Torbiele jajników: czy należy się ich bać? Rodzaje torbieli
Torbiel (cysta) jajnika to zamknięta jama wypełniona płynem, która tworzy się z różnych powodów w obrębie jajnika. Torbiele mogą być ściśle związane z funkcją jajników i owulacją, mogą być również wynikiem choroby. Torbiele nie dają często objawów lub ewentualne objawy nie są ściśle kojarzone z cystą. Większość kobiet dowiaduje się o torbieli, gdy osiąga ona duży rozmiar i powoduje ból lub zostanie wykryta przypadkowo w badaniu USG. Sprawdź, jakie są rodzaje torbieli i czym się charakteryzują.
Torbiel (cysta) jajnika to choroba polegająca na występowaniu w obrębie jajnika patologicznej zmiany (zamknięta jama wypełniona płynem). Torbiele mają zazwyczaj charakter łagodny, ale mogą być również złośliwą odmianą guza. Występują z różnych powodów i mają różny charakter.
Torbiele nie dają wczesnych objawów, dlatego wiele kobiet nie ma pojęcia o ich istnieniu. Takie zmiany są bardzo często wykrywane przypadkowo podczas badania przeprowadzanego z innych wskazań. Może się jednak zdarzyć, że torbiel jest na tyle duża, że zaczyna uciskać okoliczne tkanki, co powoduje ból i dyskomfort w podbrzuszu oraz okolicy krzyżowej, uczucie wypełnienia, ucisku na pęcherz moczowy i odbytnicę.
Bardzo często towarzyszące kobiecie objawy nie są przez nią kojarzone z możliwą obecnością torbieli jajnika.
Do objawów torbieli jajnika zalicza się:
- zaburzenia cyklu miesiączkowego;
- krwawienia poza miesiączką;
- bóle podbrzusza;
- ból jajnika lewego lub ból jajnika prawego, w zależności od tego, po której stronie znajduje się jajnik z torbielami;
- ból podczas stosunku;
- pogarszające się samopoczucie: mdłości, wymioty, bóle głowy, nerwowość, omdlenia.
Torbiele jajników dzieli się na czynnościowe, czyli związane z funkcją jajników, oraz nieczynnościowe (patologiczne), w tym endometrialne czy skórzaste.
Torbiele jajników nie zawsze trzeba operować, zawsze jednak trzeba je obserwować. Torbiele duże (ok. 6 cm) najczęściej usuwa się operacyjnie, laparoskopowo. Torbiele mniejsze poddaje się obserwacji, a czasami leczeniu hormonalnemu. O sposobie leczenia torbieli decyduje lekarz prowadzący.
Torbiele czynnościowe
Torbiele czynnościowe zależne są od pracy (funkcji) jajników, występują u wielu kobiet w wieku rozrodczym. W trakcie cyklu miesiączkowego, gdy zachodzą nieprawidłowe zmiany hormonalne, mogą powstawać na jajnikach cysty.
W czasie prawidłowej owulacji dojrzały pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia do jajowodu gotową do zapłodnienia komórkę jajową. Pęknięty pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte, które zanika, gdy nie dojdzie do zapłodnienia i ciąży. Może się jednak zdarzyć, że w wyniku zaburzeń hormonalnych, nie pojawi się sygnał inicjujący do pęknięcia pęcherzyka Graafa. Z tego powodu zaczyna się on stopniowo wypełniać płynem i rozrastać, tworząc torbiel pęcherzykową. Torbiele pęcherzykowe, nawet bez leczenia, wchłaniają się zazwyczaj w ciągu 2-3 cykli miesięcznych.
Gdy pęcherzyk, w którym dojrzewa jajeczko, pęknie, a akurat znajduje się blisko naczynia krwionośnego, to krew może wylać się do miejsca po pęcherzyku. Powstaje wtedy zbiorowisko krwi nazywane torbielą krwotoczną. Tego typu torbiele najczęściej wchłaniają się same w ciągu miesiąca. Są jednak kobiety, które mają tendencję do tworzenia się torbieli krwotocznych niemal przy każdej owulacji i taka sytuacja obniża niestety płodność.
Zdarza się także, że pęknięty pęcherzyk Graafa przekształca się w ciałko żółte, które pomimo braku ciąży nie zanika i wtedy w jego wnętrzu tworzy się torbiel ciałka żółtego.
Na skutek zaburzeń hormonalnych u niektórych kobiet, niedojrzałe pęcherzyki Graafa przekształcają się w liczne pęcherzyki (torbiele) powodujące powiększanie się jajników. Wielotorbielowatość, czyli zespół policystycznych jajników, charakteryzuje się brakiem owulacji i zwiększeniem poziomu hormonów płciowych męskich, co prowadzi do występowania u kobiety cech męskich, takich jak na przykład nadmierne owłosienie.
Torbiele endometrialne (czekoladowe)
Torbiel endometrialna to zmiana powstająca w przebiegu endometriozy. Choroba charakteryzuje się tym, że fragmenty śluzówki mają skłonność do odrywania się i „wędrowania” po organizmie. Często tkanki endometrium wszczepiają się jajniki, gdzie tworzą cystę. Torbiel endometrialna nazywana jest czekoladową, bo wypełniona jest gęstą, ciemną krwią przypominającą kolorem czekoladę.
Torbiele endometrialne zazwyczaj usuwa się operacyjnie, ponieważ są to zmiany nie do końca bezpieczne. Gdy torbiel pęknie, a krew rozleje się do jamy brzusznej, to może dojść do zapalenia otrzewnej.
Torbiele dermoidalne (skórzaste)
Torbiele dermatoidalne zawierają m.in. komórki naskórka, włosy, tkankę kostną czy zęby i rozwijają się z elementów jaja płodowego. Torbiel skórzasta jest najczęstszą odmianą potworniaka dojrzałego, łagodnego nowotworu jajnika. Jest zależna hormonalnie, rozwija się i rośnie.
Powstanie torbieli skórzastej związane jest jeszcze z okresem zarodkowym, gdy pierwotne komórki płciowe wędrują wzdłuż pośrodkowej jamy ciała, by w 4 tygodniu ciąży znaleźć się na wysokości zawiązków jajników. W tym miejscu komórki dojrzewają do postaci komórek jajowych. Zdarza się jednak, że na tym etapie część komórek podlega przemianom z zakresu kancerogenezy, czyli nowotworzenia, których przykładem jest właśnie torbiel dermoidalna.
Tego typu torbiele usuwa się operacyjnie ze względu na częstość powikłań.
Torbiele jajnika: rozpoznanie
Torbiele jajników rozpoznaje się na podstawie badania ginekologicznego oraz badania ultrasonograficznego (USG) przezpochwowego. Przy rozpoznaniu guza jajnika wykonuje się obowiązkowo oznaczenie antygenu Ca 125 (marker nowotworowy).
By potwierdzić lub wykluczyć złośliwy charakter torbieli, wykonuje się biopsję i pobiera materiał do badania histopatologicznego.
Zobacz także:
Tu się dzieje
