Astygmatyzm, czyli niezborność oka – jak wygląda leczenie?
Choć astygmatyzm to jedna z powszechniejszych wad wzroku, wiele osób nie potrafi wyjaśnić, na czym właściwie polega. Dowiedz się, czym jest astygmatyzm i astygmatyzm nieregularny oraz jakie są metody jego leczenia.
Astygmatyzm, obok krótko- i nadwzroczności należy do najczęściej występujących wad refrakcji, zresztą często im współtowarzysząc. Mówimy wówczas o astygmatyzmie krótkowzrocznym, nadwzrocznym lub mieszanym. Wedle różnych badań epidemiologicznych na astygmatyzm (nazywany inaczej niezbornością) może cierpieć 30-60 proc. dorosłych osób.
Astygmatyzm – jakie są jego objawy?
Osoby mające astygmatyzm skarżą się na zamglenie widzianego obrazu, a zwłaszcza rozmazywanie się konturów obserwowanych przedmiotów, oraz jego zniekształcenie, w szczególności niemożność jednoczesnego ostrego widzenia linii pionowych i poziomych. Inne symptomy to zaburzenia poczucia przestrzeni, nawracające bóle okolic czoła, częste przekrzywianie głowy i mrużenie powiek dla uzyskania wrażenia poprawy widzenia, czy tarcie oczu, ich przemęczenie, łzawienie i częste mruganie.
Astygmatyzm – na czym polega?
Wymienione objawy to najczęściej konsekwencja tzw. niesferyczności rogówki oka, czyli jej kształtu odbiegającego od idealnej kulistości. Rogówka, czyli zewnętrzna, przednia warstwa gałki ocznej, powinna bowiem mieć formę możliwie zbliżoną do fragmentu kuli. Pozwala to oku prawidłowo załamywać promienie świetlne, a następnie skupić je w jednym punkcie siatkówki. Jeśli na rogówce występują krzywizny (czyli ma ona kształt eliptyczny, podobny raczej do piłki do rugby czy jajka), powstają wówczas dwie ogniskowe (punkty skupienia promieni świetlnych), a widziany obraz jest nieostry. Dzieje się tak zarówno w przypadku patrzenia do bliży, jak i do dali. Takie zaburzenie krzywizny rogówki najczęściej ma charakter wrodzony i nazywane jest astygmatyzmem rogówkowym regularnym. Warto jednocześnie zaznaczyć, że ludzkie oko nie jest idealnie sferyczne, dlatego astygmatyzm występuje u prawie każdej osoby. Gdy wynosi on do 0,5 dioptrii cylindrycznych, mówimy jednak o niezborności fizjologicznej, która nie wymaga korekcji.
Astygmatyzm – leczenie za pomocą soczewek cylindrycznych i torycznych
Leczenia wymaga natomiast astygmatyzm o wartości większej niż 0,75 dioptrii, który może już stanowić istotny dyskomfort i utrudniać funkcjonowanie. Najczęściej koryguje się go z pomocą szkieł cylindrycznych. Są one szlifowane tak, by załamywać promienie świetlne pod kątem prostym, co umożliwia punktowe odbicie obrazu na siatkówce. Niestety, to rozwiązanie obarczone pewnymi ograniczeniami – ze względu na odległość gałki ocznej od szkieł okularów widziany obraz nie jest idealny.
Nowocześniejszą i wygodniejszą alternatywę stanowią kontaktowe soczewki toryczne (o nazwie pochodzącej od geometrycznej figury torus), odrobinę przypominające kształtem przecięty obwarzanek. W przeciwieństwie do "zwykłych" soczewek (sferycznych), cechują się one zatem różną grubością w różnych miejscach. Muszą być więc noszone zawsze w odpowiedniej pozycji, by właściwie korygować krzywiznę oka. To możliwe dzięki odpowiedniemu wyprofilowaniu z użyciem stref stabilizujących lub miejsc, w których soczewka taka jest nieco cięższa, by zapobiec przemieszczaniu się wraz z ruchem gałek ocznych. Soczewki toryczne dobrze przylegają do oka i dostosowują się do krzywizny rogówki, zapewniając prawidłowe widzenie pod każdym kątem. Przy tej okazji warto nadmienić, że około 20 proc. chorujących na zaćmę cierpi równolegle na astygmatyzm. Dotyczy to zwłaszcza osób po 60. roku życia. Takim pacjentom przy okazji operacji usuwającej zaćmę można wszczepić wewnątrzgałkowe soczewki toryczne.
Na czym polega ortokorekcja w astygmatyzmie?
Interesującą opcję dla osób cierpiących na niewielki astygmatyzm (do 1,5 dioptrii) stanowi tzw. ortokorekcja (ortokeratologia), czyli terapia polegająca na zakładaniu na noc odpowiednio dobranych, twardych soczewek kontaktowych. Tymczasowo zmieniają one kształt rogówki na umożliwiający prawidłowe widzenie bez dodatkowej korekcji. To rozwiązanie doraźne – rogówka wraca do pierwotnego kształtu zwykle już po kilkunastu-kilkudziesięciu godzinach, więc soczewki takie muszą być noszone przez co najmniej 2-3 noce w tygodniu.
Laserowa korekcja – jedna z metod leczenia astygmatyzmu
Trwałe efekty osiąga się natomiast z pomocą laserowej korekcji umożliwiającej zlikwidowanie astygmatyzmu nawet do 5 dioptrii. Stosuje się różne metody wykonywania takiego zabiegu, dostosowane do danego przypadku i potrzeb pacjenta: Lasik, Lasek, Epi-Lasik, czy EBK. Także jedna z najnowocześniejszych i zapewniających wyjątkowo szybką rekonwalescencję metod, SMILE, umożliwia korekcję astygmatyzmu krótkowzrocznego do 2 dioptrii. Zabiegi laserowej korekcji to w przypadku niezborności rozwiązanie bardzo skuteczne i bezpieczne.
Astygmatyzm nieregularny – co to jest?
Na koniec warto też wspomnieć o występującym zdecydowanie rzadziej astygmatyzmie nieregularnym, który najczęściej jest konsekwencją choroby (np. stożka rogówki), urazu oka, czy zabiegu chirurgicznego, po którym na rogówce pozostały blizny. W nielicznych przypadkach może być też wrodzoną wadą refrakcji. W astygmatyzmie nieregularnym powierzchnia rogówki z nieprawidłową krzywizną jest dodatkowo nierówna, zniekształcona, co powoduje powstanie wielu osi optycznych. Leczenie szkłami cylindrycznymi nie jest tu skuteczne, zamiast niego stosuje się twarde soczewki kontaktowe lub – z największą skutecznością – korekcję laserową.
Prof. Jerzym Szaflikiem jest założycielem Centrum Mikrochirurgii Oka "Laser" w Warszawie.
Tu się dzieje
