Sarkopenia powoduje problemy z poruszaniem się. Kogo dotyka i jakie są jej przyczyny?

1. Co to jest sarkopenia?
2. Jakie są objawy sarkopenii?
3. Kto jest narażony na sarkopenię?
4. Jakie są przyczyny sarkopenii?
5. Jak leczy się sarkopenię?
6. Jaka dieta w sarkopenii?

Sarkopenię początkowo definiowano jako dolegliwość związaną z utratą masy mięśniowej u osób w starszym wieku, i związanym z tym pogłębiającym się brakiem sprawności fizycznej. Potem definicja obejmowała zarówno utratę masy mięśniowej, jak i siły mięśni, Specjaliści zawarli jednak kompromis i dziś uważa się, że najważniejszym wyznacznikiem nie jest utrata masy mięśniowej, ale siły mięśni.

Szacuje się, że z problemem sarkopenii mierzy się od kilku do kilkudziesięciu procent osób starszych mieszkających w domu i wzrasta wraz z wiekiem, u seniorów przebywających w placówkach opiekuńczych lub szpitalach jest on wyraźnie większy. Na spadek masy mięśniowej związany z wiekiem może cierpieć 5–13 proc. osób w wieku 60–70 lat i nawet 11–50 proc. w wieku powyżej 80. roku życia. Sarkopenia jest jednym z objawów zespołu słabości (kruchości).

Co to jest sarkopenia?

Sarkopenia to uogólnione i postępujące zaburzenie dotyczące mięśni szkieletowych, prowadzące do wystąpienia niekorzystnych następstw klinicznych (np. upadki, złamania, niepełnosprawność fizyczna, a nawet zgon), w którym najistotniejszy jest ubytek siły, a nie masy mięśni – taką definicję podaje Europejska Grupa Robocza ds. Sarkopenii u Osób Starszych (European Group on Sarcopenia in Older People – EWGSOP). Sarkopenia została sklasyfikowana jako zespół geriatryczny i uznana za jednostkę chorobową – od 2016 roku znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.

Określenia „sarkopenia” w 1989 roku po raz pierwszy użył dr Irwin Rosenberg, specjalista w dziedzinie żywienia i medycyny z Centrum Badań nad Żywieniem Człowieka w Starzeniu (HNRCA) Uniwersytetu Tufts oraz w Friedman School of Nutrition Science and Policy, definiując ją jako związany z wiekiem spadek masy mięśniowej. Słowo „sarkopenia” pochodzi z języka greckiego od wyrazów sarx – „ciało” i penia – „utrata”.

Eksperci podzielili sarkopenię na rodzaje ze względu na występujące czynniki ryzyka oraz czas trwania choroby:

• sarkopenia pierwotna (lub związana z wiekiem), gdy nie występuje żadna konkretna przyczyna poza starzeniem się organizmu
• sarkopenia wtórna, gdy poza starzeniem występują inne oczywiste czynniki (np. choroba ogólnoustrojowa, spadek aktywności fizycznej, niedożywienie)
• sarkopenia ostra – czas trwania krótszy niż 6 miesięcy
• sarkopenia przewlekła – czas trwania 6 miesięcy i dłużej.

Zobacz także

Dlaczego osoby starsze tak często upadają? Najczęstsze przyczyny

Praktyka jogi na zespół słabości. To skutecznie poprawia kondycję seniorów

Jakie są objawy sarkopenii?

Ubytek siły mięśniowej w przebiegu sarkopenii powoduje, że u osób chorych pogarszają się możliwości związane z aktywnością fizyczną. Do objawów sarkopenii zalicza się:

• osłabienie mięśni
• szybko pojawiające się zmęczenie
• spadek kondycji fizycznej
• zaburzenia równowagi
• zaburzenia koordynacji ruchowej
• spadek masy ciała.

Warto pamiętać, że spadek masy ciała nie występuje w przypadku otyłości związanej z sarkopenią (może się ona pojawić z powodu braku ruchu u osoby chorej).

Kto jest narażony na sarkopenię?

Sarkopenia to choroba osób starszych – należy do grupy schorzeń geriatrycznych. Ludzie najbardziej narażeni na dolegliwości związane z sarkopenią to osoby:

• w wieku powyżej 80. roku życia
• po upadkach (zwłaszcza jeśli ich skutkiem był uraz)
• na co dzień korzystające ze sprzętu pomocniczego, np. laski, kuli, podczas chodzenia
• nieopuszczające swoich mieszkań/domów
• unieruchomione lub prowadzące tzw. fotelowo-łóżkowy tryb życia.

Ryzyko wystąpienia sarkopenii zwiększają też inne czynniki, w tym takie jak: przebyte leczenie szpitalne, zabieg operacyjny i rehabilitacja, ale też ciężka zaawansowana choroba przewlekła, ostra choroba somatyczna, ostry lub przewlekły stres psychiczny, postępujące ograniczenie aktywności fizycznej lub unieruchomienie, ograniczenie ilości i/lub pogorszenie jakości diety.

Zobacz także

Anoreksja osób starszych: objawy. Przyczyny anoreksji u seniorów

Obowiązkowe testy dla starszych kierowców? To może być konieczne

Jakie są przyczyny sarkopenii?

Sarkopenia jest chorobą wieku podeszłego – ma duży związek z naturalnym starzeniem się organizmu. Do dolegliwości z nią związanych przyczyniają się również:

• brak aktywności fizycznej lub jej ograniczenie – np. z powodu unieruchomienia, a także z powodu siedzącego trybu życia lub niewielkiej codziennej aktywności fizycznej
• nieprawidłowe odżywianie – chodzi o zbyt małą kaloryczność posiłków, zbyt małą podaż białka, a także złe zbilansowanie posiłków z powodu produktów złej jakości lub nieodpowiednich proporcji poszczególnych składników odżywczych
• wielochorobowość (występowanie dwóch lub więcej schorzeń) – z chorobami wieku podeszłego wiążą się m.in. takie zaburzenia, jak jadłowstręt, upośledzone wchłanianie i choroby przewodu pokarmowego, niedobór śliny i choroby jamy ustnej, zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne, choroby układu kostno-stawowego i nerwowego.

Jak leczy się sarkopenię?

Jak do tej pory, brak jest możliwości farmakologicznego leczenia sarkopenii. Choć podejmowano próby, jak dotąd nie znaleziono leku na tę chorobę – skuteczność żadnej z substancji farmakologicznych (testosteron, kreatyna, hormon wzrostu), które były badane, nie została dostatecznie dobrze udokumentowana, żeby można ją było zalecać jako lek na sarkopenię.

Największą rolę w leczeniu tej choroby odgrywa edukacja pacjenta oraz niefarmakologiczne sposoby zapobiegania i leczenia, takie jak prawidłowy sposób odżywiania i fizjoterapia.

Zobacz także

Ćwiczenia aerobowe poprawiają funkcjonowanie mózgu u osób starszych

Naukowcy: Internet działa na starsze osoby niczym lekarstwo

Jaka dieta w sarkopenii?

Niewłaściwy sposób żywienia często prowadzi do rozwoju sarkopenii i nasila utratę masy i siły mięśniowej. W zapobieganiu i leczeniu sarkopenii niezwykle ważna jest odpowiednio zbilansowana dieta, która pomaga kontrolować masę ciała i zapobiegać jej spadkowi. Najlepiej, by dieta w sarkopenii opierała się na zasadach zgodnych z Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, które zostały stworzone przez Instytut Żywności i Żywienia dla osób starszych. Najważniejsze z nich to:

1. regularne spożywanie posiłków (5-6 posiłków dziennie w odstępach 2–3-godzinnych)
2. picie co najmniej 2 l płynów dziennie
3. jak najczęstsze spożywanie warzyw i owoców (500-700 g) – częściowo można je zastąpić sokami (200-400 ml)
4. jedzenie głównie pełnoziarnistych produktów zbożowych
5. spożywanie produktów bogatych w białko, w tym mięsa, drobiu, ryb, jaj oraz nasion roślin strączkowych
6. ograniczenie w diecie czerwonego mięsa, przetworzonych produktów mięsnych oraz tłuszczu zwierzęcego
7. spożywanie produktów mlecznych, zwłaszcza fermentowanych, serów twarogowych i w niedużych ilościach serów żółtych
8. rezygnacja z cukru i słodyczy, które można zastąpić owocami i orzechami
9. stosowanie świeżych i suszonych ziół zamiast soli do przyprawiania potraw
10. wykluczenie z diety alkoholu
11. spożywanie produktów bogatych w witaminę D, takich jak: tłuste ryby morskie (łosoś, sardynka, makrela), tran, jaja oraz wątróbka; mniejsze ilości tej witaminy występują również w mięsie czerwonym i drobiowym oraz w podrobach i produktach mlecznych; często konieczna jest też suplementacja witaminy D (odpowiednią dawkę zaleci lekarz).

Zobacz także

Ten objaw demencji jest zwykle lekceważony. Ma go prawie połowa chorych

Dobra dieta wydłuża życie nawet o 10 lat. Można to sobie obliczyć [KALKULATOR]

Źródła: M. Mziray, R. Żuralska, M. Siepsiak, P. Domagała, Sarkopenia – marginalizowany problem wieku podeszłego, Pielęgniarstwo Polskie, nr 3 (65) 2017, 506–513 / M. Konecka, L. Kotkowiak, I. Rotter, Sarkopenia – czynniki ryzyka, patogeneza, zasady rozpoznawania, Pediatria&Medycyna Rodzinna, 2020, 16(4), 349–354 / D. Wnęk, Sarkopenia – przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna [dostęp: 20.03.2023]