Problemy z pamięcią. Czy to objaw starzenia się czy demencji?
Jak odróżnić problemy z pamięcią będące konsekwencją starzenia się organizmu od choroby otępiennej? Poznaj najważniejsze różnice.
Starzenie się jest procesem naturalnym i obejmuje szereg zmian zarówno tych zewnętrznych (siwienie, zmarszczki), jak i wewnętrznych (zmiany w układzie sercowo-naczyniowym, trawiennym, mięśniowo-szkieletowym, hormonalnym, odpornościowym czy moczowym). W czasie starzenia się spada odporność, wydajność i wydolność organizmu, zmniejsza się odporność na stres i maleje zdolność adaptacji do nowych sytuacji. Mogą pojawić się również problemy z pamięcią.
Oczywiście starzenie może mieć różne tempo u różnych osób i zależy od różnych czynników, m.in. uwarunkowań genetycznych, doświadczeń życiowych czy strategii adaptacyjnych. Czasami u osób starszych pojawiają się problemy z pamięcią, pogarszają się funkcje poznawcze. Bywa, że zmiany te mylone są chorobą otępienną. Jakie symptomy są naturalne, a jakie świadczą o poważniejszych problemach?
Poznaj najważniejsze różnice zaprezentowane w poniższej tabeli. Zostały one opracowane przez Marzenę Wójcicką oraz Joannę Szczukę w książce "Opiekun szyty na miarę. Poradnik dla opiekunów osób z chorobami otępiennymi".
| Naturalne starzenie się | Objawy choroby otępiennej |
| Zapominanie imienia/nazwiska nowo poznanej osoby | Zapominanie imion osób bliskich (np. wnuków, rodziców) |
| Zapominanie słowa ("mam je na końcu języka"), ale podanie wyrazu o podobnym znaczeniu, opisanie, do czego służy dany przedmiot | Mylenie nazw (np. nazwanie stołu szafą), ciągłe gubienie wątku w rozmowie |
| Pomylenie dokładnej dziennej daty (ale znajomość miesiąca i roku) | Brak wiedzy dotyczącej aktualnej daty, obecnego miesiąca, pory roku |
| Sporadyczne mylenie uliczek, gubienie się czasem w nowym miejscu | Gubienie się w znanych miejscach |
| Zapominanie o tym, by do kogoś zadzwonić | Niepamiętanie tego, że ktoś dzwonił |
| Wolniejsze wykonywanie codziennych czynności, problem ze zrobieniem kilku rzeczy naraz (np. gotowanie obiadu i robienie prania) | Problem z wykonywaniem codziennych obowiązków – nieumiejętność ubrania się (np. wkładanie kilku par skarpet naraz, problem z zapięciem guzików), umycia (mylenie pasty do zębów z szamponem itp.) |
| Trudność ze znalezieniem okularów, kluczy | Wkładanie rzeczy w dziwne miejsca (np. chowanie jedzenia do szafki na buty), stałe poszukiwanie rzeczy przez osobę, która miała świetną orientację, gdzie one leżą |
| Wolniejsze liczenie, większa potrzeba skupienia i ciszy przy wykonywaniu działań matematycznych | Problem z policzeniem reszty w sklepie, problem z działaniami matematycznymi, np. u profesjonalnej księgowej |
| Problem z podjęciem decyzji, w co się ubrać, dłuższe zastanawianie się | Ubieranie się nieadekwatnie do pogody (np. wkładanie klapek w zimie) |
| Zapominanie o zapłaceniu rachunków w terminie | Trudność z płaceniem rachunków i procedurami bankowymi |
| Problem ze zrozumieniem instrukcji nowego sprzętu domowego (np. nowej pralki) | Trudność z wykonaniem działania według instrukcji (np. zrobienia zupy według przepisu), problem z posługiwaniem się domowymi urządzeniami (np. odkurzaczem), problem z dokończeniem czynności, które latami były wykonywane niemal mechanicznie (np. powleczenie pościeli) |
| Niepamiętanie szczegółów rozmów | Niepamiętanie o tym, że rozmowa się odbyła, niepamiętanie ważnych faktów z życia rodziny (np. miejsca zamieszkania) |
Inne objawy choroby otępiennej to:
- Nieadekwatne zachowania w stosunku do innych (np. głośne komentowanie w obraźliwy sposób wyglądu lub zachowania obcych osób, gdy są w pobliżu).
- Zaburzona zdolność do oceny/osądu sytuacji (np. pretensje adresowane do ekspedientki, która powtarza pytanie „Co podać?”, ponieważ nie usłyszała wyraźnie, o co została poproszona).
- Nieadekwatne emocje do sytuacji (np. reagowanie nadmierną wesołością, gdy ktoś płacze).
- Nieumiejętność odnalezienia się w danej sytuacji („Dlaczego tu jestem? Kim są ci ludzie obok mnie? Jak się tu znalazłem?”).
- Problem z myśleniem abstrakcyjnym (np. gdy ktoś był kiedyś świetnym opowiadaczem żartów, a teraz nie potrafi ich zrozumieć).
- Zmienność charakteru (np. gdy osoba zwykle pogodna staje się mrukiem i zrzędą).
- Problem z odczytaniem godziny z zegara ze wskazówkami.
- Zaprzeczanie, że zrobiło się coś nieprawidłowo, i upieranie się przy swojej wersji zdarzeń, nawet jeżeli fakty jej przeczą (np. mąż: „Wyrzuciłaś dowód do kosza”, chora żona: „Chyba ty!”).
- Unikanie robienia tego, co się miało w zwyczaju robić przez lata, np. ktoś uwielbiał jeździć na rowerze i nagle przestaje.
- Unikanie kontaktów ze znajomymi, z którymi miało się regularne spotkania.
Źródło: "Opiekun szyty na miarę. Poradnik dla opiekunów osób z chorobami otępiennymi", Marzena Wójcicka, Joanna Szczuka, Fundacja na rzecz standardów opieki Wyspy Pamięci, Warszawa 2019
Tu się dzieje
