„Marchewkowa opalenizna” to nowy trend. Czy #carrottan jest bezpieczny?
W mediach społecznościowych na popularności zyskuje trend zwany „marchewkową opalenizną” (#carrottan). Jedzenie trzech marchewek dziennie ma jesienią zapewnić naturalne przyciemnienie skóry, która będzie wyglądać na opaloną. Tylko czy to bezpieczne dla zdrowia? I czy rzeczywiście wygląda „naturalnie”?
Codzienne jedzenie sporej ilości marchewek lub picie soku marchewkowego rzeczywiście niekiedy wpływa na pomarańczowe zabarwienie skóry. Dzieje się tak na przykład u dzieci, które piją dużo soku z marchwi, zawierającego naturalny pomarańczowy barwnik. Tymczasem na TikToku popularność zyskuje ostatnio trend kosmetyczny #carrottan („marchewkowa opalenizna”). W „The Conversation” ekspertki prof. Lauren Ball, specjalistka zdrowia publicznego z University of Queensland, i dietetyczka Emily Burch z Southern Cross University, wyjaśniają, czy nie jest to szkodliwe dla zdrowia.
Dlaczego marchewka wpływa na odcień skóry?
Karotenoidy to naturalne pigmenty, które nadają owocom i warzywom czerwony, pomarańczowy i żółty kolor. Istnieje wiele karotenoidów, w tym luteina, likopen, alfa-karoten i beta-karoten. To właśnie beta-karoten jest karotenoidem odpowiedzialnym za żywo pomarańczowy kolor marchwi. Po strawieniu pokarmu zawierającego beta-karoten, specjalne komórki w ludzkich jelitach rozbijają go na dwie cząsteczki retinolu (znanego również jako witamina A). Witamina A jest potem wykorzystywana w wielu niezwykle ważnych procesach zachodzących w organizmie: odpowiada m.in. za dobre funkcjonowanie wzroku, odporność czy wzrost.
Organizm ma kontrolę nad przekształcaniem beta-karotenu w witaminę A – dzieje się to w zależności od potrzeb. Jeśli ilość witaminy A jest wystarczająca, proces przekształcania beta-karoten spowalnia lub wyłącza się. Nadmiar beta-karotenu jest magazynowany w wątrobie i tkance tłuszczowej, wydalany z kałem lub usuwany przez gruczoły potowe w skórze. To właśnie wtedy może pojawić się pomarańczowe zabarwienie („opalenizna”) skóry. W medycynie nazywa się to karotenodermią (karotenemią).
Żółty lub pomarańczowy pigment, który powoduje zabarwienie skóry (karotenodermię), nie jest tym samym, co opalenizna słoneczna. Barwnik gromadzi się głównie na dłoniach, podeszwach stóp i w pobliżu nosa na twarzy.
Jaka ilość marchewki wywołuje karotenodermię?
Jedzenie dużej ilości marchwi przez kilka dni raczej nie spowoduje zmiany koloru skóry. Nie przeprowadzono żadnych jakościowych badań, które sprawdziłyby związek między liczbą spożywanych dziennie marchewek a zmianami koloru skóry. Istnieją jednak dowody na to, że karotenodermia pojawia się, gdy poziom beta-karotenu we krwi przekracza 250-500 µg/dL.
W jednym z raportów naukowych opisano jednak przypadek pacjenta, u którego zmianę koloru skóry wywołało spożywanie około trzech kilogramów marchwi tygodniowo (to około siedem dużych marchewek dziennie). Inni eksperci sugerują, że trzeba by jeść co najmniej dziesięć marchewek dziennie przez co najmniej kilka tygodni, aby wystąpiła zmiana koloru skóry. Dla większości ludzi jedzenie takiej ilości marchewki dziennie byłaby sporym wyzwaniem.
Ilość marchwi potrzebna do zmiany koloru skóry będzie również zależeć od odmiany marchwi, jej wielkości i dojrzałości, sposobu przygotowania (surowej lub gotowanej) oraz tego, czy marchew jest spożywana razem z tłuszczem. Na ilość wchłanianego beta-karotenu wpływa również masa ciała i stan zdrowia przewodu pokarmowego.
Czy witamina A może być toksyczna?
Witamina A występuje w dwóch głównych formach: preformowanej witaminy A i prowitaminy A. Preformowana witamina A to aktywna postać tej witaminy występująca w żywności pochodzenia zwierzęcego (w wątrobie, oleju z wątroby ryb, żółtkach jaj i produktach mlecznych), jest od razu gotowa do wykorzystania przez organizm. Prowitamina A (w tym beta-karoten) to prekursor witaminy A, dopiero w organizmie musi zostać przekształcona w aktywną witaminę A.
Aktywna (prefomowana) witamina A może być toksyczna, jeśli spożywa się duże jej ilości. Ale już prowitamina A nie jest toksyczna dla ludzi, bo organizm ściśle reguluje jej przemiany w witaminę A. Dlatego dzienne limity bezpiecznego spożycia beta-karotenu nie istnieją.
Są jednak pewne dowody na to, że przyjmowanie dużych dawek beta-karotenu (ponad 20 mg dziennie) zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuc u osób, które palą lub paliły papierosy. W związku z tym Cancer Council zaleca unikanie wysokich dawek suplementów beta-karotenu (ponad 20 mg dziennie), zwłaszcza przez palaczy. Nie odnosi się to jednak do pełnowartościowej żywności, więc osoby palące bez przeszkód mogą spożywać owoce i warzywa zawierające beta-karoten.
Dla zdrowia najważniejsza jest różnorodna dieta
Aby dobrze wyglądać, warto jeść różnorodnie, nie skupiając się na jedzeniu marchewki. Włączenie do diety różnokolorowych warzyw, szczególnie tych bogatych w karotenoidy, może pomóc w tym, by skóra wyglądała promiennie i miała ładny koloryt. Duża ilość świeżych, nieprzetworzonych warzyw i owoców dostarcza do organizmu różnych wartościowych składników odżywczych. Dlatego ważne jest, aby mieć zbilansowaną dietę, w której znajdzie się wiele różnych produktów, a nie tylko jeden. Co ważne, przed wyjściem na dwór skórę przez cały rok warto chronić kremem z filtrem UV.
Tu się dzieje
