Ptasia grypa (wirus ptasiej grypy): drogi zakażenia, objawy, leczenie
Jak się można zakazić ptasią grypą? Jakie są objawy ptasiej grypy? Jakie działania profilaktyczne zalecają specjaliści? Czy ptasia grypa może wywołać pandemię grypy?
Ptasia grypa to ostra zakaźna choroba, która powszechnie występuje u ptaków. Wywołują ją wirusy grypy typu A, które dzielą się na 16 podtypów H (hemaglutynina) i 9 podtypów N (neuramindaza), co może dawać nawet 144 kombinacji. Mogą mieć one niską lub wysoką zjadliwość. Szczepy niskopatogenne zwykle wywołują łagodne objawy choroby (np. nastroszenie piór, spadek liczby znoszonych jaj) i przez to mogą być nierozpoznane.
Jak wynika z danych, szczególnie niebezpiecznych jest kilka szczepów (tzw. wysokopatogenne), w tym m.in. H5N1, H7N7, H7N9, H9N2. W wyniku mutacji powodują one grypę ptaków o ostrym przebiegu, która w przypadku ptaków grzebiących (m.in. indyków, kur) ma prawie stuprocentową śmiertelność. Co ciekawe, przypadki zachorowania ptactwa na ptasią grypę mogą występować niezależnie od pory roku.
Naturalnym gospodarzem wirusów grypy ptaków jest drób i dzikie ptactwo, ale zdarzają się przypadki przekroczenia bariery gatunkowej i może dochodzić do zakażeń u ssaków, w tym u ludzi. Te wysoce zjadliwe wirusy mogą namnażać się w organizmie gospodarza i uszkadzać ważne dla jego życia narządy, prowadząc nawet do śmierci. Dlatego też obecność wirusa H5 czy H7 u drobiu jest zawsze powodem do zaniepokojenia, nawet jeśli początkowe objawy infekcji są łagodne.
Wirus ginie w temperaturze 70 °C. W zbiornikach wodnych, często zakażonych przez ptaki wodne, wirus może przetrwać przez 4 dni przy temperaturze 22°C i ponad 30 dni w temperaturze 0 °C.
Teoretycznie wirus grypy nie stanowi dużego zagrożenia dla ludzi, o ile przestrzegane są zasady higieny.
Wirus grypy (ptasia grypa) – jak się można zarazić?
Człowiek może zakazić się wirusem grypy ptaków poprzez bardzo bliski kontakt z zakażonym drobiem (przebywanie w odległości do 1 metra), bądź z powierzchniami i przedmiotami zanieczyszczonymi jego odchodami (ptaki wydalają wirusa z kałem). Najwięcej przypadków zakażenia ptasią grypą odnotowano na obszarach wiejskich i podmiejskich, gdzie w wielu gospodarstwach utrzymuje się małe stada drobiu, swobodnie poruszające się w miejscach, w których przebywają ludzie. Tak więc ptasią grypą człowiek może się zarazić od ptaków, ale – co istotne – nie odnotowano przypadku zakażenia człowiek-człowiek (przynajmniej na razie, bo wirus mutuje i w przyszłości wszystko może się zdarzyć).
Wirus ptasiej grypy – jak uniknąć zarażenia?
Aby uniknąć zakażenia wirusem ptasiej grypy, należy unikać bezpośredniego kontaktu z ptakami, np. unikać karmienia gołębi w parku lub dokarmiania kur na podwórku. Jeśli nie możemy tego zrobić, należy stosować odzież i obuwie ochronne, które należy zakładać przed wejściem do kurnika i zdejmować po wyjściu z niego. To ważne, bo wirus może być na butach, na ubraniach, a nawet na rękach (dlatego lepiej zaopatrzyć się w jednorazowe rękawiczki). Myj ręce po każdorazowym zetknięciu z ptactwem, zarówno dzikim, jak i hodowlanym.
Źródłem zakażenia może być woda, w której przebywają ptaki oraz pasza, którą są karmione. Wirus może się również znajdować na piórach ptaków.
Nie znaleziono dowodów, by stwierdzić z całą pewnością, że wirusem grypy można się zarazić poprzez gotowane mięso czy jajka (wirus ginie w temperaturze 70 st. C), ale należy zachować szczególną ostrożność i przestrzegać zasad higieny przygotowując posiłki (zwłaszcza gdy skorupki jajek są zanieczyszczone odchodami drobiu). Warto też pamiętać, że ptasie jaja i mięso drobiowe należy trzymać w szczelnie zamkniętym opakowaniu, aby nie miały styczności z inną żywnością. Należy też myć (a nawet sparzyć) wszystkie przedmioty, które podczas przygotowywania posiłku miały kontakt z surowym drobiem (deski, noże, talerze).
Ptasia grypa u ludzi – jaki ma przebieg?
Zakażenie wywołane wirusem grypy ptasiej ma u ludzi zwykle agresywny przebieg i charakteryzuje się szybkim pogorszeniem stanu zdrowia oraz wysoką śmiertelnością.
Ptasia grypa u ludzi – jakie są objawy?
Ptasia grypa u ludzi wywołuje objawy podobne do tych spowodowanych "zwykłą" grypą. Mogą pojawić się, m.in.:
- gorączka,
- kaszel,
- ból gardła,
- bóle mięśni, stawów,
- zapalenie spojówek,
- ataksja,
- biegunka,
- wymioty.
W ciężkim przebiegu choroby mogą się pojawić problemy z oddychaniem. Powikłaniem może być wirusowe zapalenie płuc, a konsekwencją ostra niewydolność oddechowa.
Ptasia grypa u ludzi – diagnostyka
Diagnozowanie ptasiej grypy jest niezwykle trudne, bo na podstawie objawów trudno odróżnić ją od grypy sezonowej. Aby mieć pewność, z jakim typem wirusa mamy do czynienia należy wykonać badanie krwi z oznaczeniem swoistych przeciwciał lub zrobić to za pomocą PCR, czyli metod biologii molekularnej. W tym celu konieczne jest wysłanie próbki do wyspecjalizowanego laboratorium.
Ptasia grypa u ludzi – leczenie
Preparatami, które stosuje się w leczeniu ptasiej grypy, są oseltamiwir i zanamiwir. Uniemożliwiają one m.in. przenikanie wirusa grypy do komórek. Aby leczenie było skuteczne, należy je włączyć w ciągu 48 godzin od pojawienia się pierwszych objawów choroby. Wskazaniem do podawania oseltamiwiru może być również kontakt z osobą, u której ptasia grypa została zdiagnozowana, ale decyzja należy do lekarza (o ile uzna, że droga zakażenia mogła być podobna). W przypadku zaostrzenia przebiegu choroby wdrażana jest terapia podtrzymująca podstawowe funkcje życiowe chorego.
Ptasia grypa u ludzi – powikłania
U osób, u których zdiagnozowano ptasią grypę, mogą pojawić się powikłania, opóźniające szybki powrót do zdrowia, np.:
- odma opłucnowa (powietrze dostaje się do jam płuca wskutek pęknięcia opłucnej);
- uszkodzenie płuc (powstające na skutek sztucznej wentylacji za pomocą respiratora);
- krwotoki;
- zespół Reye'a (szczególnie u dzieci).
Ptasia grypa – czy istnieje ryzyko pandemii?
Ryzyko wystąpienia pandemii grypy istnieje, ale ocenia się, że jest ono na razie niskie. To oczywiście może się zmienić, bo wirus ptasiej grypy (H5N1) spełnia dwa z trzech warunków koniecznych do wystąpienia pandemii: jest nowym wirusem dla ludzi, może zarażać ludzi, a przebieg choroby jest ciężki.
Światowa Organizacja Zdrowia oraz odpowiednie służby w Polsce analizują na bieżąco wszystkie napływające informacje o aktywności wirusów grypy, zwracając szczególną uwagę na zdarzenia, które mogłyby stanowić pierwsze oznaki wystąpienia pandemii.
Źródło: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu/ Ministerstwo Zdrowia
Tu się dzieje
