Choroba Leśniowskiego-Crohna: bolesna i trudna do leczenia. Czym się charakteryzuje?

Choroba Leśniowskiego i Crohna (chL-C, choroba Crohna) należy do nieswoistych chorób zapalnych jelit. To choroba przewlekła, wykazująca skłonność do ziarninowania. Może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej aż do odbytu. 

Przebieg choroby jest wybitnie przewlekły, wieloletni. W większości przypadków choroba przebiega etapami zaostrzeń i remisji, czyli okresem, w którym nie występują objawy. Zaledwie u 5 proc. chorych występuje jeden rzut choroby z długotrwałą remisją.

Przyczyna choroby Leśniowskiego i Crohna nie została do tej pory poznana. Wiadomo jednak, że u niektórych osób występuje pewna predyspozycja genetyczna, a pod wpływem czynników środowiskowych dochodzi u nich do aktywacji układu odpornościowego, którego odpowiedź koncentruje się na tkankach przewodu pokarmowego. W uproszczeniu: u osób podatnych może rozwinąć się proces zapalny jako nieprawidłowa odpowiedź śluzówki jelita na kontakt ze w zasadzie nieszkodliwymi bakteriami, które u większości osób nie powodują żadnych niekorzystnych objawów. Wyróżnia się trzy główne czynniki, które wpływają na rozwój choroby: skłonność (podatność) genetyczną, mikroflorę jelitową i odpowiedź immunologiczną błony śluzowej.

Sam proces chorobowy zaczyna się w błonie śluzowej. Z czasem może dojść do zajęcia ściany jelita na całej grubości, choć zazwyczaj choroba przybiera charakter odcinkowy: odcinki zmienione chorobowo zwykle są oddzielone odcinkami zupełnie zdrowymi. Charakter ogniskowy lub odcinkowy odróżnia chorobę Leśniowskiego-Crohna od wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, gdzie zmiany zapalne mają charakter ciągły i postępują od odbytnicy, zajmując kolejne odcinki jelita grubego.

Zmiany zapalne mogą występować na całym odcinku przewodu pokarmowego – od jamy ustnej do odbytu, chociaż najczęstszą lokalizacją zmian zapalnych jest końcowy odcinek jelita krętego, a w następnej kolejności jelito cienkie i grube oraz samo jelito grube. Zmiany w przełyku, żołądku i dwunastnicy występują rzadko.

Objawy choroby Leśniowskiego i Crohna

Osoby chore na Leśniowskiego i Crohna odczuwają ciągłe osłabienie, zazwyczaj gorączkują i chudną. 

Do tego dochodzą objawy miejscowe, które uzależnione są od lokalizacji i stopnia zaawansowania choroby w przewodzie pokarmowym:

• (występuje u 40-50 proc. chorych) – zaczyna się najczęściej skrycie. Czasami pierwszym objawem jest niedokrwistość lub gorączka o nieznanej przyczynie. Dominującym objawem jest ból brzucha i biegunka. U niektórych chorych może być wyczuwalny guz w prawym dolnym kwadrancie jamy brzusznej. Ponadto, zajęcie jelita cienkiego może powodować zespół złego wchłaniania objawiający się biegunką tłuszczową, niedokrwistością, hipoproteinemią, awitaminozą (zwłaszcza niedoborem witaminy B12) i zaburzeniami elektrolitowymi. Z czasem może dojść do niedożywienia i wyniszczenia organizmu. 
• – najczęstszym objawem jest biegunka, a także bóle brzucha. Objawy przypominają wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
• – objawia się skórnymi wyroślami, owrzodzeniami, szczelinami, ropniami i przetokami okołoodbytowymi. Takie symptomy występują u 50-80 proc. chorych z zajęciem jelita grubego, a w wielu przypadkach są to pierwsze objawy choroby. 

U większości chorych na Leśniowskiego i Crohna dochodzi do zajęcia końcowego odcinka jelita krętego (dotyczy nawet połowy chorujących osób), u innych dochodzić może do zajęcia równocześnie jelita cienkiego i grubego, a ok. 20 proc. chorych cierpi z powodu zajęcia jelita grubego. Rzadziej spotykane jest natomiast zajęcie bliższego odcinka jelita cienkiego, a wyjątkowo rzadkie górnego odcinka przewodu pokarmowego lub wyrostka robaczkowego.

Najczęstsze objawy choroby Leśniowskiego i Crohna:

• bóle brzucha: zwykle niespecyficzne, budzące ze snu, o charakterze kolki lub wrzodowym, nasilające się po jedzeniu i wypróżnieniu;
• gorączka nieznanego pochodzenia;
• chudnięcie;
• niedokrwistość;
• biegunka o różnym nasileniu: stolce są wodniste z domieszką śluzu;
• opóźnienie wzrastania u dzieci.

U niektórych chorych występują także powikłania pozajelitowe dotyczące oczu, skóry, stawów i dróg żółciowych.

Rozpoznanie choroby Leśniowskiego i Crohna

W chorobie Leśniowskiego-Crohna niezwykle ważne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia choroby Crohna - Leśniewskiego, ponieważ brak prawidłowej diagnozy może prowadzić do poważnych komplikacji, m.in. do wyniszczenia organizmu. Późna diagnoza wynika zazwyczaj z błędnego rozpoznania lub długiego bagatelizowania objawów choroby przez samych chorych. Wszystko dlatego, że objawy choroby są niecharakterystyczne, przez długi czas mogą być także łagodne, co usypia czujność chorych.

Rozpoznanie choroby opiera się na ocenie objawów, analizie wyników badań laboratoryjnych (CRP, morfologia krwi), obrazu endoskopowego (kolonoskopia), radiologicznego (RTG) i ultrasonograficznego oraz na ocenie mikroskopowej wycinków jelita (histopatologia) pobranych w trakcie biopsji.

Osoby, u których w rodzinie występują nieswoiste choroby zapalne jelit, należą do grupy zwiększonego ryzyka. Powinny zatem zwracać uwagę na niepokojące objawy i w razie ich wystąpienia, poddać się badaniom.

Leczenie choroby Leśniowskiego i Crohna

Leczenie choroby jest przewlekłe, polega na zapobieganiu nawrotom i łagodzeniu zaostrzeń. Całkowite wyleczenie choroby nie jest możliwe, choć można osiągać długotrwałe remisje. Terapia skupia się głównie na zmniejszeniu reakcji układu odpornościowego i przeważnie trwa przez całe życie.

Chorzy na Leśniowskiego-Crohna powinni być pod stałą opieką lekarską. W leczeniu choroby stosuje się leki przeciwzapalne i immunopresyjne, hamujące niewłaściwą odpowiedź immunologiczną. 

W łagodnie przebiegającej chorobie stosuje się leki w postaci czopków lub wlewek, co znacznie ogranicza efekty uboczne terapii. Podstawowymi lekami są preparaty kwasu 5-amino-salicylowego, a także glikokortykosteroidy podawane doustnie lub doodbytniczo. W cięższych postaciach choroby podaje się glikokortykosteroidy dożylnie.

W Polsce dostępny jest także lek biologiczny nowej generacji (Infliximab).

Czasami choroba przybiera przewlekłą i agresywną postać, co wymaga leczenia chirurgicznego. Zazwyczaj są to zabiegi związane z powstaniem ropni, przetok, a także z powodu zwężeń, częściowej niedrożności jelit i podejrzenia raka.

Poza leczeniem farmakologicznym dobre efekty przynosi leczenie żywieniem bezresztkowym. Lekarze zwracają również uwagę na korzystny wpływ probiotyków oraz prebiotyków na przebieg choroby. 

Nie wolno samodzielnie odstawiać leków, nawet gdy objawy choroby ustąpiły. Leczenie podtrzymujące jest bowiem najskuteczniejszą metodą zapobiegania nawrotom choroby. Remisja może trwać wiele lat, choć zwykle po jakimś czasie choroba nawraca.

Dieta chorych na Leśniowskiego i Crohna

Choć nie ma jednoznacznych dowodów na to, że dieta pełni znaczącą funkcję w powstawaniu i przebiegu choroby, to relacje chorych potwierdzają, że odpowiednie żywienie przynosi pozytywne skutki. Dowodzi tego również wzrost zachorowań w krajach wysoko rozwiniętych, co sugeruje udział czynników środowiskowych, w tym niewłaściwej diety.

Odpowiednie żywienie pozwala przede wszystkim na łagodzenie objawów takich jak bóle brzucha, biegunki, nudności i chudnięcie. Niestety nie ma opracowanych zasad żywieniowych dla wszystkich pacjentów. Oprócz ogólnych zasad zdrowego żywienia chorzy powinny na podstawie obserwacji opracować pozytywną dla siebie dietę. 

Jednym z błędów dietetycznych jest całkowite eliminowanie z diety mleka i jego przetworów. Tymczasem każdy chory inaczej reaguje na konkretne pokarmy. Dieta powinna być również uzależniona od zaawansowania choroby i konkretnych dolegliwości.

W stanach zaostrzenia nie poleca się jednak spożywania potraw bogatoresztkowych, takich jak razowy chleb, nasiona rośliny strączkowe, warzywa (zwłaszcza kapusta), owoce i potrawy z dużą zawartością błonnika, które mogą nasilić biegunkę.

Należy podkreślić, że stosowanie diet eliminacyjnych bez porozumienia z lekarzem może prowadzić do niedoborów pokarmowych, które wywierają niekorzystny wpływ na cały organizm.

Zobacz także

Rak jelita grubego - jak rozpoznać i leczyć tę chorobę?

Nieswoiste zapalenia jelit: choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Źródło: gastrologia.mpl.pl; j-elita.org.pl