Prof. Pyrć: zakażenia wirusami mogą prowadzić do raka. Jest ścisły związek
Wydawać by się mogło, że schorzenia powodowane przez wirusy są zupełnie czymś innym niż choroby nowotworowe, a związek między nimi nie istnieje. To jednak nieprawda! Także wirusy mogą prowadzić do rozwoju raka – przekonuje prof. Krzysztof Pyrć, wirusolog z Krakowa.
Wirusy mają spory udział w rozwoju chorób nowotworowych – i jest na to coraz więcej dowodów. Niektóre z nich zostały już uznane przez Światową Organizację Zdrowia za czynniki rakotwórcze. Najlepszym przykładem są dwa wirusy: HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) oraz WZW B (wirus zapalenia wątroby typu B). Choć to nie wszystkie wirusy, które podejrzewa się o wywoływanie nowotworów – jest ich więcej – to są one szczególne, ponieważ można się przed nimi skutecznie chronić.
HPV i WZW B – rakowe wirusy, na które można się zaszczepić
Ocenia się, że wśród przyczyn nowotworów złośliwych znaczący jest udział wirusów i dotyczy on 15-20 proc. wszystkich chorób nowotworowych.
Jak ostrzega prof. Krzysztof Pyrć, wirusolog z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, „zakażenia wieloma wirusami mogą prowadzić do rozwoju nowotworów. W części przypadków możemy chronić siebie, swoich bliskich i swoje dzieci, szczepiąc się i badając”. Jako przykłady ekspert wymienia raka szyjki macicy, którego wywołuje wirus brodawczaka ludzkiego oraz raka wątroby będącego efektem zakażenia WZW B.
Rak wątrobowokomórkowy to jeden z najczęstszych nowotworów, których przyczyną są wirusy. Proces jego rozwoju jest złożony, wieloetapowy, najczęściej związany z przewlekłymi zakażeniami wirusowymi: wirusem B zapalenia wątroby (HBV), ale też wirusem C zapalenia wątroby (HCV). Przeciwko zakażeniu WZW B są na szczęście skuteczne szczepionki.
Aktywność kancerogenną wykazują również wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV). Niemiecki lekarz prof. Harald zur Hausen, który udokumentował związek raka szyjki macicy z zakażeniem HPV otrzymał za to w 2008 roku Nagrodę Nobla. Dziś wiadomo, że rak szyjki macicy jest nowotworem, któremu można skutecznie zapobiegać (dostępne są bezpieczne i skuteczne szczepionki przeciwko HPV) i którego można leczyć.
Rakotwórczych wirusów jest więcej niż dwa
Wiadomo już, ze za choroby nowotworowe mogą też odpowiadać inne wirusy niż brodawczaka ludzkiego i zapalenia wątroby – istotną różnicą między nimi jest to, że o ile na HPV i WZW B są skuteczne szczepionki, to na resztę rakotwórczych wirusów już nie.
- EBV, czyli wirus Epsteina-Barr. Odkrycie tego herpeswirusa 50 lat temu zapoczątkowało badania nad własnościami onkogennymi ludzkich wirusów. Zidentyfikowano go w mikroskopie elektronowym w preparatach z chłoniaka Burkitta, guza opisanego po raz pierwszy przez brytyjskiego chirurga pracującego w Ugandzie. EBV jest aktualnie uznanym przez Światową Organizację Zdrowia czynnikiem karcinogennym. Wirus wywołuje rozmaite choroby na różnych obszarach geograficznych: w strefie umiarkowanej wschodniej i zachodniej półkuli wywołuje mononukleozę zakaźną, endemicznie w południowej Azji i Chinach jest jedną z przyczyn raka jamy nosowo-gardłowej, a w Afryce u dzieci może wywoływać chłoniaka Burkitta. Nowe nadania wskazują także na udział wirusa Epsteina-Barr w rozwoju takich nowotworów, jak ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina), raku żołądka, raku piersi, oraz w raku migdałka podniebiennego.
- Wirus KSHV. To ludzki herpeswirus 8 (HHV8) związany z mięsakiem Kaposiego (stąd jego nazwa KSHV). Nowotwór ten występuje u ponad 35 proc. chorych z AIDS, ponieważ zakażenie HIV zwiększa ryzyko infekcji KSHV, szczególnie u homoseksualnych mężczyzn.
- Wirus HIV. Uznaje się, że HIV nie tylko wywołuje AIDS, ale stanowi także czynnik ryzyka niektórych chorób nowotworowych, najczęściej mięsaka Kaposiego oraz grupy złośliwych chłoniaków nieziarniczych. Szacuje się, że zakażenie HIV 60-krotnie zwiększa ryzyko rozwoju tego typu nowotworów. Wirus HIV jest przenoszony prawie wyłącznie przez kontakty seksualne (zakażenie może nastąpić nawet po jednorazowym stosunku z nosicielem wirusa), preparaty krwi, zanieczyszczone igły i strzykawki używane wśród narkomanów oraz drogą matka-płód.
- Wirusy BKPV i JCPV. Powszechnie występują wśród ludzi i są teraz przedmiotem intensywnych badań. Dane wskazują, że BKPV może stanowić czynnik ryzyka dla raka prostaty, natomiast JCPV prawdopodobnie bierze udział w rozwoju nowotworów śródczaszkowych, zwłaszcza złośliwych. Może mieć też związek z rozwojem raka jelita grubego.
Wciąż nie w pełni znana jest rola wirusów w powstawaniu nowotworów, ale badania pokazują ich coraz większe znaczenie.
Źródło: A. Szkaradkiewicz, Udział wirusów w rozwoju chorób nowotworowych, Onkologia po Dyplomie, 2014/03 [dostęp: 20.01.2023]
Tu się dzieje
