Menopauza to nie zmierzch kobiecości, ale coś nowego

Menopauza to zmniejszenie aktywności gruczołów płciowych, a tak naprawdę fachowa nazwa ostatniej miesiączki. O menopauzie mówi się wtedy, gdy miesiączka nie pojawia się naturalnie przez ponad rok. W okres menopauzy kobiety wchodzą zazwyczaj ok. 45.-50. roku życia, choć proces ten może zacząć się wcześniej. Wszystko to, co dzieje się przed menopauzą, nazywane jest okresem okołomenopauzalnym, czyli klimakterium.

Menopauza i klimakterium to dwa różne pojęcia. Klimakterium, zwane inaczej przekwitaniem, poprzedza menopauzę i jest procesem do menopauzy prowadzącym. W czasie klimakterium zmniejsza się stopniowo wydzielanie estrogenów przez jajniki. Zaczyna się to na kilka lat przed menopauzą (zakończeniem miesiączkowania) i trwa przez kilka lat po menopauzie. 

Klimakterium, a później menopauza związane są z niskim poziomem estrogenów. To hormony produkowane przez jajniki, które najpierw odpowiadają za dojrzewanie kobiety, a później cykl miesiączkowy. Po zakończeniu etapu dojrzewania następuje okres stabilizacji, który trwa ok. 20-30 lat, następnie jednak poziom estrogenów zaczyna powoli się obniżać, prowadząc do przekwitania. Można zatem stwierdzić, że estrogeny przeprowadzają kobietę przez cały cykl życia – od dojrzewania, po przekwitanie. Wpływają na stan skóry, włosów i paznokci. Ich wysoki poziom sprawia, że skóra jest napięta i elastyczna, a włosy mocne i lśniące. Obniżający się poziom estrogenów prowadzi jednak do powstawania zmarszczek, zmniejszenia napięcia skóry, matowienia włosów.

• okres premenopauzalny: występują zaburzenia w regularności miesiączki.
• okres okołomenopauzalny: w tym czasie pojawia się ostatnia miesiączka.
• okres postmenopauzalny: to czas po roku od zakończenia ostatniej miesiączki.

Premenopauza, czyli tzw. zmiana przed zmianą, trwa ok. 5-10 lat. Zaczyna się między 40. a 47. rokiem życia i już wtedy widoczne są sygnały wskazujące na „początek końca płodności”, o czym świadczy obniżający się poziom hormonów płciowych.

Objawy menopauzy i klimakterium

Okres klimakterium dla niektórych kobiet jest mało uciążliwy, jednak u większości, bo u ponad 80 proc., pojawiają się nieprzyjemne, utrudniające życie objawy związane z zachwianiem równowagi hormonalnej.

Wśród najczęściej występujących objawów menopauzy wyróżnia się:

• uderzenia gorąca;
• nocne poty;
• bezsenność;
• zimne dreszcze;
• kołatanie serca;
• zawroty i bóle głowy;
• drętwienie kończyn;
• suchość pochwy;
• problemy z pamięcią;
• depresja;
• drażliwość;
• dysfunkcje seksualne, w tym obniżenie popędu seksualnego.

Na skutek zmniejszenia się stężenia hormonów miesiączki zaczynają być nieregularne i bardziej obfite. Może to trwać przez kilka lat aż do całkowitego zaniku miesiączki.

Z powodu wymienionych objawów życie przed ostatnią miesiączką jest dla wielu kobiet bardzo trudne. Na szczęście po ustaniu menstruacji objawy słabną, by po pewnym czasie całkowicie zaniknąć. U niektórych pań symptomy menopauzalne utrzymują się przez długi czas po zakończeniu krwawienia, czasami nawet do 70. roku życia.

Niektóre czynniki środowiskowe, takie jak nałogowe palenie papierosów, stres czy spożywanie alkoholu, mogą przyspieszać menopauzę. 

Łagodzenie/leczenie menopauzy i klimakterium

Zastosowanie odpowiedniego leczenia poprawia humor, łagodzi dokuczliwe objawy i umożliwia prowadzenie życia prywatnego i zawodowego.  

Na hormonalną terapię zastępczą (HTZ) decyduje się jednak znacznie mniej Polek niż Francuzek czy kobiet z krajów skandynawskich. Kobiety w Polsce boją się zażywania hormonów, ponieważ panuje przeświadczenie, że „zatruwają organizm” i powodują raka. Analiza danych wykonana podczas badania Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer wykazała, że HTZ nie ma wpływu na ryzyko zachorowania na raka piersi przez pięć pierwszych lat przyjmowania hormonów. Później ryzyko zachorowania może się zwiększać.

Kolejne badanie Million Women Study dowiodło, że stosowanie różnych preparatów hormonalnych ma wpływ na ryzyko rozwoju nowotworów piersi – o 1,7 razy wyższe w porównaniu z tymi, które jej nigdy nie stosowały i zgonu z tego powodu – o 1,2 razy wyższe.

Inne badania nie wykazały, by HTZ miało wpływ na zwiększenie ryzyka zachorowania na nowotwory lub wskazały, że hormonalna terapia zastępcza może obniżać ryzyko rozwoju raka trzonu macicy, terapia estrogenowo-progestagenowa zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego i nie ma wpływu na raka jajnika.

Istnieją oczywiście przeciwwskazania do stosowania hormonalnej terapii zastępczej, w tym przebyty lub istniejący rak sutka, rak macicy, rak jajnika, niewyjaśnione guzki w piersiach i zmiany w narządzie rodnym, krwawienia z dróg rodnych nieznanej przyczyny; choroby zakrzepowo-zatorowe żył i tętnic; schorzenia wątroby wiodące do jej niewydolności.

Terapię hormonalną rozpoczyna się zazwyczaj na kilka lat przed menopauzą, czyli w okresie klimakterium, gdy objawy zaczynają być dokuczliwe. Wtedy leczenie jest najskuteczniejsze, bo zapobiega pojawieniu się często nieodwracalnych zmian wywołanych niedoborem estrogenów. Po ustaniu miesiączki niektóre panie nadal stosują terapię hormonalną z powodu nawracających infekcji dróg rodnych, pęcherza, nerek, suchości pochwy czy bolesności przy współżyciu.

Wiele badań potwierdza, że kobietom, które mają pozytywne nastawienie, łatwiej przejść przez okres przekwitania. Gorzej radzą sobie panie, które nie akceptują menopauzy i nie mogą pogodzić się z utratą płodności.

Objawy klimakterium i menopauzy można łagodzić, modyfikując styl życia, a przede wszystkim zmieniając dietę i zwiększając aktywność fizyczną. Zaleca się spożywać produkty, w których zawarte są fitoestrogeny, czyli naturalne związki roślinne o właściwościach estrogennych i antyestrogennych (soja, soczewica, czosnek, cebula, chmiel).

Przy uderzeniach gorąca pomaga picie naparów z szałwii lub mięty pieprzowej. Suchość pochwy łagodzi natomiast olej z wiesiołka, a drażliwość herbata z melisy. 

Zobacz także

temat dnia Andropauza, czyli męskie przekwitanie. Co należy o niej wiedzieć?

Źródło: endokrynologia.net; onkologia.org.pl