Co to jest sepsa i skąd się bierze? Objawy, leczenie posocznicy

1. Przyczyny sepsy. Co wywołuje posocznicę?
2. Objawy sepsy. Jak rozpoznać posocznicę?
3. Sepsa u dziecka. Jakie są objawy u dzieci?
4. Leczenie sepsy. Czy sepsa jest uleczalna?

Sepsa, inaczej posocznica, to bardzo gwałtowna, uogólniona reakcja organizmu na zakażenie. Sepsa nie jest chorobą, jest zespołem objawów, które są bezpośrednią reakcją na zakażenie krwi bakteriami, grzybami, wirusami.

Wyróżnia się trzy pojęcia dotyczące sepsy, które określają nasilenie objawów. Możemy mieć zatem do czynienia z sepsą, ciężką sepsą i wstrząsem septycznym.

• Sepsa: zagrażające życiu zakażenie objawiające się zespołem uogólnionych reakcji zapalnych. Objawami sepsy są zazwyczaj: wysoka gorączka, przyspieszone tętno i oddech, zaburzenia świadomości, obrzęki ciała.
• Sepsa ciężka: to sepsa z objawami niewydolności narządowej, która charakteryzuje się zaburzeniami czynności układu krążenia, układu oddechowego, czynności nerek, wątroby, ośrodkowego układu nerwowego, a także zaburzeniami metabolicznymi.
• Wstrząs septyczny: to ostatni, najgroźniejszy etap rozwoju stanu septycznego. Obejmuje objawy sepsy wraz z obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi i zaburzeniami przepływu tkankowego.

Wyróżnia się także sepsę szpitalną, która dotyczy pacjentów obciążonych ciężkimi chorobami, po operacjach, długotrwałej antybiotykoterapii, radio- i chemioterapii, z cewnikami naczyniowymi lub założonymi do pęcherza moczowego. Sepsa szpitalna wynika najczęściej z obniżonej odporności pacjenta, który szczególnie narażony jest na wniknięcie drobnoustrojów do organizmu, w tym bakterii szpitalnych odpornych zazwyczaj na szereg antybiotyków.

Sepsa może wystąpić także z powodu zakażenia nabytego poza szpitalem, dotyczy zazwyczaj osób wcześniej zdrowych. Zakażenia, do których dochodzi poza szpitalem, są zazwyczaj wywoływane przez niewielką liczbę gatunków bakterii (są to na przykład meningokoki), które są zazwyczaj bardziej wrażliwe na leczenie niż tzw. bakterie szpitalne.

Zarówno w przypadku sepsy szpitalnej, jak i nabytej poza szpitalem, chory musi być leczony w szpitalu, zwykle na oddziale intensywnej terapii. Sepsa jest bowiem bezpośrednim zagrożeniem dla życia człowieka. W jej przebiegu może dochodzić do niewydolności wielu narządów, takich jak nerki, płuca, wątroba, a nawet serce.

Sepsą nie można się zarazić. Można się za to zarazić drobnoustrojami, które mogą wywołać zakażenie prowadzące do sepsy.

Przyczyny sepsy. Co wywołuje posocznicę?

Gdy organizm atakują drobnoustroje, układ odpornościowy stara się jak najszybciej zwalczyć infekcję i w większości przypadków mu się to udaje. Do sepsy dochodzi wtedy, gdy z jakiegoś powodu organizm nie ma siły walczyć, a bariera odpornościowa zostaje przełamana i dochodzi do uogólnionego zakażenia organizmu bakteriami, wirusami lub grzybami. Gdy powstają ogniska zakażeń, głównie w drogach oddechowych, układzie moczowym, ranach po zabiegach chirurgicznych, organizm reagując na zagrożenie, może uszkadzać własne tkanki i narządy, co w szybkim czasie prowadzi do ich niewydolności.

W przypadku sepsy szybko rozwijają się zaburzenia układu oddechowego, krzepnięcia, krążenia, wątroby, nerek, ośrodkowego układu nerwowego. To niezwykle dynamiczny i złożony proces, którego szybkość zależy od rodzaju atakujących drobnoustrojów oraz siły obronnej organizmu.

Na sepsę nie ma szczepionki. Można się za to zaszczepić na poszczególne bakterie wywołujące sepsę.

Objawy sepsy. Jak rozpoznać posocznicę?

Sepsa, szczególnie w pierwszej fazie zakażenia, może być mylona ze zwykłym przeziębieniem.

O sepsie może świadczyć pogarszający się stan chorego:

• wysoka gorączka, która nie odpowiada na stosowane powszechnie leki,
• biegunka,
• wymioty,
• ból kończyn,
• przyspieszone tętno i szybki oddech.

W niektórych przypadkach na ciele chorego mogą pojawiać się ciemnoczerwone wybroczyny blednące pod naciskiem (to charakterystyczny objaw sepsy). Chory może być także zdezorientowany, nadmiernie pobudzony lub otępiały. Mogą pojawiać się również zaburzenia świadomości.

Uwaga! W przypadku wystąpienia podobnych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala lub wezwać karetkę pogotowia.

Sepsa u dziecka. Jakie są objawy u dzieci?

Sepsa u dzieci jest niezwykle niebezpieczna. Początkowo może być mylona z niegroźną infekcją, ale objawy posocznicy szybko postępują, stwarzając zagrożenie dla życia najmłodszych.  

Sepsa u dzieci najczęściej jest spowodowana przez jeden z dwóch, popularnych wśród najmłodszych szczepów bakterii: meningokoków lub pneumokoków. Z tego powodu wyróżnia się:

• sepsę meningokokową: ma błyskawiczny przebieg, w ciągu zaledwie kilku godzin stan dziecka może stać się krytyczny.
• sepsę pneumokokową: postępuje wolniej, a jej objawy nie są tak wyraźne.

Oprócz meningokoków lub pneumokoków do rozwoju sepsy mogą przyczynić się: gronkowce, paciorkowce, pałeczka okrężnicy (Escherichia coli), wirusy wywołujące gorączki krwotoczne oraz grzyb Candida albicans.

U małych dzieci występują na ogół objawy bardziej nietypowe, takie jak:

• pulsujące ciemiączko,
• nagła utrata apetytu,
• kwilenie,
• odgięcie głowy do tyłu,
• wysoka gorączka lub pojawienie się wybroczyn na skórze.

Objawy sepsy u starszych dzieci:

• objawy grypopodobne: ból głowy, mięśni, stawów, wysoka gorączka,
• apatia, brak chęci do zabawy: dziecko może być płaczliwe, niespokojne, rozdrażnione, ospałe,
• nudności i wymioty,
• drgawki,
• sztywność karku,
• wysypka krwotoczna: niewielkie, sinogranatowe siniaki, wielkości główki od szpilki.

Leczenie sepsy. Czy sepsa jest uleczalna?

Leczenie sepsy jest skuteczne szczególnie w przypadkach, gdy u chorego zostanie ona szybko zdiagnozowana. W ciężkich przypadkach sepsy liczy się każda minuta od rozpoznania do wdrożenia odpowiedniego leczenia. Niestety śmiertelność w przypadku ostrej sepsy jest wysoka, może dochodzić nawet do 50 proc. 

W początkowej fazie leczenia sepsy stosuje się u chorych tzw. antybiotykoterapię empiryczną, czyli złożoną z kilku antybiotyków odpowiadających na zakażenie różnymi gatunkami bakterii. Po uzyskaniu wyników badań mikrobiologicznych, które dostarczają informacji na temat bakterii atakujących organizm, wprowadza się terapię celowaną. Wtedy leki dobiera się bezpośrednio do bakterii, które wywołały zakażenie. Dobór odpowiedniego leczenia jest kluczowy, bo inaczej leczy się sepsę wywołaną pneumokokami, a inaczej sepsę meningokokową.

Oprócz antybiotykoterapii konieczna jest także intensywna opieka medyczna obejmująca dożylne podawanie dużej ilości płynów i podtrzymywanie najważniejszych czynności życiowych. Czasami konieczne jest także podawanie leków przeciwzakrzepowych lub dializowanie chorego.

Wielu chorych po wyleczeniu cierpi na tzw. zespół po przebytej sepsie, który charakteryzuje się większą wrażliwością na zakażenia, obniżeniem odporności, zaburzeniami neurologicznymi lub chorobami niektórych narządów, które mogły ucierpieć w przebiegu sepsy. W niektórych przypadkach w wyniku sepsy może dochodzić do martwicy palców rąk i nóg, co czasami kończy się amputacją.

Jak leczyć sepsę? O szansach na wyście z sepsy opowiada Dr n. med. August Wrotek

Źródło: gis.gov.pl; wyborcza.pl/TylkoZdrowie; pneumonologia.wum.edu.pl; pokonacsepse.pl/co_to_jest_sepsa