Rak jelita grubego - jak rozpoznać i leczyć tę chorobę?

Wczesne rozpoznanie raka jelita grubego zwiększa szanse chorego na wyleczenie. Dlatego tak ważne jest regularne badanie się, szybka reakcja na wszelkie zmiany zachodzące w organizmie, a także stosowanie profilaktyki nowotworowej.

W Polsce realizowany jest Program Badań Przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Jest on finansowany ze środków państwa i polega na bezpłatnym wykonywaniu jednorazowej kolonoskopii u osób w wieku 50-65 lat oraz w wieku 40-65 lat, gdy występuje dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego.

Jakie są przyczyny raka jelita grubego?

Zdaniem lekarzy przyczyn raka jelita grubego należy upatrywać przede wszystkim w czynnikach środowiskowych - odpowiadają one za 80% wszystkich przypadków tej choroby. Dopiero w dalszej kolejności są wymieniane czynniki genetyczne.

Rak jelita grubego bardzo rzadko występuje wśród mieszkańców krajów Trzeciego Świata, natomiast w krajach zachodnich jest on drugim najczęstszym nowotworem złośliwym i drugą przyczyną najczęstszych zgonów  z powodu nowotworów złośliwych. Co ciekawe, u mieszkańców Azji, Afryki i Ameryki Południowej, którzy emigrują z obszarów o niskim zachorowaniu na raka jelita grubego, ryzyko to wzrasta do wartości charakterystycznych dla danego regionu, w którym obecnie przebywają. Co dobitnie potwierdza tezę o czynnikach środowiskowych.

Wśród tych czynników najczęściej wymienia się niewłaściwą dietę, bogatą w czerwone mięso oraz utlenione kwasy tłuszczowe pochodzenia zwierzęcego, a także palenie papierosów, picie alkoholu (4 lub więcej  drinków tygodniowo), a także regularne spożywanie kwasu acetylosalicylowego.

Ryzyko raka jelita grubego wzrasta również w przypadku osób otyłych - u dorosłych z BMI powyżej 30 ryzyko wystąpienia raka jelita grubego wzrasta o 50 do 100% w porównaniu z osobami z BMI < 23.

Jeśli chodzi o genetyczne przyczyny raka, to lekarze szacują, że odpowiadają one za około 5-7% przypadków. Około 18-20% to nowotwory powstałe w wyniku złożonych współzależności między czynnikami środowiskowymi i genami o niskiej penetracji, natomiast pozostałe 75% to raki jelita grubego związane ze sporadycznymi zmianami w genomie.

Osoby z dwoma lub większa liczbą krewnych chorych na raka jelita grubego stanowią około 20% ogółu wszystkich pacjentów.

Warto też wiedzieć, że nowotwory jelita grubego rozwijają się znacznie częściej u chorych z polipami gruczolakowymi, z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub chorobą Crohna, zespoleniem moczowodowo-esicze, akromegalią czy po radioterapii miednicy.

Jakie są objawy raka jelita grubego?

Objawy raka jelita grubego różnią się w zależności od jego lokalizacji. W przypadku guza znajdującego się w lewej części okrężnicy częste jest krwawienie świeżą krwią z odbytu. Guzy prawej części okrężnicy objawiają się niedokrwistością z powodu utajonego krwawienia, a także zmianą trybu wypróżnień, późniejszym objawem jest niedrożność.

Niestety większość tych objawów ma charakter niespecyficzny i może towarzyszyć innym chorobom układu pokarmowego. Zdarza się też, że rak jelita grubego oraz odbytnicy we wczesnym stadium rozwoju nie daje żadnych niepokojących objawów.

Spróbujemy jednak stworzyć listę objawów, które mogą świadczyć o raku jelita grubego. Należą do nich:

• bóle brzucha,
• zmiana rytmu wypróżnień,
• krew w stolcu,
• ogólne osłabienie organizmu,
• zaburzenia oddawania stolca (w tym ciężkie zaparcia),
• krwawienie z odbytu,
• niedrożność przewodu pokarmowego,
• niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego,
• utrata masy ciała,
• uczucie przepełnienia odbytnicy,
• naglące, bolesne parcie,
• wyczuwalny guz w jamie brzusznej.

Jak w każdym nowotworze złośliwym, szybka diagnoza ratuje życie. Znacznie większą szansę na wyleczenie mają chorzy, którzy zostali zdiagnozowani zanim wystąpiły u nich objawy raka (lub pierwsze symptomy). Dlatego wszystkie niepokojące objawy powinniśmy skonsultować jak najszybciej z lekarzem, który zleci nam wykonanie odpowiednich badań.

TO CIĘ MOŻE ZAINTERESOWAĆ:

• Dlaczego żelazo jest TAK ważne dla Twojego zdrowia?
• Rób badanie krwi przynajmniej raz w roku! To naprawdę ważne
• Biegunka może być groźna. Jak radzić sobie z rozwolnieniem?
• Rak trzustki to podstępny zabójca! Pamiętaj o badaniach

Jak zdiagnozować raka jelita grubego?

Wczesna wykrywalność nowotworów jelita grubego oraz odbytnicy ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii. Niestety, około 20% raków jelita grubego oraz nowotworów odbytu jest diagnozowanych na etapie rozsiewu nowotworowego (rozsiewają się one drogą krwionośną lub limfatyczną, a także przez ciągłość w obrębie jamy otrzewnej). Najczęstsze przerzuty raka jelita grubego występują w wątrobie, płucach, węzłach chłonnych oraz w obrębie jamy otrzewnej, a także w kościach i mózgu. Pacjenci z rozsianą formą choroby mają objawy raka jelita grubego typowe dla miejsca występowania przerzutów raka.

Do badań diagnostycznych stosowanych w przypadku raka jelita grubego zaliczamy:

• Kolonoskopię - jest to badanie drogie, ale ma wiele zalet. Przede wszystkim jest bardzo czułe  i pozwala wykryć stany przedrakowe - gruczolaki, a także umożliwia pobranie materiału do badania mikroskopowego oraz ewentualne usunięcie polipów.
• Kolografię TK ("wirtualna kolonoskopia") - to czułe, nieinwazyjne badanie diagnostyczne nowotworów i polipów większych niż 1 cm, które można zastosować w przypadku niepełnej kolonoskopii lub kolonoskopii wysokiego ryzyka.
• Oznaczenie markeru nowotworowego CEA - pewien odsetek chorych ma podwyższone stężenie antygenu rakowo-płodowego (CEA) w surowicy krwi.
• Badanie na obecność krwi utajonej w kale - niestety nie jest to badanie w 100% pewne, ponieważ większość gruczolaków i raków nie krwawi w czasie wykonywania testu. To badanie można wykonać w laboratorium lub w domu - należy w tym celu pobrać dwie próbki z trzech kolejnych stolców.
• Badanie przezodbytnicze (per rectum) - to badanie przedmiotowe i powinno być integralną częścią badania ogólnego. W tym badaniu można wykryć zmiany do 7 cm za zwieraczem odbytu.
• Wlew kontrastowy do jelita grubego - to badanie, które może wykazać obecność nowotworu, jednak odsetek rozpoznań fałszywie ujemnych sięga od 2 do 61% z powodu błędów w interpretacji oraz złego przygotowania do badania. Jeśli we wlewie nie ma odpowiedniej wizualizacji całego jelita, konieczne jest pobranie biopsji lub obecne są inne nieprawidłowości, to należy wykonać kolonoskopię.

TO MOŻE CIĘ ZAINTERESOWAĆ:

• Morfologia krwi: badanie podstawowe. Kiedy należy je wykonać?
• Okiem eksperta: Zostań własnym lekarzem – jak robić domowe testy?
• Badanie kału z powodu pasożytów, problemów z wypróżnianiem. Na czym polega?
• Kolonoskopia wymaga specjalnego przygotowania. Na czym polega?

Jak się leczy raka jelita grubego?

Wybór metody leczenia raka jelita grubego zależy od umiejscowienia i stopnia zaawansowania nowotworu w momencie postawienia diagnozy.

Podstawową metodą leczenia tego nowotworu jest leczenie chirurgiczne, czyli wycięcie guza wraz odpowiednio dużym marginesem zdrowej tkanki (ale w przypadku niewielkiego nowotworu można wyciąć samą zmianę bez fragmentu jelita).

Rodzaje operacji w leczeniu raka jelita grubego:

• prawostronna hemikolektomia - wykonywana jest przy umiejscowieniu raka w prawej części jelita grubego (np. kątnica, wstępnica),
• lewostronna hemikolektomia - przeprowadzana jest w przypadku zmian znajdujących się w lewej części poprzecznicy oraz górnym odcinku esicy,
• wycięcie dolnej części esicy razem z odbytnicą - zabieg wykonywany w przebiegu guzów odbytnicy.

Czasami stosuje się zabieg laparoskopowy, by wyciąć zmieniony fragment jelita grubego, jednak nie jest to standardowe postępowanie we wszystkich szpitalach.

Oprócz leczenia chirurgicznego stosuje się również chemioterapię i radioterapię. Ostatnio również wiele pisze się o terapii molekularnej, która pozwala rozpoznać komórki nowotworowe i niszczyć je bez wpływu na komórki zdrowe. Jednak tego rodzaju preparaty są obecnie stosowane jako leczenie uzupełniające wymienionych wyżej standardowych metod.

Jak można ograniczyć ryzyko pojawienia się raka jelita grubego?

Przede wszystkim należy zmienić dietę. Ograniczyć spożywanie mięsa i kwasów tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego na rzecz produktów bogatych w błonnik pokarmowy, wapń oraz kwas foliowy, a także owoców i warzyw (minimum 400 gram dziennie). Unikać powinniśmy spożycia mięsa grillowanego lub przypalonego, wysokoprzetworzonego. Na talerzu nie powinno zabraknąć takich produktów jak: sałaty, pomarańcze, owoce jagodowe, owoce morza, orzechy, pestki. Ryzyko powstania raka jelita grubego zmniejsza również regularne spożywanie czosnku i jogurtu z żywymi bakteriami.

Ryzyko raka jelita grubego obniża (nawet o 50%) również aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia wpływają na perystaltykę jelit, mają wpływ na regularne wypróżnienia. Niektórzy lekarze wskazują również na ważną rolę w profilaktyce raka jelita grubego probiotyków (ale ich wpływ nie został jeszcze w 100% udowodniony).

W profilaktyce raka jelita grubego zaleca się również zgubienie kilku zbędnych kilogramów (dotyczy to głównie osób otyłych, z otyłością brzuszną). Konieczne jest też rzucenie palenia oraz ograniczenie spożywania alkoholu.

TO CIĘ MOŻE ZAINTERESOWAĆ:

• Rewolucja w onkologii: Polacy opracowali test wykrywający 70 genów raka!
• Niewielkie dawki Viagry zmniejszają ryzyko raka jelita grubego
• W jakich krajach najskuteczniej leczy się nowotwory?
• Podskórny implant ostrzeże przed rakiem poprzez... pieprzyk na skórze!
• Nowotwór - nowa choroba przewlekła?

Źródło: "Choroby wewnętrzne" tom 2, Davidson/ zwrotnikraka.pl