Ten wczesny objaw białaczki może wykryć tylko dentysta. Nie przegap go
Dentysta może odegrać znaczącą rolę w diagnostyce ostrej białaczki. Zmiany w jamie ustnej są wczesnym, ale ważnym objawem tego raka. Co powinno nas zaniepokoić?
Krwawienie i znaczny rozrost dziąseł to pierwsze, mało znane objawy białaczki. Pojawiają się one u 40 proc. osób z ostrą białaczką – zdradza Monika Stachowicz, stomatolog z Centrum Leczenia i Profilaktyki Paradontozy Periodent w Warszawie i dodaje, że to właśnie dentysta często jest pierwszym lekarzem, który może przyczynić się do rozpoznania tej choroby.
Krwawienie z dziąseł i ich rozpulchnienie objawem białaczki?
Białaczka to rodzaj nowotworu złośliwego układu krwiotwórczego, który atakuje komórki krwi w szpiku kostnym. Prowadzi również do charakterystycznych zmian w jamie ustnej – wynika to z procesów, które zachodzą w organizmie osoby chorej na białaczkę. Dochodzi wówczas do nadmiernego i nieprawidłowego rozrostu układu białokrwinkowego, m.in. zbyt małej ilości płytek krwi, które wspierają jej proces krzepnięcia oraz zatrzymują krwawienie. Małopłytkowość i zaburzenie czynności płytek krwi powodują niekontrolowane krwawienie, m.in. z dziąseł. Jest to najbardziej widoczne na przykładzie pacjentów z ostrymi postaciami białaczki, szczególnie ostrą białaczką szpikową.
– Często dochodzi do nagłego, uogólnionego rozrostu i rozpulchnienia tkanki dziąseł, które mogą nawet naciekać i pokrywać korony zębów. Dziąsła pacjenta z białaczką są bolesne przy dotyku i zaczerwienione. Poza tym, wykazują tendencję do spontanicznego, samoistnego krwawienia, są także podatne na krwawienie przy urazach mechanicznych, np. podczas szczotkowania czy spożywania twardych pokarmów. Pacjent zazwyczaj skarży się, że krwawienie długo nie ustępuje. Przyczyną tego są towarzyszące białaczce zmiany zachodzące w naczyniach włosowatych i niedokrwienie dziąseł – tłumaczy Monika Stachowicz.
Dlatego też krwawienie dziąseł może być jednym z wczesnych, ważnych sygnałów ostrzegawczych, które pozwolą na szybszą diagnozę. To o tyle ważne, że jeśli przy ostrej białaczce nie rozpoczniemy szybko leczenia lub źle ją zdiagnozujemy, narażamy się na rozwój stanów zagrażających życiu.
Warto mieć świadomość, że osoba chora na białaczkę, poza podejrzanymi zmianami w jamie ustnej, może wyglądać na zdrową.
Jakie inne objawy w jamie ustnej mogą sugerować białaczkę?
Zmiany w obrębie dziąseł to nie jedyny objaw, który może wzbudzić niepokój. Charakterystyczne dla białaczki są również krwawienia skóry oraz błon śluzowych, a więc dodatkowo chory może obserwować krwawienie ze śluzówek języka (także jego ból i pieczenie), ust lub policzków. Dodatkowo dentysta podczas przeglądu jamy ustnej może także zauważyć bladość skóry i błon śluzowych jamy ustnej obecne przy anemii, która jest konsekwencją rozwijającego się nowotworu krwi.
Na ostre postacie białaczki (np. ostrą białaczkę szpikową lub ostrą białaczkę limfocytarną) mogą również wskazywać dolegliwości bólowe zębów, stawu skroniowo-żuchwowego, szczęki oraz żuchwy, które nie mają przyczyny stomatologicznej. Wykonane badanie RTG zęba również może sugerować przebieg schorzenia, gdy zobrazuje zanik kości wyrostka zębodołowego oraz rozrzedzenie kości.
– Wszystkie te symptomy w jamie ustnej są charakterystyczne dla białaczki i mogą wzbudzić podejrzenie dentysty, który skieruje nas do lekarza rodzinnego i na badanie krwi, szczególnie gdy pacjent dodatkowo uskarża się na notoryczne osłabienie czy gorączkę – wyjaśnia dentystka, Monika Stachowicz.
Diagnoza: białaczka. Rola dentysty w leczeniu
Gdy diagnoza zostanie potwierdzona, chory nadal powinien odwiedzać gabinet stomatologiczny, zarówno przed podjęciem leczenia, w jego trakcie, a także w fazie remisji.
Przed terapią białaczki cytostatykami kluczowe jest wyeliminowanie wszelkich potencjalnych źródeł zakażenia w jamie ustnej, które nie tylko mogą osłabić efekty chemioterapii, ale także stanowić zagrożenie życia. Z tego względu pacjent powinien wyleczyć u stomatologa wszelkie ogniska zapalne.
– Białaczka, a także terapia onkologiczna, mają destrukcyjny wpływ na zdrowie jamy ustnej. Taki stan wymaga nie tylko opieki hematologa czy onkologa, ale także stałej opieki stomatologa. W przypadku problemów z dziąsłami również periodontologa, specjalizującego się w chorobach dziąseł – radzi Monika Stachowicz i dodaje, że pacjent poddawany chemioterapii, ze względu na niską odporność, narażony jest na częstsze infekcje bakteryjne (próchnica, choroby dziąseł, np. wrzodziejące zapalenie dziąseł), grzybicze oraz wirusowe. Do uszkodzenia zębów może również dojść w trakcie chemioterapii (chemia niszczy szkliwo).
Terapia onkologiczna przyczyną mucositis
Najczęstszym powikłaniem chemioterapii, ale i radioterapii, która poprzedza przeszczep szpiku, jest mucositis. Tym terminem określa się stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej. Jak podają statystyki, taki stan występuje u ponad 75 proc. pacjentów po transplantacji komórek macierzystych szpiku. Czym się objawia?
– Pacjent najczęściej zgłasza ból, rumień i owrzodzenia śluzówek jamy ustnej. Mogą się również pojawić zaburzenia pracy gruczołów ślinowych, skutkujące suchością w ustach, zaburzenia smaku, zmiany w szkliwie zębów, hipoplazja szkliwa oraz zębiny, wybroczyny, zmiany martwicze oraz krwawienie ze śluzówek. W wyniku zaburzonej flory bakteryjnej jamy ustnej, pacjent jest bardziej narażony na próchnicę czy paradontozę. Bolesne zmiany w jamie ustnej utrudniają mówienie, przyjmowanie pokarmów i płynów – wyjaśnia dr Stachowicz.
Jak szacują eksperci, powikłania w jamie ustnej będące następstwem leczenia nowotworu występują u blisko 40 proc. chorych poddanych chemioterapii, a także u 80 proc. pacjentów, u których przeszczepiono komórki macierzyste.
Białaczka destrukcyjna także dla zębów. Jak o nie dbać?
Liczne i bolesne powikłania dla jamy ustnej i uzębienia osoby chorej na białaczkę sprawiają, że wizyty w gabinecie stomatologicznym powinny być częstsze, a leczenie takiego pacjenta dostosowane do jego wyjątkowych potrzeb.
– Pacjent zmagający się z białaczką jest pod specjalnym nadzorem. Wszelkie zabiegi, takie jak ekstrakcja zęba, zabiegi periodontologiczne czy nawet rutynowe usuwanie kamienia nazębnego, mogą spowodować nadmierne krwawienie i utrudnione gojenie. Często wymagają także osłony antybiotykiem. Dlatego tak istotna jest właściwa opieka stomatologiczna i odpowiednia higiena jamy ustnej – wyjaśnia ekspertka.
Przerost dziąseł, tak częsty u pacjentów z ostrymi typami białaczki, sprzyja większemu osadzaniu się płytki nazębnej i utrudnia właściwą higienę jamy ustnej. Rozwiązaniem jest używanie do mycia zębów specjalnej manualnej szczoteczki z bardzo miękkim włosiem zaokrąglonym na końcach lub szczoteczki sonicznej, która rozbija osad bakteryjny drganiami. Zamiast nitki, pacjent może stosować irygator stomatologiczny pod niedużym ciśnieniem, który będzie lepszym wyborem dla obrzękniętych dziąseł. Jakie produkty będą pomocne?
– Zalecane jest, by używać pasty z fluorem lub ksytitolem oraz płynu do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną, która zmniejsza stan zapalny i krwawienie dziąseł, a także zmniejsza odkładanie się płytki nazębnej oraz działa bakteriobójczo. Podczas częstych kontroli zwracamy też uwagę na kondycję przyzębia i regularnie usuwamy płytkę nazębną. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że dobra kondycja jamy ustnej ma ogromne znaczenie w całym procesie leczenia onkologicznego pacjenta – dodaje Monika Stachowicz.
Tu się dzieje
