Oceń
Choroby tarczycy stanowią coraz częstszą przyczynę wizyty pacjentów w gabinecie endokrynologa. Jest to wynik coraz większej świadomości na temat chorób tarczycy, większych możliwości diagnostycznych i metod leczenia. Z drugiej jednak strony powodem jest także zwiększona zachorowalność na różne schorzenia gruczołu tarczowego. Choroby tarczycy obejmują: zapalenie tarczycy, obecność guzków tarczycy, powiększenie tego narządu oraz nadmierną lub niedostateczną produkcję hormonów. Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą powodować zaburzenie cyklu miesiączkowego, wpływają zatem na płodność kobiety.
Tarczyca to niezbędny do życia narząd położony w okolicy szyi. Składa się z dwóch płatów i łączącej ich cieśni. Narząd ten służy do produkcji hormonów tarczycy, tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), które wraz z krwią są rozprowadzane po całym organizmie. Hormony tarczycy stymulują wzrost i rozwój organizmu, wpływają na metabolizm i mają istotne znaczenie dla rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Praca tarczycy wpływa także na funkcjonowanie układu rozrodczego i pokarmowego.
Pracą tarczycy zawiaduje przysadka mózgowa za pomocą hormonu tyreotropiny (TSH). Hormon ten (TSH) pobudza tarczycę do produkcji hormonów, które z drugiej strony hamują jego wydzielanie. Ten mechanizm tworzy tzw. pętlę ujemnego sprzężenia zwrotnego utrzymującą hormony na właściwym poziomie.
Zobacz także
Choroby tarczycy: niedoczynność
Niedoczynność tarczycy to stan niedostatecznego wydzielania hormonów lub ich niedobór. Częstym powodem zaburzeń jest zapalenie tarczycy, a w szczególności choroba Hashimoto. Innym czynnikiem może być trwałe usunięcie gruczołu z powodów medycznych. Do czynników wywołujących niedoczynność tarczycy zalicza się także niedobór jodu i działanie niektórych leków. To zaburzenie pracy tarczycy może być także wrodzone.
Objawy niedoczynności tarczycy występują wtedy, gdy niedoczynność jest nieleczona, a także, gdy wyniki badań są nieprawidłowe. W niedoczynności wyrównanej (leczonej i z prawidłowymi wynikami) objawy już nie występują. Uzupełnienie brakujących hormonów powoduje, że objawy zaczynają zanikać. Leczenie niedoczynności wpływa także na poprawę nastroju.
Objawy niedoczynności tarczycy:
- ciągłe zmęczenie i senność;
- uczucie zimna;
- wypadanie włosów;
- sucha skóra;
- zwiększenie masy ciała;
- zaparcia.
Jak rozpoznaje się niedoczynność tarczycy? Wykonuje się badanie TSH, czyli oznaczenie stężenia hormonu tyreotropowego. O niedoczynności świadczy wynik dużo powyżej normy. Wyniki lekko przekraczające normę wymagają ponownej konsultacji i nie świadczą jednoznacznie o niedoczynności tarczycy. W niektórych przypadkach wykonuje się także badanie USG tarczycy, które ma na celu rozpoznanie przyczyny niedoczynności — potwierdzenie lub wykluczenie zapalenia.
Choroby tarczycy: nadczynność
Nadczynność tarczycy to stan nadmiernego wydzielania hormonów przez tarczycę. Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do tyreotoksykozy, czyli nadmiaru hormonów tarczycy w organizmie. Przyczyną zwiększonego wydzielania hormonów przez tarczycę mogą być guzki (toksyczne) produkujące hormony, a także zapalenie tarczycy, najczęściej choroba Gravesa-Basedowa. Jako inną przyczynę podaje się choroby przysadki mózgowej.
Objawy nadczynności tarczycy:
- nadpobudliwość;
- spadek masy ciała;
- przyspieszona akcja serca;
- osłabienie mięśni;
- biegunki.
Jeśli zaburzenie jest następstwem choroby Gravesa i Basedowa, to mogą pojawić się objawy charakterystyczne dla tej choroby: ból, pieczenie gałek ocznych, czasami wytrzeszcz, podwójne widzenie i zaburzenie widzenia kolorów.
Jak rozpoznaje się nadczynność tarczycy? Przeprowadza się badania hormonalne poziomu TSH przy podejrzeniu zaburzenia. Jeśli poziom TSH będzie niski, wtedy potwierdza się wyniki w dodatkowym badaniu FT3. W celu ustalenia przyczyny nadczynności wykonuje się badanie USG i stwierdza występowanie guzków, cech stanu zapalnego lub obu czynników na raz.
Choroby tarczycy: zapalenia
Rozróżnia się kilka rodzajów zapalenia tarczycy, jednak najbardziej powszechne są choroby: Hashimoto i Gravesa-Basedowa. Zapalenie tarczycy jest dosyć często występującą chorobą, mimo że jej przyczyna nie jest znana. Podłożem wielu zapaleń są zaburzenia immunologiczne, sama choroba natomiast uznawana jest za schorzenie o podłożu psychosomatycznym, czyli mocno zależnym od stresu. Skutkiem zapaleń tarczycy mogą być: nadczynność lub niedoczynność.
- Leczenie zapalenia tarczycy polega na leczeniu konsekwencji tej choroby, czyli nadczynności lub niedoczynności tarczycy.
CHOROBA GRAVESA-BASEDOWA
Choroba Gravesa-Basedowa na ogół wywołuje nadczynność tarczycy, rzadko niedoczynność. W związku z czym związana jest z nadmiernym wydzielaniem hormonów tarczycy. Choroba Gravesa-Basedowa przebiega rzutami, czyli w różnych okresach objawy mogą się nasilać i słabnąć. Charakterystycznymi objawami dla tej choroby są dolegliwości oczne: wrażliwość oczu, wytrzeszcz, podwójne lub niewyraźne widzenie. Chorym mogą towarzyszyć także objawy nadczynności tarczycy.
Jak rozpoznać chorobę Gravesa-Basedowa? Zapalenia tarczycy wykrywa się w badaniu USG, a potwierdza, dodatkowo wykonując tzw. badanie przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy krwi. Dla choroby Gravesa-Basedowa typowe są przeciwciała TRAb.
Chorobie Gravesa-Basedowa towarzyszyć może powiększenie tarczycy. Czasami trzeba wykonać operacyjny zabieg eliminacji tkanki tarczycowej.
CHOROBA HASHIMOTO
Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną związaną z zaburzeniami układu odpornościowego, który zamiast bronić się przed infekcją, wytwarza stan zapalny we własnych tkankach. Istotą choroby jest przewlekły stan zapalny tarczycy. Konsekwencją postępującej choroby może być natomiast niedoczynność tarczycy.
Sama choroba jest najczęściej bezobjawowa. Jeśli pojawiają się objawy, to są one wynikiem niedoczynności tarczycy i są dla tego zaburzenia charakterystyczne. W przebiegu choroby Hashimoto mogą pojawiać się także objawy wywoływane przez inne choroby autoimmunologiczne, jeśli współistnieją. Chorobie Hashimoto towarzyszą często objawy natury psychologicznej
Jak rozpoznać chorobę Hashimoto? Chorobę Hashimoto, podobnie jak Gravesa-Basedowa, rozpoznaje się w badaniu USG, które potwierdza się badaniem przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy krwi. W przypadku Hashimoto typowe są przeciwciała aTPO.
Choroby tarczycy: guzki i wole (powiększenie tarczycy)
Każdy, kto chociaż raz odebrał wyniki USG tarczycy, na pewno spotkał się z oznaczeniem miąższu tarczycy. Warto zwrócić na to uwagę, bo miąższ prawidłowej tarczycy jest jednorodny. Nieprawidłowe zmiany w tarczycy, czyli guzki, mogą być pojedyncze lub może ich być kilka. Nie zawsze są to zmiany o wielkim znaczeniu chorobowym, nie zawsze są groźne. Guzki nie wywołują zazwyczaj żadnych objawów. Jedynie w przypadku dużych guzków można odczuwać duszności i ucisk w okolicy szyi oraz trudności w połykaniu.
Guzki tarczycy mogą produkować hormony poza kontrolą organizmu (zmiany autonomiczne). Mogą zatem wywoływać nadczynność tarczycy (guzki toksyczne). Guzek tarczycy może być także nowotworem złośliwym, dlatego obecności zmian nie wolno lekceważyć.
Powiększenie tarczycy określane jest jako wole i ma miejsce z wielu powodów. Charakterystycznym objawem jest widoczne powiększenie chorego gruczołu, powiększenie szyi w okolicy tarczycy. Jako wole guzkowe określa się tarczycę z obecnością guzków, choć nie musi się to łączyć z powiększeniem tarczycy. Powiększona tarczyca, pozbawiona guzków, to wole miąższowe. Wyróżnia się także wole proste w przypadku tarczycy powiększonej, ale zbudowanej z prawidłowej tkanki, a także wole zamostkowe, czyli tarczycę, która sięga do klatki piersiowej.
Jak rozpoznać guzki tarczycy? Guzki można rozpoznać podczas samobadania tarczycy, ale te mniejsze będą widoczne wyłącznie w badaniu USG.
Leczenie guzów tarczycy zależy od ich charakteru lub wywoływanych dolegliwości.
Kiedy guzek tarczycy budzi niepokój?
- gdy szybko się powiększa;
- gdy ma twardą konsystencję;
- gdy obserwuje się obecność podejrzanych węzłów chłonnych.
Aby potwierdzić lub wykluczyć nowotwór złośliwy, stosuje się biopsję tarczycy. Wcześniej wykonuje się USG tarczycy i badanie hormonów.
Profilaktyka raka tarczycy. Jak badać tarczycę?
Źródła: Anna Bojarska-Szmygin, Nadczynność tarczycy – wybrane zagadnienia diagnostyczne i terapeutyczne, Pracownia Medycyny Nuklearnej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Lublinie, Borgis - Medycyna Rodzinna 2/1999, s. 27-30/czytelnia medyczna; endokrynologia.net
Oceń artykuł
