Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy. Na czym polega ta choroba?

Choroba Hashimoto to autoimmunologiczne, przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, związane z zaburzeniami układu odpornościowego. U chorych na Hashimoto układ odpornościowy, zamiast bronić organizm przed infekcjami, sam wytwarza stan zapalny we własnych tkankach. W wyniku nieprawidłowego pobudzenia układu immunologicznego dochodzi do powstania przeciwciał przeciw własnej tarczycy.

Prowadzi to do przewlekłego, choć niebolesnego zapalenia tarczycy, które przez lata niszczy ten gruczoł, prowadząc do zmniejszenia produkcji hormonów.

Objawy Hashimoto

Przebieg choroby Hashimoto może być bardzo różny. U każdego chorego Hashimoto może przebiegać w nieco inny sposób i z innym natężeniem objawów. Należy zaznaczyć, że sama choroba Hashimoto jest najczęściej bezobjawowa, a pojawiające się objawy

.

Na początku choroby tarczyca może być powiększona (wole tarczycy), jednak w miarę upływu czasu i zaawansowania choroby tarczyca staje się coraz mniejsza. Mogą się także pojawić na niej guzki. Przewlekłe zapalenie tarczycy (Hashimoto) nie powoduje zazwyczaj bólu okolicy szyi.

Bardzo rzadko następstwem choroby Hashimoto jest nowotwór — chłoniak tarczycy, któremu towarzyszy znaczne powiększenie gruczołu.

Objawy mogące świadczyć o niedoczynności tarczycy:

• ciągłe uczucie zimna;
• senność, ciągłe zmęczenie, brak sił;
• depresja lub obniżony nastrój;
• zaburzenia pamięci, spowolnienie sprawności intelektualnej;
• nieuzasadnione zwiększenie masy ciała (nie zawsze tkanki tłuszczowej);
• zaparcia;
• spowolnienie czynności serca;
• nadciśnienie tętnicze;
• blada, sucha, łuszcząca się skóra;
• matowe włosy;
• zaburzenia miesiączkowania;
• niepłodność.

Przewlekłe zapalenie tarczycy może, ale nie musi prowadzić do  niedoczynności tarczycy — nie jest to regułą. Warto jednak wiedzieć, że powstanie niedoczynności w wyniku Hashimoto może być poprzedzone etapem  nadczynności tarczycy.

Objawy Hashimoto rozwijają się powoli. Rozwój choroby może trwać latami, a objawy pojawiają się i nasilają w miarę niszczenia tarczycy i zmniejszenia się produkcji hormonów tego gruczołu. Objawy Hashimoto mogą mieć mniejsze lub większe natężenie.

Skutkiem ciężkiej niedoczynności tarczycy mogą być choroby serca, niepłodność, a nawet śpiączka.

W niektórych przypadkach osoby z utajoną postacią niedoczynności mogą nie rozpoznać u siebie żadnych objawów. Wtedy o chorobie dowiadują się po badaniach hormonalnych.

. Uważa się jednak, że choroba może pojawiać się u osób predysponowanych genetycznie lub prowadzących określony tryb życia (problemy emocjonalne, stres, niewłaściwe dieta, nieprawidłowy rytm snu), choć nie jest to regułą. Tak naprawdę nie wyjaśniono do końca, dlaczego na Hashimoto chorują niektóre osoby, a inne nie.

Diagnostyka Hashimoto

Istotą choroby Hashimoto jest przewlekły stan zapalny tarczycy. Co ciekawe, proces ten może, ale nie musi prowadzić do niedoczynności tarczycy.

Ostateczne rozpoznanie choroby ustala się po badaniu tarczycy wyciętej operacyjnie, ale nie trzeba nikogo operować, by zdiagnozować chorobę.

• Hipoechogenicznego miąższu w USG.
• Podwyższonego miana przeciwciał aTPO.
• Potwierdzonych laboratoryjnie cech niedoczynności czy nadczynności tarczycy — oznaczenie poziomu TSH.

U chorych na Hashimoto można często stwierdzić spoiste, niebolesne wole lub niedoczynność tarczycy, która jest wynikiem niedoboru tyroksyny (T4) lub trijodotyroniny (T3)

Podstawą diagnostyki są badania hormonalne. W przypadku osób, u których zachodzi podejrzenie choroby Hashimoto, zleca się oznaczenie stężenia TSH we krwi. Pomocne jest również USG tarczycy, ponieważ w przebiegu choroby Hashimoto stwierdza się zmniejszenie lub zwiększenie tarczycy, lub zmniejszoną jej echogeniczność.

Kolejnym krokiem jest oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, a zwłaszcza przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) – zwiększone stężenie anty-TPO jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto, ale należy pamiętać, że nie jest to warunek konieczny (u niektórych chorych z pewnych powodów miano tych przeciwciał jest niskie).

• Bardzo ważne jest rozpoznanie niedoczynności tarczycy u kobiet będących w ciąży lub planujących ciążę. Jest to bowiem stan bardzo niekorzystny dla matki i płodu.

Czy można uniknąć zachorowania na Hashimoto? To niestety niemożliwe. Autoimmunologiczne choroby tarczycy są zazwyczaj uwarunkowane genetycznie, a człowiek nie ma wpływu na ich występowanie. Uważa się jednak, że osoby, u których w rodzinie występują choroby tarczycy, powinny regularnie badać poziom hormonów, by szybciej rozpoznać rozwijającą się chorobę. Powinny także poinformować lekarza o swoich predyspozycjach, by uniknąć przyjmowania leków mogących wpływać na rozwój choroby.

Leczenie Hashimoto

Leczenie choroby Hashimoto jest przewlekłe i trwa całe życie. Choć leczenie lewotyroksyną nie prowadzi do całkowitego wyleczenia, to zmniejsza objawy i podnosi jakość życia.

Nie leczy się przyczyn choroby, a niedoczynność lub nadczynność będące wynikiem zapalenia tarczycy. Jeśli choroba Hashimoto nie doprowadziła do niedoczynności, żadnych leków się nie przyjmuje, zaleca się jedynie obserwację.

Oprócz leczenia hormonalnego ważne jest nastawienie chorych i nierzadko zmiana trybu życia. Choroby autoimmunologiczne są bardzo wrażliwe na niektóre czynniki. Obecnie lekarze starają się uświadamiać pacjentki i pacjentów, jak dużą rolę w leczeniu Hashimoto odgrywa minimalizowanie stresu, odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, odpoczynek, rezygnacja z używek i wiele innych czynników, które wpływają bezpośrednio na pracę organizmu.

Wiele źródeł poleca stosowanie drastycznej diety przy Hashimoto, która zakłada rezygnację z glutenu i laktozy. Choć nietolerancja glutenu znacznie częściej występuje u chorych ze schorzeniami autoimmunologicznymi, nie znaczy to wcale, że zależność jest odwrotna i że eliminacja glutenu eliminuje wszystkie schorzenia autoimmunologiczne. Poleca się zatem odstawienie glutenu w przypadku, gdy faktycznie

. Ułatwi to leczenie niedoczynności tarczycy, bo jednym z objawów celiakii są zaburzenia wchłaniania tyroksyny.

Nietolerancja laktozy wywołana jest natomiast genetycznymi wariantami enzymu rozkładającego laktozę. Zaburzenie to nie ma jednak nic wspólnego z chorobami autoimmunologicznymi i może towarzyszyć każdej chorobie lub występować u osób zdrowych. Nietolerancja laktozy ma jednak znaczenie w chorobach tarczycy, bo może prowadzić do zaburzeń wchłaniania leków, wtedy celowo ogranicza się jej spożywanie.

Hashimoto a ciąża

W chorobie Hashimoto zagrożeniem dla matki i płodu jest niedoczynność tarczycy.

W pierwszym trymestrze ciąży płód korzysta z tarczycy matki. Oznacza to, że niedobór hormonów tarczycy u kobiety powoduje niedobór hormonów tarczycy u płodu. Może to powodować zaburzenia rozwoju neuropsychologicznego dziecka, a także wywołać groźny dla życia kobiety i płodu stan przedrzucawkowy oraz przedwczesny poród. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie problemu i rozpoczęcie leczenia.

Dobra wiadomość jest taka, że u noworodków kobiet z prawidłowo leczoną niedoczynnością tarczycy w okresie ciąży nie stwierdza się zaburzeń rozwojowych.

Zobacz także

Choroby tarczycy występujące najczęściej. Co trzeba wiedzieć?

Podostre zapalenie tarczycy to częsta przyczyna ostrego bólu szyi

Źródło: endokrynologia.net; endokrynologia.mpl.pl; hashimoto.pl

Rachael Hough, Iftikhar Ul Haq, Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005

Konsultacja: dr n. med. Grzegorz Sokołowski, endokrynolog z krakowskiej Intima Clinic (www.intimaclinic.pl), zajmującej się szeroko pojętym zdrowiem intymnym kobiet.