Brak empatii rodziców niszczy zdrowie psychiczne dzieci. W jaki sposób?
Empatia, czyli zdolność współodczuwania, to bardzo ważny element rodzicielstwa. Bez niego trudno zrozumieć emocje, jakie przeżywa nasze dziecko. W jaki sposób brak empatii u rodziców może wpłynąć na zdrowie psychiczne dorastającego dziecka?
- Dlaczego empatia jest tak ważna w relacji rodziców z dzieckiem?
- Jak zachowują się rodzice, którzy nie odczuwają empatii?
- W jaki sposób brak empatii w najbliższym otoczeniu niszczy rozwój dziecka?
Empatia buduje naszą inteligencję emocjonalną i pomaga rozwijać podstawowe kompetencje społeczne. Pomaga nam zrozumieć potrzeby i uczucia naszych bliskich. Chociaż każdy z nas rodzi się z pewnymi zdolnościami do empatii, to jak ostatecznie rozwinie się ta cecha, zależy od wielu czynników, w tym środowiska, w którym dorastamy. Pewne różnice w odczuwaniu empatii widać już u przedszkolaków. Według naukowców empatia jest związana z neuronami lustrzanymi w naszym mózgu. U osób, które zdobywają najwyższe wyniki w testach dotyczących poziomu empatii, obserwuje się największą aktywność obszaru mózgu, w którym występują te komórki nerwowe. Znany badacz mózgu, Joachim Bauer, wskazuje, że neurony lustrzane rozwijają się intensywnie głównie u małych dzieci, na samym początku edukacji. To oznacza, że wszystkie doświadczenia, jakie mamy w dzieciństwie (nawet jeśli ich nie pamiętamy), wpływają na późniejszy poziom empatii.
Choć mogłoby się wydawać, że empatia u rodziców, którzy wychowują dziecko, jest naturalnym odruchem, nie musi tak być. Empatia nie pojawia się automatycznie, po urodzeniu dziecka. Problemy z empatią mogą wynikać na przykład z przebytej traumy czy zaburzeń o podłożu psychicznym.
Dlaczego empatia jest tak ważna w relacji rodziców z dzieckiem?
W wychowywaniu dziecka pomaga nam nie tylko miłość i poczucie odpowiedzialności. To właśnie dzięki empatii jesteśmy w stanie adekwatnie odpowiadać na potrzeby dziecka. Empatia łagodzi agresję i sprawia, że na każdym etapie wychowania dziecka jesteśmy w pełni zaangażowani. Gdy dziecko przeżywa sukcesy, jego radość nie jest nam obojętna. To samo dotyczy cierpienia i bólu malucha. Empatia sprawia, że gdy dziecku dzieje się coś złego, czujemy smutek i dyskomfort.
Empatia pomaga budować silną więź z dzieckiem, która daje mu ważną podstawę do rozwoju emocjonalnego i nawiązywania kontaktów z innymi. Sprawia również, że dziecko lepiej reguluje swoje emocje, co w czasie dorastania chroni je przed rozwojem m.in. depresji.
Jak zachowują się rodzice, którzy nie odczuwają empatii?
Brak empatii u rodziców sprawia, że zachowują się oni w toksyczny sposób. Szczególnie niebezpieczne i szkodliwe postępowanie, to m.in.:
- wyśmiewanie, bagatelizowanie potrzeb dziecka
- obwinianie malucha („zobacz, co zrobiłeś”, „znowu coś zepsułeś”, „to twoja wina”)
- niezdolność do radzenia sobie w trudnych sytuacjach
- odwrócenie ról (to dziecko ma zajmować się trudnymi emocjami rodziców)
- obojętność dotycząca uczuć dziecka
- skupienie wyłącznie na własnych sprawach
- brak cierpliwości, frustracja (zwłaszcza w sytuacjach, gdy dziecko potrzebuje uwagi)
- niesłuchanie dziecka, pomijanie jego wyborów, narzucanie własnej opinii
W jaki sposób brak empatii w najbliższym otoczeniu niszczy rozwój dziecka?
Dzieci naśladują to, w jaki sposób zachowują się osoby mu bliskie. Jeżeli ma wokół siebie ludzi, którzy okazują mu zainteresowanie, samo również stanie się otwarte na potrzeby innych.
Dorastanie u borku egocentrycznego rodzica, dla którego potrzeby dziecka są wyłącznie problemem, może mieć wiele poważnych konsekwencji. W takiej relacji dziecko cały czas ukrywa swoje prawdziwe emocje, nie chcąc narazić się rodzicom. Kumulowanie uczuć, których samo nie rozumie, to źródło przewlekłego stresu, który przyczynia się do rozwoju
zaburzeń lękowych, ale nie tylko. Inne konsekwencje takiego wychowywania widoczne u malucha, to między innymi:
- agresja, nieposłuszeństwo (jako próba zwrócenia uwagi na swoje potrzeby)
- niska samoocena (brak wiary w swoje siły, niechęć dotycząca nowych zadań)
- unikanie kontaktów z rówieśnikami (trudności związane z zaufaniem do innych)
- rozwój fobii
- nadużywanie substancji psychoaktywnych (u nastolatków)
- problemy z nauką
- niestabilność emocjonalna
Pamiętajmy, że dziecko odtwarza nie tylko nasze zachowanie wobec niego, ale także to, w jaki sposób traktujemy innych.
Źródło: welldoing.org, swps.pl, sosrodzice.pl, dziecisawazne.pl
Tu się dzieje
