność karku.
- Faza druga to faza aury. Aura migrenowa trwa od 5 do 60 minut. W tym czasie odczuwalne są takie objawy jak: zaburzenia widzenia, migające światła, uczucie mrowienia, zawroty głowy, nudności lub wymioty, zaburzenia mowy.
- Faza trzecia dotyczy właściwego bólu głowy, który może trwać od 4 do nawet 72 godzin. Ból jest jednostronny i pulsujący, utrzymuje się często pomimo stosowania środków przeciwbólowych.
- Faza czwarta to faza ponapadowa, w której ból ustępuje. Ból głowy może ustępować stopniowo lub nagle, na przykład po wymiotach.
Doraźne leczenie migreny jest takie samo jak w przypadku napięciowych bólów głowy. Należy jednak pamiętać, że pierwszą dawkę leku należy zażyć jak najszybciej, już na początku bólu. W terapii farmakologicznej cięższych postaci migreny należy rozważyć zastosowanie leków przeciwwymiotnych, alkaloidów sporyszu oraz tryptanów.
Dużym problemem pacjentów przyjmujących powyższe preparaty jest tzw. ból z nadużywania. By mu zapobiec, należy trzymać się wytycznych określających maksymalny czas leczenia: preparaty proste (np. ibuprom) można zażywać do 15 dni w miesiącu, preparaty złożone (np. kwas acetylosalicylowy+pracetamol+kofeina) oraz alkaloidy sporyszu do 10 dni, natomiast tryptany do 8 dni.
Napięciowy ból głowy
Ból głowy typu napięciowego występuje ze zdecydowanie największą częstotliwością, stanowiąc aż 80 proc. wszystkich pierwotnych zespołów bólowych. Pojawia się on samoistnie, obustronnie i w przeciwieństwie do migreny nie nasila się podczas wysiłku fizycznego. Często towarzyszą mu skurcze mięśni czepca, barków oraz karku. Jego czas trwania waha się od kilku godzin do nawet kilku dni.
Przyczyny powstawania bólu napięciowego są różne, do najbardziej typowych należą odwodnienie, chroniczne zmęczenie, stres, głód, nadmierne spożycie alkoholu.
Lekami pierwszego rzutu w tej dolegliwości są proste leki przeciwbólowe lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. W leczeniu zapobiegawczym zalecanym pacjentom z przewlekłą postacią bólu głowy typu napięciowego stosuje się natomiast leki przeciwdepresyjne, głównie amitryptylinę.
Trójdzielno-autonomiczne bóle głowy (ból klasterowy, hemikrania)
Przypadki należące to tej rodziny pierwotnych bólów głowy zdarzają się wyjątkowo rzadko. Klasterowy ból głowy to niezwykle silny, jednostronny ból okolicy oczodołowej, najczęściej występujący u mężczyzn. Objawia się atakami bardzo silnego bólu, któremu przeważnie towarzyszą tzw. objawy wegetatywne, czyli zaczerwienienie i łzawienie oka, zaczerwienienie i potliwość twarzy, uczucie zatkania i wyciek wodnistej wydzieliny z otworu nosowego, opadnięcie powieki, zwężenie źrenicy. Dolegliwości występują po tej samej stronie, co ból. Osoba cierpiąca na klasterowy ból głowy może odczuwać także wewnętrzny niepokój, rozbicie, nudności lub cierpieć z powodu wymiotów. Leczenie tej przypadłości jest niezwykle trudne, ponieważ napady pojawiają się nagle i są krótkotrwałe.
Hemikrania lokalizacją przypomina ból klasterowy, natomiast jej atak może mieć długi przebieg i częściej dotyczyć kobiet. Hemikranii napadowej towarzyszy zazwyczaj łzawienie oka i wyciek z nosa po tej samej stronie, po której odczuwalny jest ból. Przyczyny choroby są nieznane, choć istnieje zwiększone prawdopodobieństwo jej występowania w najbliższej rodzinie. Jedynym zarejestrowanym lekiem zmniejszającym jego intensywność jest indometacyna (niesteroidowy lek przeciwzapalny).
Jak sobie radzić z bólem głowy?
Ból głowy może towarzyszyć złemu samopoczuciu, zmianom ciśnienia, infekcji, zatruciu pokarmowemu lub chorobie. Jeśli ból nie wzbudza niepokoju, a jego natężenie uznawane jest za „zwyczajne”, wtedy można stosować dostępne bez recepty środki przeciwbólowe. Na ból głowy pomaga zazwyczaj odpoczynek i sen.
Prowadzenie „higienicznego trybu życia”, równoznacznego ze stosowaniem prawidłowej diety, regularnym odpoczynkiem i z uprawianiem sportu, może obniżyć częstotliwość pojawiania się napadów bólu głowy.
Konsultacji z lekarzem wymaga ból narastający, mocniejszy niż zwykle, któremu towarzyszą niepokojące objawy, takie jak gorączka, wymioty, zawroty głowy lub zaburzenia widzenia. Silny ból głowy po urazie lub towarzyszący poważnej chorobie także wymaga konsultacji ze specjalistą. W takich przypadkach leczenie bólu uzależnione jest od diagnozy lekarza.
Jak diagnozuje lekarz? Pacjent zgłaszający się do lekarza z bólem głowy musi odpowiedzieć na pytania dotyczące charakteru bólu głowy, częstotliwości jego występowania oraz stanu zdrowia, towarzyszących lub przebytych chorób. Lekarz może zlecić badania laboratoryjne krwi ( morfologia, OB), a także badania obrazowe (RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego), by wykluczyć uszkodzenie układu nerwowego lub ewentualne występowanie innych chorób. Dalsze postępowanie zależy od wyników badań podstawowych.
Źródło: Ból głowy, dr med. Grażyna Zwolińska, specjalista neurolog ( neurologia.mp.pl/objawy)
Marek Cybula, Maciej Wszelaki, Zastosowanie niektórych preparatów pochodzenia roślinnego w leczeniu bólów głowy, Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2004, s. 35-36/czytelniamedyczna.pl
Tu się dzieje
