Atopowe zapalenie skóry u dzieci i dorosłych. Jak rozpoznać objawy AZS?
Atopowe zapalenie skóry to zapalna alergiczna choroba skóry, która charakteryzuje się uporczywym świądem, wywołującym rozdrażnienie. Sucha wrażliwa skóra nie jest odporna na wpływ alergenów i substancji drażniących, z tego powodu na jej powierzchni tworzą się pęcherzyki, blaszki czy sączące się rany. Sprawdź, jak rozpoznać i jak leczyć tę chorobę.
- Atopowe zapalenie skóry: przyczyny AZS
- Atopowe zapalenie skóry: objawy AZS
- Atopowe zapalenie skóry: badania na AZS
- Atopowe zapalenie skóry: leczenie AZS
- Atopowe zapalenie skóry: dieta dla osób z AZS
Atopowe zapalenie skóry (AZS) należy do zapalnych, alergicznych chorób skóry i związane jest z uczuleniem na alergeny, czyli substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym. Atopowe zapalenie skóry jest chorobą występującą najczęściej u małych dzieci (zazwyczaj przed ukończeniem 5. roku życia). Znacznie rzadziej chorują dorośli (zaledwie 1-3 proc.). Z AZS często się wyrasta, choroba ustępuje z wiekiem u nawet 40 proc. chorych dzieci, u pozostałych może dochodzić do zaostrzenia się zmian. Choroba może także nawracać w późniejszym okresie życia.
Atopowe zapalenie skóry: przyczyny AZS
Uważa się, że przyczyny AZS są wrodzone i polegają właśnie na uszkadzaniu właściwości skóry, w tym zaburzeniu działania filagryny, dzięki której prawidłowo zbudowane są komórki skóry. Z powodu zaburzeń nawodnienia skóry i rozluźnienia połączeń między budującymi ją komórkami, skóra przestaje stanowić barierę dla drobnoustrojów, alergenów, czy substancji drażniących.
Skóra człowieka stanowi mocną barierę i zapobiega wnikaniu do wnętrza organizmu zarazkom, alergenom i substancjom podrażniającym. Jednak u niektórych osób wyjątkowo wrażliwych w wyniku kontaktu z tymi substancjami dochodzi do stanu zapalnego skóry, nazywanym wypryskiem atopowym (atopowym zapaleniem skóry).
Jak to działa? Alergeny kontaktując się z komórkami obronnymi skóry, czyli komórkami Langerhansa, prowadzą do rozwoju uczulenia przez pobudzanie limfocytów. Ponowny kontakt skóry z tym alergenem prowadzi do powstania zmian: zaczerwienienia, małych ranek czy grudek. Towarzyszy temu silny, drażniący świąd, który zmusza chorych do ciągłego drapania skóry, przez co rany wciąż się powiększają. Charakterystyczna dla AZS jest bardzo sucha, napięta skóra.
Atopowe zapalenie skóry: objawy AZS
Charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry jest uporczywy świąd. Skóra jest sucha, dlatego ciągłe drapanie i podrażnianie szybko prowadzi do powstania zapalenia.
Początkowo pojawia się zaczerwienienie, pęcherzyki, grudki, czy sączące się ranki. Z czasem jednak skóra chorych staje się pogrubiała, bardzo sucha i wyraźnie zaznaczają się na niej naturalne bruzdy. Podrapana i poraniona skóra sprawia ból, szczypie, a jednocześnie wciąż swędzi. To dla chorych prawdziwa udręka.
Charakterystyczne objawy AZS:
- bardzo sucha skóra;
- świąd skóry powodujący rozdrażnienie;
- wrażliwość skóry na czynniki zewnętrzne, skłonność do podrażnień;
- zaczerwienienie i skóry i zmiany skórne o charakterze zapalnym.
AZS na zgięciach łokci
‧ fot. ShutterstockUmiejscowienie i rodzaj zmian skórnych zależą od wieku i stopnia nasilenie stanu zapalnego. U małych dzieci (do 2. roku życia) stwierdza się najczęściej grudki, strupki czy pęcherzyki z sączącą się wydzieliną na czole, głowie, policzkach.
Starsze dzieci (pomiędzy 2. a 12. rokiem życia) mają suche, łuszczące się blaszki na wewnętrznych stronach łokci, kolan, nadgarstków, czyli na tzw. zgięciach. U dorosłych swędzące blaszki pojawiają się również na twarzy, karku, dłoniach (grzbiety rąk) i stopach.
Zmiany skórne mogą pojawiać się na różnych częściach ciała, mogą być małe lub bardzo rozległe. U niektórych chorych atopowe zapalenie skóry pogarsza widzenie z powodu zmian zapalnych powiek i struktur budujących oczy. W ciężkich przypadkach, w każdym okresie życia, może dojść do zajęcia całej skóry chorej osoby. Taki stan nazywa się erytrodermią, czyli rybią łuską.
Atopowe zapalenie skóry: badania na AZS
Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie występujących objawów (obrazu klinicznego) i zebranego wywiadu od pacjenta lub jego opiekunów/rodziców. Aby potwierdzić tło alergiczne zmian skórnych i wykluczyć inne możliwe przyczyny (np. świerzb) wykonuje się testy alergiczne.
Atopowe zapalenie skóry: leczenie AZS
Leczenie atopowego zapalenia skóry jest trudne i długotrwałe. Jego głównym celem jest przywrócenie szczelności naskórka, dlatego nadmiernie suchą skórę należy wciąż nawilżać. Istnienie wiele preparatów (emolientów), którymi należy smarować skórę i dodawać do kąpieli. Takie kremy i mleczka tworzą niewidzialny "film'' na skórze, działający jak ochronna powłoka.
Nie zaleca się brania długich, gorących kąpieli (chyba że z dodatkiem konkretnych preparatów na prośbę lekarza), bo to wysusza skórę - poleca się raczej szybki prysznic. Należy także za wszelką cenę unikać drapania skóry. Lepiej ją delikatnie poklepywać, smarować kremem lub nakładać okłady z wilgotnej gazy. Jeśli zostały ustalone czynniki alergiczne, to należy ich w miarę możliwości unikać.
W przypadku ognisk zapalnych przebiegających z tworzeniem się świądowych grudek stosuje się preparaty przeciwzapalne, w tym preparaty sterydowe, inhibitory kalcyneuryny. Intensywny świąd łagodzi się lekami przeciwhistaminowymi. W ciężkich przypadkach wykorzystuje się fototerapię, czyli naświetlanie promieniami ultrafioletowymi.
Atopowe zapalenie skóry: dieta dla osób z AZS
Odpowiednie wybory dietetyczne mogą wspomagać procesy odnowy naskórka, co w dłuższej perspektywie wiąże się z częściowym zminimalizowaniem przykrych dolegliwości skórnych u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry - pozwala uspokoić stany zapalne, objawiające się na skórze w postaci zaczerwienienia, szorstkości czy drobnych wyprysków.
- Udowodniono, że właściwa dieta, pozbawiona czynników alergizujących i wspomagająca funkcjonowanie układu odpornościowego, jest w stanie zmniejszyć zmiany skórne u osób z AZS i wyciszyć nadreaktywności skórne – wyjaśnia lek. Anna Bachleda-Curuś, dermatolog z krakowskiej kliniki SCM estetic.
Po pierwsze, oleje roślinne wyposażone w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe powinny stać się podstawą diety osób z AZS, gdyż działają przeciwzapalnie oraz uzupełniają niedobory lipidów w warstwie rogowej naskórka, dzięki czemu możliwe jest wzmocnienie jego bariery ochronnej. Wpływają też na poprawę wyglądu i elastyczności skóry, na redukcję zmian skórnych oraz minimalizują świąd. Najbardziej pożądane w diecie osób z atopowym zapaleniem skóry są oleje roślinne zawierające: kwas linolowy, kwas alfa-linolenowy (ALA) oraz gamma-linolenowy (GLA); ich źródłem jest np. olej z wiesiołka i olej z ogórecznika.
U pacjentów zmagających się z AZS wskazane jest także regularne spożywanie tłustych ryb typu łosoś czy makrela, sięganie po rybi olej, np. tran, olej z rekina – ze względu na wysoką zawartość kwasów omega-3, (które mają działanie przeciwzapalne), jak również skwalen oraz alkiloglicerol, stymulujące układ immunologiczny. Ma to służyć zbudowaniu większej odporności, także skórnej, celem zapobieżenia nasileniu się atopowych zmian, i w konsekwencji uzyskaniu korzystnego wyglądu skóry.
Osobną kategorię stanowią probiotyki, pomagające w zmniejszeniu u osób z AZS zmian skórnych, których podłożem jest alergia pokarmowa. Chorzy na AZS powinni unikać produktów o wątpliwej wartości odżywczej, takich jak: słodycze, żywność wysoko przetworzona, fast foody, a także - w nadmiernych ilościach - pokarmów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe pochodzenia zwierzęcego. Żywność tego rodzaju może przyczyniać się do obniżenia odporności, a zawarte w nich barwniki i konserwanty potrafią zaostrzyć zmiany skórne.
Tu się dzieje
