Biegunka u dzieci i niemowląt może prowadzić do odwodnienia. Skąd się bierze?

Biegunki u dzieci występują dosyć często. Szacuje się, że ostra biegunka, czyli ta występująca nagle i mająca gwałtowny przebieg, jest jedną z częstszych chorób wieku dziecięcego. Jest również częstą przyczyną hospitalizacji małych dzieci.

Ostra biegunka – wirusowa lub bakteryjna – jest biegunką zakaźną. Dlatego osoby opiekujące się dzieckiem i jego rodzeństwo powinny za wszelką cenę unikać kontaktu z kałem dziecka lub ograniczyć ten kontakt do minimum (wymagania pielęgnacyjne). Ostra biegunka wirusowa przechodzi zazwyczaj samoistnie w ciągu 5-7 dni. Starsze dzieci, o ile są odpowiednio nawadniane i odżywiane, nie wymagają zazwyczaj specjalistycznego leczenia. Natomiast ostra biegunka u niemowląt zawsze jest wskazaniem do wizyty u lekarza, a nawet na oddziale ratunkowym w szpitalu.

• Uwaga! Biegunka ostra może trwać nawet do 14 dni. Jeśli utrzymuje się dłużej, mówi się wtedy o biegunce przewlekłej.

Jak poznać, że dziecko ma biegunkę?

• dziecko oddaje znacznie większą ilość stolców dziennie;
• stolce są inne niż zwykle – wodniste lub półpłynne;
• stolce zawierają śluz, ropę, krew.

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) biegunkę rozpoznaje się wtedy, gdy dziecko karmione sztucznie oddaje 3 lub więcej luźnych, wodnistych stolców w ciągu doby. Ta definicja nie odnosi się jednak do dzieci karmionych piersią, ponieważ mogą one oddawać kilka, a nawet kilkanaście stolców dziennie. U niemowląt karmionych piersią rozpoznaje się biegunkę przeważnie wtedy, gdy zmienia się częstotliwość oddawania stolców (występują często) i ich charakter.

Dlaczego biegunka może być dla dziecka groźna?

Biegunce u dzieci towarzyszą zazwyczaj specyficzne objawy: ból brzucha, nudności lub wymioty, gorączka. Dziecko jest niespokojne, rozdrażnione, płaczliwe.

Biegunka skutkuje także utratą apetytu i pragnienia. Z tego powodu w przebiegu biegunki i wymiotów dochodzić może do odwodnienia organizmu – nadmiernej utraty wody i elektrolitów.

Jeśli płyny i elektrolity nie są sukcesywnie uzupełniane, następuje odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i kwasica metaboliczna. To groźne dla zdrowia i życia małego dziecka, bo może dojść do zaburzeń w wielu narządach, w składzie płynów w organizmie i rozmieszczeniu krwi w naczyniach krwionośnych.

Objawy odwodnienia u dziecka:

• suche wargi, język i błona śluzowa jamy ustnej;
• płacz „bez łez”;
• gęsta ślina;
• apatia lub rozdrażnienie;
• zapadnięte ciemiączko u niemowląt;
• zapadnięte oczy;
• mocz oddawany rzadko lub wcale, zazwyczaj o ciemnym zabarwieniu;
• wzdęty brzuch;
• nieelastyczna skóra;
• przyspieszony i pogłębiony oddech;
• szara i chłodna skóra;
• możliwe drgawki.

Jeśli dziecku nie udzieli się należytej pomocy i dojdzie do znaczniej utraty wody względem ciężaru ciała (ok. 3 proc.), to może rozwinąć się śpiączka. Dziecko leży wtedy nieruchomo, nie reaguje na bodźce zewnętrzne, wzrok ma utkwiony w dal i twarz pozbawioną jakiejkolwiek mimiki.

Co wywołuje biegunkę u dziecka?

Najczęstszą przyczyną biegunek u dzieci są zakażenia wirusowe, zazwyczaj wywoływane przez rotawirusy. Uważa się, że każde dziecko do 5. roku życia przeszło przynajmniej raz przez infekcję rotawirusową.

Rzadziej biegunki są powodowane przez bakterie lub zatrucie egzotoksynami. Może się jednak zdarzyć, że biegunka będzie wynikiem zarażenia pierwotniakami lub pasożytami jelitowymi.

Najczęstsze powody biegunki u dzieci:

• infekcja wirusowa;
• zatrucie pokarmowe – powodowane głównie przez bakterię znajdujące się w pożywieniu;
• alergia pokarmowa;
• zapalenie wyrostka robaczkowego;
• kuracja antybiotykowa, której efektem jest wyniszczenie naturalnej flory bakteryjnej.

Zobacz także

Biegunka może być groźna. Jak radzić sobie z rozwolnieniem?

Jak leczyć biegunkę u dziecka?

Postępowanie w przypadku biegunek u dzieci opiera się na kilku podstawowych zasadach:

1. Należy podawać dziecku płyny w większej ilości niż zwykle, by za wszelką cenę uniknąć odwodnienia. Mogą to być niewielkie ilości, nawet kilka łyków, ale podawane często.
2. Jeśli dziecko dobrze znosi posiłki, można je żywić normalnie, ale stosując raczej lekkostrawną dietę. Natomiast, gdy po podaniu lekkiego posiłku występują wymioty lub biegunka nasila się, wtedy warto skonsultować się z lekarzem.
3. Obserwować dziecko i sprawdzać, czy nie pojawiają się objawy odwodnienia i czy stan malucha się nie pogarsza – to wymaga wizyty w szpitalu.

Dziecku należy podawać płyny nawadniające dostępne w aptekach. Oprócz tego dziecku można podać probiotyki i smektyn, które skrócą nieco okres trwania biegunki, oczywiście, jeśli dziecko jest w odpowiednim wieku i nie ma ku temu innych przeciwwskazań. Warto wiedzieć natomiast, że zdecydowanie nie zaleca się podawania dzieciom leków absorbujących toksyny bakteryjne (węgiel aktywowany) lub leków hamujących motorykę przewodu pokarmowego (np. loperamid).

Większość dostępnych leków na biegunkę nadaje się do podawania dzieciom powyżej 3. roku życia. Dzieci młodsze, które cierpią na ostrą biegunkę, wymagają zazwyczaj konsultacji lekarskiej, a nawet hospitalizacji.

Choć nie zawsze można ustrzec dziecko przed wszystkimi czynnikami wywołującymi biegunkę, to niektóre zagrożenia można wyeliminować lub zminimalizować ich ryzyko. Temu służą m.in. szczepienia przeciw rotawirusom, które są najczęstszą przyczyną ostrych biegunek zakaźnych u dzieci do 5. roku życia.

Szczepienia nie chronią w pełni przed zakażeniem, ale zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań i w dużej mierze chronią przed ciężkim przebiegiem infekcji rotawirusowej, w tym często przed hospitalizacją. W Polsce szczepienia przeciwko rotawirusom należą do szczepień zalecanych, a nie obowiązkowych, dlatego warto zapytać o taką możliwość lekarza pediatrę.

Biegunka u dziecka inna niż u niemowlaka?

Biegunki u niemowląt mogą mieć znacznie poważniejsze skutki niż biegunki u starszych dzieci. Przede wszystkim trudniej zapanować nad biegunką niemowlęcą, bo tak małemu dziecku nie wolno podawać leków i trudniej je nawadniać, gdy nie chce przyjmować płynów i pokarmów. Często nieznana jest również przyczyna ostrej biegunki, a te infekcyjne są zaraźliwe dla otoczenia. Gdy objawów nie opanuje się w porę, może szybko dojść do odwodnienia, a to sytuacja zagrażająca bezpośrednio życiu dziecka.

Dlatego z biegunką u niemowlęcia lepiej zgłosić się do lekarza, bo może być to objaw poważniejszych dolegliwości. Do pediatry, a nawet szpitala, trzeba koniecznie udać się z niemowlęciem poniżej 6. miesiąca życia, które cierpi na biegunkę. Niemowlęta starsze można próbować leczyć w domu poprzez odpowiednie nawadnianie, ale lepiej i w tym przypadku być w kontakcie z lekarzem.

Natychmiastowej interwencji wymagają przypadki, gdy w stolcu pojawi się krew, pojawi się gorączka lub objawy odwodnienia. Niepokojącym objawem jest utrata kontaktu z dzieckiem, wyraźna apatia lub nienaturalne rozdrażnienie. Rodzice powinni obserwować dziecko i zwracać uwagę na objawy wskazujące na odwodnienie (wypisane powyżej).

Zobacz także

Moczenie nocne u dzieci to problem całej rodziny. Jak uporać się z enurezą?

Co atakuje dzieci w żłobkach i przedszkolach? Choroby, którymi dzieci zarażają się najczęściej

Źródło: pediatria.mp.pl; mjakmama24.pl