Chemobrain: tak zmienia się mózg pacjentów onkologicznych. 7 objawów
Chemioterapia wpływa na cały organizm i oprócz tego, że niszczy komórki nowotworowe, zmienia funkcjonowanie wielu narządów, w tym mózgu. Pod wpływem chemioterapii mogą zachodzić zmiany, które dla pacjenta są źródłem ogromnego stresu i przyczyniają się do “dziwnego” zachowania. Jak dokładnie chemioterapia wpływa na mózg? Te objawy warto znać.
- U kogo najczęściej występuje chemobrain?
- Tak chemia wpływa na mózg: 7 możliwych skutków ubocznych
- Czy chemobrain można leczyć?
Chemobrain - inaczej “mózg po chemii”, to zjawisko, które dotyka pacjentów onkologicznych. Wbrew nazwie, chemobrain nie dotyczy jedynie chorych przyjmujących chemię. Już sam nowotwór może powodować niepokojące zmiany w funkcjonowaniu mózgu. Jeśli chodzi o nazewnictwo stosowane w nowszych publikacjach, zespół objawów tego typu nosi również nazwę “cancer-related cognitive dysfunction” (CRSD), czyli zaburzenia poznawcze związane z nowotworem. Dokładna przyczyna może być inna u każdego pacjenta. Poza leczeniem cytostatykami czy samym nowotworem (który wpływa na gospodarkę hormonalną czy wywołuje lokalne zmiany poprzez ucisk guza), ogromne znaczenie ma sam stan psychiczny pacjenta oraz inne metody leczenia nowotworu (radioterapia, operacja ze znieczuleniem ogólnym). Dlatego należy przyjąć, że chemobrain jest zjawiskiem związanym z samą chorobą i leczeniem.
U kogo najczęściej występuje chemobrain?
Na wystąpienie zaburzeń poznawczych są narażeni wszyscy chorzy na nowotwór. W grupie zwiększonego ryzyka są chorzy na raka płuc, z guzami głowy i szyi, rakiem jądra, chłoniakami, rakiem prostaty oraz po transplantacji komórek krwionośnych czy zespołem rakowiaka. Najczęściej jednak zaburzenia poznawcze dotykają pacjentki z rakiem piersi (od 30 do 70 proc. wszystkich przypadków), leczone wysokimi dawkami cytostatyków.
Mimo że zmiany te nazywane są “łagodnymi zaburzeniami poznawczymi”, dla wielu osób są poważnym utrudnieniem, np. jeśli chodzi o powrót do pracy, ale nie tylko. Chemobrain może utrudniać wykonywanie czynności, które dotychczas nie sprawiały choremu żadnego problemu. Osoba taka może mieć trudności z czytaniem, pisaniem. To, co wcześniej przynosiło przyjemność, staje się męczące, frustrujące. Zazwyczaj chemobrain jest najtrudniejszy dla samego pacjenta, jednak również dla jego otoczenia może to być wymagająca i kłopotliwa sytuacja. Co warto wiedzieć, gdy choruje bliski?
Tak chemia wpływa na mózg: 7 możliwych skutków ubocznych
Objawy, z jakimi najczęściej zmagają się pacjenci onkologiczni, to:
- luki w pamięci (zapominanie prostych rzeczy, np. imion bliskich, czy innych dobrze znanych informacji)
- uczucie dezorientacji
- problem z wykonywaniem kilku czynności jednocześnie (może to dotyczyć prostych rzeczy, takich jak przygotowywanie posiłku i rozmowa z drugą osobą)
- łatwe rozpraszanie się (zaburzenia koncentracji, problem z zapamiętywaniemi)
- pogorszenie umiejętności językowych (notoryczne zapominanie wyrazów)
- trudności z podejmowaniem decyzji
- wydłużenie czasu reakcji
Wszystkie powyższe skutki chemioterapii mają ogromny wpływ na nastrój pacjenta, co może prowadzić nawet do rozwoju depresji. Jak radzić sobie w takiej sytuacji?
Czy chemobrain można leczyć?
U pacjentów, którzy mają zaburzenia poznawcze związane z nowotworem, można stosować metody, które sprawdzają się u osób z podobnymi objawami o innym podłożu. Są to różnego rodzaju ćwiczenia, m.in. z wykorzystaniem specjalnych programów komputerowych. Chorego można wspierać również na co dzień: rozwiązując z nim krzyżówki, grając w gry logiczne. To, co bardzo obniża sprawność mózgu, to długotrwałe zmęczenie. Walka z chorobą nowotworową wymaga ogromnej determinacji i wysiłku. Dlatego tak ważna jest odpowiednia ilość odpoczynku i snu: pacjent, zawsze gdy potrzebuje i może, powinien ucinać sobie regenerujące drzemki. Dbajmy o ruch, nawet jeśli ma to być 10-minutowy, powolny spacer. Przebywanie na świeżym powietrzu dotlenia wszystkie komórki naszego ciała.
Poza tym, trudny czas trzeba po prostu przetrwać, znajdując rozwiązania, które są pomocne. U każdego może to być coś innego,: np. prowadzenie kalendarza, zapisywanie ważnych informacji, unikanie nadmiernego obciążenia. Bardzo przydatny jest dzienniczek, w którym opiszemy dokładne objawy i okoliczności, w których się pojawiają. To pomoże przejść przez najgorsze momenty.
Pamiętaj: opisywane objawy, choć są bardzo uciążliwe i uniemożliwiają wykonywanie wielu czynności, nie świadczą o chorobie psychicznej. To naturalna konsekwencja choroby, choć zaakceptowanie tego może być bardzo trudne. Zwykle stan taki mija wraz z zakończeniem leczenia i powrotem do zdrowia, choć może trwać to nawet kilka miesięcy. U większości pacjentów objawy zanikają w ciągu 9-12 miesięcy od zakończenia chemioterapii. Niewielka część pacjentów (około 10-20%) może odczuwać skutki długoterminowe.
Źródłó:
- Jean-Pierre P. Management of Cancer-related Cognitive Dysfunction-Conceptualization Challenges and Implications for Clinical Research and Practice. US Oncol. 2010;6:9-12. doi: 10.17925/ohr.2010.06.0.9. PMID: 25893008; PMCID: PMC4397910,
- zwrotnikraka.pl,
- Staat K, Segatore M. The phenomenon of chemo brain. Clin J Oncol Nurs. 2005 Dec;9(6):713-21. doi: 10.1188/05.CJON.713-721. PMID: 16381547,
- Ahles TA, Saykin AJ, Furstenberg CT, Cole B, Mott LA, Skalla K, Whedon MB, Bivens S, Mitchell T, Greenberg ER, Silberfarb PM. Neuropsychologic impact of standard-dose systemic chemotherapy in long-term survivors of breast cancer and lymphoma. J Clin Oncol. 2002 Jan 15;20(2):485-93. doi: 10.1200/JCO.2002.20.2.485. PMID: 11786578,
- cancer.org,
- Tannock IF, Ahles TA, Ganz PA, Van Dam FS. Cognitive impairment associated with chemotherapy for cancer: report of a workshop. J Clin Oncol. 2004 Jun 1;22(11):2233-9. doi: 10.1200/JCO.2004.08.094. PMID: 15169812
Tu się dzieje
