Chemioterapia w leczeniu nowotworów. Na czym polega „chemia”?

Chemioterapia jest podstawową metodą systemowego leczenia raka.

Wyleczenie osoby chorej na raka następuje w momencie, gdy całkowicie i trwale usunie się z organizmu wszystkie komórki nowotworowe. We wczesnych (niskich) stadiach raka jest to możliwe poprzez wycięcie tkanki nowotworowej. Natomiast w wyższych stadiach zaawansowania choroby jest to możliwe dzięki zastosowaniu chemioterapii, czyli wprowadzeniu do organizmu leków cytostatycznych (przeciwnowotworowych).

Celem chemioterapii jest całkowite zniszczenie komórek nowotworowych, które różnią się od zdrowych komórek sposobem wzrostu oraz zdolnością odnowy. Są również wrażliwsze na chemioterapię niż komórki zdrowe ze względu na znacznie większą frakcję wzrostową. Nowotwór posiada także więcej receptorów i szybciej wchłania podaną substancję.

Niestety chemioterapia działa również na komórki zdrowe, choć w znacznie mniejszym stopniu. Powoduje to szereg dolegliwości i skutków ubocznych, których na razie nie da się całkowicie wyeliminować.

Jak działa chemioterapia?

Chemioterapia działa na cały organizm, dzięki czemu można leczyć chorobę, która zdążyła rozprzestrzenić się w różne miejsca w organizmie. Cytostatyki działają skutecznie zarówno na ognisko choroby, jak i przerzuty raka.

Najczęściej stosowana jest chemioterapia kroplówkowa, czyli podawanie leków cytostatycznych do krwiobiegu drogą dożylną za pomocą podłączonej kroplówki. Taka metoda zapewnia rozpowszechnienie leku w całym organizmie. W podobny sposób działają tabletki, które wchłaniają się przez przewód pokarmowy. 

Rzadziej stosuje się chemię dotętniczą lub podawaną do jam ciała, np. jamy otrzewnowej czy opłucnowej.

Należy sobie uświadomić, że chemioterapia polega głównie na podawaniu kilku leków (polichemioterapia). Pojedynczy lek może mieć mniejszą skuteczność, a rak może szybko stać się odporny na jego działanie.

Z tego powodu podaje się „mieszankę” kilku leków, co zwiększa skuteczność terapii. Kombinację leków dobiera się indywidualnie – w taki sposób, by zapewnić choremu największe szanse na wyleczenie przy jednoczesnym ograniczeniu możliwych skutków ubocznych. 

• Chemioterapię można stosować zarówno przed, jak i po operacji chirurgicznej. .

Najlepsze efekty leczenia chemioterapią uzyskuje się we wczesnych fazach powstawania nowotworu. Najskuteczniejsze byłoby leczenie nowotworu, gdy znajduje się on jeszcze w fazie subklinicznej i jest bardzo mały. To jednak zdarza się rzadko. Przeważnie pacjenci zgłaszają się do lekarza, gdy rak jest w zaawansowanym stadium. Wcześniej nowotwór może nie dawać żadnych objawów lub objawy łagodne i łatwe do pomylenia z innymi chorobami.

Kiedy podaje się chemioterapię?

Chemioterapię stosuje się z wielu powodów i w różnych sytuacjach:

• Chemioterapia indukcyjna/neoadjuwantowa stosowana jest przed inną procedurą o założeniu radykalnym (np. operacją). Ma wtedy na celu zlikwidowanie przerzutów lub ewentualnych nacieków nowotworu na sąsiednie narządy oraz wpłynięcie na guza, by uległ zmniejszeniu, co umożliwi przeprowadzenie operacji lub wykonanie bardziej oszczędzającego zabiegu.
• Chemioterapia uzupełniająca/adjuwantowa stosowana jest również jako uzupełnienie po zabiegu operacyjnym w celu likwidacji ewentualnych przerzutów.
• Chemioterapia jednoczesna jest bardzo często prowadzona równolegle do radykalnej radioterapii. Leczenie chemią zwiększa wrażliwość komórek nowotworowych na promieniowanie jonizujące.
• Chemioterapia radykalna stosowana jest jako jedyna, główna metoda leczenia niektórych nowotworów.
• Chemioterapia regionalna stosowana jest miejscowo, czyli bezpośrednio do miejsc, które zajął nowotwór.
• Chemioterapia paliatywna stosowana jest u chorych, u których wyleczenie jest niemożliwe. Chemioterapia ma wtedy na celu wydłużenie życia i poprawę jego jakości (leczenie paliatywne).

Chemioodporność to oporność na leki podawane w czasie chemioterapii. Chemioodporność znacznie ogranicza skuteczność tej formy leczenia.

Jakie są wady chemioterapii?

Chemioterapia nie jest obojętna dla organizmu. Ma za zadanie zniszczyć nieprawidłowe komórki, ale wpływa także na komórki zdrowe. Z tego powodu pacjenci poddawani chemioterapii cierpią na wiele wyjątkowo nieprzyjemnych dolegliwości.

W organizmie człowieka jest wiele tkanek i narządów, których komórki nieustannie dzielą się i odnawiają. To właśnie odnawiające się komórki padają ofiarą chemioterapii, choć nie przeciw nim skierowane jest leczenie.

Przykładem takich zdrowych tkanek są cebulki włosowe i błona śluzowa przewodu pokarmowego. Działająca na nie chemioterapia powoduje wypadanie włosów, bo chwilowo nie ma komórek, które je utrzymują i powodują wzrost.

Częstym skutkiem ubocznym chemioterapii jest również biegunka powodowana niedoborem komórek naturalnej wyściółki przewodu pokarmowego. Pojawia się także gorączka i leukopenia, obniża się odporność organizmu, dlatego wszystkie, pozornie niegroźne bakterie i wirusy stają się dla chorego niebezpieczne.

 Najczęstsze skutki uboczne chemioterapii:

• biegunka;
• zaparcia;
• nudności i wymioty;
• wypadanie włosów, łysienie;
• uszkodzenia błony śluzowej, skóry i paznokci;
• zespół śluzówkowy;
• uszkodzenia i zaburzenia pracy szpiku kostnego;
• obniżenie libido;
• zaburzenia układu rozrodczego;
• uszkodzenia układu nerwowego (neurotoksyczność);
• upośledzenie funkcji układu moczowego;
• uszkodzenia mięśnia sercowego (kardiotoksyczność), miąższu płucnego (pneumotoksyczność);
• objawy grypopodobne;
• zatrzymywanie płynów.

Część powikłań znika po zakończeniu chemioterapii i nie uszkadza trwale organizmu. Inne powikłania mogą jednak stanowić zagrożenie dla życia (np. gorączka neutropeniczna) albo nabrać charakteru zmian utrwalonych (np. kardiomiopatia poantracyklinowa).

Skutki uboczne, niezależnie od nasilenia, stały się powodem złej sławy chemioterapii. Choć dla chorych są dodatkowym utrapieniem, to w zdecydowanej większości można z nimi skutecznie walczyć i zapobiegać im. Obecnie chorym poddawanym chemioterapii podaje się szereg leków zabezpieczających przed skutkami chemioterapii i łagodzących jej działanie, w tym leki przeciwwymiotne czy stymulujące odbudowę białych ciałek krwi.

Warto również zaznaczyć, że silne skutki uboczne chemioterapii mogą oznaczać, że nowotwór jest bardzo wrażliwy na podawany lek. Wrażliwość organizmu na podawany lek świadczy zazwyczaj o tym, że nowotwór również jest na niego wrażliwy.

Zobacz także:

• Rak (guz) mózgu objawia się w specyficzny sposób. Jak rozpoznać symptomy złośliwego nowotworu mózgu?
• Rak pęcherza moczowego dotyka głównie dojrzałych mężczyzn. Jak go rozpoznać?
• Rak krtani „lubi” papierosy i alkohol. Jakie są rodzaje i objawy raka krtani?
• Rak piersi: występuje najczęściej u kobiet. Jak rozpoznać złośliwy nowotwór piersi?
• Rak żołądka: dieta i styl życia mają znaczenie. Jak rozpoznać objawy raka?
• Rak trzustki to podstępny zabójca! Pamiętaj o badaniach
• Raka wątroby trudno rozpoznać. Jakie objawy wskazują na raka?
• Rak prostaty to „męski” nowotwór. Jakie objawy wskazują na raka stercza?
• Rak tarczycy: wszystko, co musisz o nim wiedzieć

Źródło: zwrotnikraka.pl; onkonet.pl; zwrotnikraka.pl/skutki-uboczne-chemioterapii

Zobacz także

Koniec z chemioterapią we wczesnym stadium raka piersi! Przełom w medycynie

Kacheksja, czyli zespół wyniszczenia organizmu w chorobie nowotworowej