Ból głowy z odbicia, czyli gdy leki przeciwbólowe szkodzą
Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwbólowych może prowadzić do dolegliwości znanej jako ból głowy z odbicia. Dowiedz się, czym się on charakteryzuje i jak się go leczy.
Ból głowy z odbicia (ang. rebound headache), to ból głowy spowodowany nadużywaniem leków przeciwbólowych. Tę dolegliwość można również spotkać pod nazwą: polekowy ból głowy z odbicia czy ból głowy wywołany lekami. W skrócie chodzi o to, pewne leki stosowane w celu leczenia bólu głowy mogą – niejako "z odbicia" – powodować ból głowy. Co prowadzi do tzw. błędnego koła: pacjent zażywa leki z powodu bólu głowy, które pojawiają się w wyniku bólu głowy powstałego z powodu przyjmowania tych leków.
Ból głowy z odbicia – na skróty:
- Ból głowy z odbicia – przyczyny
- Ból głowy z odbicia – charakterystyka
- Ból głowy z odbicia – objawy towarzyszące
- Ból głowy z odbicia – skutki uboczne
- Ból głowy z odbicia – diagnoza
- Ból głowy z odbicia – leczenie
Szacuje się, że na ten typ bólu głowy cierpi około 1-2 proc. całej populacji, nawet dzieci. Co istotne jego przyczyną mogą być nie tylko typowe leki przeciwbólowe (paracetamol, leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych), ale również leki stosowane w leczeniu migreny – ergotaminy czy najnowsze leki przeciwmigrenowe tj. tryptany.
Po raz pierwszy to zjawisko zaobserwowano w latach 50. XX w. Jednak dopiero dwa duże badania przeprowadzone przez Kudrowa oraz Rapoporta pokazały znaczenie tego problemu. Badacze zaobserwowali, że u niektórych osób dotkniętych samoistnymi bólami głowy (migrena i ból głowy typu napięciowego), które sięgały po tradycyjne leki przeciwbólowe i stosowały je przez dłuższy czas, pojawiał się przewlekły codzienny ból głowy. Rapoport jako pierwszy użył nazwy ból głowy z odbicia, która przyjęła się i jest wciąż używana.
Ból głowy z odbicia – jakie mogą być przyczyny?
Jakie mogą być przyczyny pojawienia się bólu głowy z odbicia? Nie wiadomo, bo do tej pory nie poznano mechanizmu tej dolegliwości. Cześć badaczy sądzą, że pewną rolę odgrywają tu właściwości osobnicze, ale nie wiadomo jakie.
Ból głowy z odbicia – czym się charakteryzuje?
Ból głowy z odbicia ma charakter wtórny i pojawia się głównie u osób cierpiących na migrenę (około 60-70 proc. przypadków) lub napięciowy ból głowy (około 30 proc. przypadków). Częściej u kobiet (w wieku około 40 lat) niż u mężczyzn. Jednak dolegliwość ta może pojawić się również u dzieci i u osób starszych.
Osoby te prowadzą najczęściej samoleczenie. Zażywają leki przeciwbólowe bardzo często (dwa, trzy razy w tygodniu, a z czasem nawet codziennie).
Ból głowy z odbicia – jak go rozpoznać?
Ten rodzaj bólu głowy opisywany jest jako tępy, uciskowy ból całej głowy, ze szczególnym naciskiem w okolicach czołowo-skroniowych, rzadziej ciemnieniowo-potylicznej. Pojawia się zwykle rano, zaraz po przebudzeniu, co zmusza chorych do przyjęcia leku, potem kolejna fala bólu pojawia się koło południa, co znowu wymusza przyjęcie leków. Oczywiście one tylko na chwilę przynoszą ulgę.
Chorzy mogą się również skarżyć na ogólne osłabienie, problemy z koncentracją, napięcie mięśniowe, apatyczność lub nadpobudliwość, bezsenność, brak apetytu oraz drżenie rąk. Jeśli ból głowy z odbicia jest konsekwencją leczenia migreny, to oprócz bólu głowy, o charakterze tętniącym, mogą pojawić się również nudności i wymioty, zaburzenia neurologiczne (aura).
Ból głowy z odbicia – skutki uboczne
Długotrwałe przyjmowanie leków może powodować nie tylko ból głowy, ale uszkadzać również układ pokarmowy, nerki. Nierzadko, w przypadku bólu głowy z odbicia, możemy mieć do czynienia z tzw. uzależnieniem złożonym (gdy chory, oprócz środków przeciwbólowych, przyjmuje długotrwale leki uspokajające lub nasenne).
Ból głowy z odbicia – jak wygląda diagnoza?
Polekowy ból głowy z odbicia rozpoznaje się głównie na podstawie dwóch elementów:
- codziennego obustronnego bólu głowy,
- codziennego przyjmowania leków przeciwbólowych.
Aby potwierdzić diagnozę, lekarz może zlecić dodatkowe badania, np. morfologię krwi, USG wątroby czy nerek.
Ból głowy z odbicia – jak wygląda leczenie?
Leczenie polega na natychmiastowym i bezwzględnym odstawieniu leków przeciwbólowych (bez żadnego stopniowego odstawienia). Niestety w związku z tym może pojawić się u chorych zespół abstynencyjny, któremu może towarzyszyć nasilenie bólu głowy, nudności, wymioty, bezsenność, lęk, o czym należy chorego uprzedzić. Stan ten może się utrzymywać od 2 do 10 dni. Ustąpienie bólu głowy następuje zwykle kilku-kilkunastu dniach od całkowitego odstawienia leków.
Bibliografia:
- "Polekowe bóle głowy z odbicia", Antoni Prusiński, Katedra i Klinika Neurologii Akademii Medycznej w Łodzi, Alkoholizm i Narkomania 2002
- "Wybrane choroby i zaburzenia polekowe – możliwości profilaktyki i leczenia" Jacek Sapa, Pracownia Wstępnych Badań Farmakologicznych Katedry Farmakodynamiki UJ CM w Krakowie, Farmacja Polska 2009
Tu się dzieje
