Zmęczenie po COVID-19. O czym świadczy i jak wrócić do sprawności?
Prawie 50 proc. osób, które przechorowały COVID-19 skarży się na skrajne, przewlekłe zmęczenie i osłabienie. Dowiedz się, jakie są tego przyczyny i jak wrócić do sprawności po chorobie.
"COVID-19 przechodziłem w miarę łagodnie, gorączka, dreszcze, złe samopoczucie po tygodniu te dolegliwości przeszły. Pozostało jednak zmęczenie. Najgorsze jest to, że nie wiadomo, kiedy mnie dopadnie. Rano, po południu, wieczorem. Nie ma reguły. Na kolanach czołgam się do łóżka" – tak o swoich dolegliwościach po chorobie opowiada 35-letni Piotr.
"Przechodziłam tę chorobę ciężko. Leczył mnie w domu lekarz rodzinny. Większość dolegliwości minęła z czasem, ale zmęczenie i problemy z koncentracją zostały. Zdarza się, że podczas spotkań online w pracy w czasie mówienia tracę wątek, brakuje mi słów. Czuję pustkę w głowie i potworne zmęczenie. Czasami nie jestem w stanie wydobyć z siebie słowa "przepraszam" i zamknąć spotkania. Na szczęście moi koledzy w pracy są wyrozumiali i współczujący. Pamiętają mnie sprzed choroby" – to z kolei wspomnienie 38-letniej Aleksandry.
" COVID-19 przechodziłem jak grypę. Przez kilka dni było ciężko: gorączka, dreszcze bóle mięśni stawów, biegunka, ale potem wszystko minęło... moja forma również. Jestem aktywnym człowiekiem, a przynajmniej taki byłem przed chorobą. Bieganie, narty, ćwiczenia w domu. Teraz wejście na drugie piętro sprawia mi trudność. Muszę przystawać, szybciej się męczę. Wszystkie plany treningowe wzięły w łeb. Zaczynam od początku, czyli z miejsca, w którym byłem kilka lat temu" – to wspomnienie 50-letniego Bartosza.
To, co łączy te historie to przewlekłe zmęczenie, które towarzyszy moim rozmówcom od czasu przejścia infekcji wywoływanej przez koronawirusa SARS-CoV-2. Jest ono najczęściej wymienianą dolegliwością po COVID-19 przez ozdrowieńców – doświadcza jej prawie 50 proc. z nich.
Typowy czas powrotu do zdrowia po przebyciu COVID-19 wynosi dwa tygodnie dla pacjentów z łagodnym przebiegiem i do ośmiu tygodni dla osób z ciężkim przebiegiem infekcji, ale są osoby, u których objawy trwają dłużej, nawet kilka miesięcy (tzw. długi COVID, z ang. long covid).
Zespół chronicznego zmęczenia po COVID-19
Zespół (syndrom) przewlekłego, chronicznego zmęczenia (ang. Chronic Fatique Syndrome – CFS) występuje bardzo często po wielu wirusowych chorobach, m.in. po grypie, SARS, a teraz po COVID-19. To, co jest charakterystyczne dla tej ostatniej choroby, to czas trwania tych dolegliwości – trwają one dłużej i występują częściej właśnie po COVID-19.
Zespół chronicznego zmęczenia został – przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) – zakwalifikowany do chorób układu nerwowego. A towarzyszące mu dolegliwości nie ograniczają się tylko do zmęczenia. Pod tym pojęciem kryją się:
- skrajne zmęczenie i osłabienie,
- niska tolerancja wysiłku,
- bóle i zawroty głowy,
- bóle mięśni i stawów,
- zaburzenia snu,
- stany depresyjne.
Mogą pojawić się również poważniejsze schorzenia neurologiczne, np. mgła mózgowa, charakteryzująca się upośledzeniem funkcji poznawczych. Wszystkie te objawy wpływają na jakość życia chorego i ograniczają go w codziennych, zwykłych czynnościach, które wcześniej wykonywał bez żadnych problemów. To, co jest charakterystyczne to fluktuacja tych objawów. Mogą ustąpić na kilka dni, by za chwilę pojawić się ponownie.
Mam chroniczne zmęczenie – co robić?
Przede wszystkim trzeba dać organizmowi czas na regenerację. Powrót do zdrowia może trwać kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy, zwłaszcza jeśli chory miał tzw. covidowe zapalenie płuc i był długo hospitalizowany. O czym należy pamiętać!
- Przede wszystkim nie należy zmuszać się do zbyt intensywnych i częstych ćwiczeń, bo one mogą tylko pogorszyć samopoczucie.
- Osoby, które z powodu COVID-19 były hospitalizowane i unieruchomione, powinny rehabilitację zacząć już w szpitalu przed wypisem i powinny ją kontynuować po powrocie do domu.
- Rehabilitacja szpitalna powinna obejmować ćwiczenia oddechowe, bierne ruchy stawów, rozciąganie i stymulację mięśni, pionizację przy łóżku, a nawet naukę chodzenia, jeśli ta będzie konieczna.
- Rehabilitacja domowa powinna obejmować ćwiczenia oddechowe, oporowe, aerobowe i równoważne. Ze względu na odczuwane zmęczenie może być konieczne rozłożenie ćwiczeń w ciągu dnia i stopniowe zwiększanie ich objętości i intensywności. Gdy pacjent poczuje się lepiej, należy wdrożyć codzienne spacery (najlepiej w czyimś towarzystwie), w tempie dostosowanym do możliwości ozdrowieńca.
To istotne, bowiem w czasie choroby i związanej z nią przymusowej kwarantanny może pogłębić się sarkopenia (zwłaszcza u osób starszych). Jest to uogólniona choroba mięśni szkieletowych, która prowadzi do gorszej sprawności fizycznej i tym samym wyższego ryzyka upadków, złamań. Sarkopenia pojawia się zwłaszcza u osób, które przez bardzo długi okres były unieruchomione w czasie hospitalizacji i wymagały sztucznej wentylacji. Im w powrocie do zdrowia i sprawności powinien pomóc fizjoterapeuta czy rehabilitant.
Jak zadbać o swoje bezpieczeństwo podczas ćwiczeń?
Krajowa Izba Fizjoterapeutów udostępniła przetłumaczony na polski i dostosowany do polskich realiów informator WHO dla pacjentów „Wsparcie w samodzielnej rehabilitacji po przebyciu choroby związanej z COVID-19”. To pozycja obowiązkowa dla wszystkich rekonwalescentów.
W informatorze napisano:
- Zawsze rozgrzewaj się przed przystąpieniem do ćwiczeń, jak również poświęć czas na wyciszenie się i ochłonięcie po ich zakończeniu.
- Zakładaj luźną, wygodną odzież oraz obuwie amortyzujące.
- Odczekaj przynajmniej godzinę po posiłku przed rozpoczęciem ćwiczeń.
- Pij dużo wody.
- Unikaj aktywności fizycznej w upalne dni.
- Ćwicz w pomieszczeniu podczas mroźnych dni.
Przerwij ćwiczenia lub jakąkolwiek aktywność fizyczną, gdy zauważysz poniższe objawy:
- Nudności lub złe samopoczucie.
- Zawroty głowy lub uczucie omdlenia.
- Ciężką duszność.
- Wrażenie dusznego, parnego powietrza lub pocenie się.
- Ucisk w klatce piersiowej.
- Nasilenie dolegliwości bólowych.
W przypadku pojawianie się tych objawów skonsultuj się z lekarzem rodzinnym lub – w przypadku zaostrzenia stanu zdrowia – wezwij karetkę pogotowia.
Bibliografia:
- „Wsparcie w samodzielnej rehabilitacji po przebyciu choroby związanej z COVID-19”, Krajowa Izba Fizjoterapeutów, Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia
- "The acute effects of the COVID-19 pandemic on insomnia and psychological symptoms", Charles M. Morin, Julie Carie, ncbi.nlm.nih.gov
- "COVID-19 — The Long Road to Recovery", John E. Morley, ncbi.nlm.nih.gov
Tu się dzieje
