Różyczka: łagodna dla dzieci, groźna dla dorosłych. Jak ją rozpoznać?
Różyczka to stosunkowo niegroźna choroba wirusowa, która atakuje głównie dzieci. Różyczką łatwo się zarazić, przebywając z osobą chorą, ponieważ wirus rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Na zarażenie różyczką powinny uważać szczególnie kobiety w ciąży, ponieważ zarażenie wirusem jest groźne dla płodu. Jak rozpoznać objawy różyczki?
Różyczka jest chorobą wirusową o miernej zakaźności. Jej przebieg jest zwykle łagodny, a poważne powikłania stwierdza się rzadko.
Spis treści:
- Jakie są przyczyny różyczki?
- Jakie są objawy różyczki?
- Jakie są metody leczenia różyczki?
- Jakie są powikłania różyczki?
- Kiedy należy szczepić przeciwko różyczce?
Na różyczkę chorują zazwyczaj dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, ale choroba ta może dotknąć także dorosłych. Jak w przypadku wszystkich chorób tzw. wieku dziecięcego, dorośli przechodzą różyczkę ciężej, są także bardziej narażeni na powikłania. Choroba jest groźna dla kobiet w ciąży, szczególnie w pierwszych 16 tygodniach. Może być przyczyną poronienia, zgonu płodu lub przedwczesnego porodu i wad wrodzonych.
Różyczka: przyczyny
Wyróżnia się różyczkę nabytą, na którą chorują ludzie po urodzeniu (najczęściej w wieku przedszkolnym) i zespół różyczki wrodzonej, który jest następstwem zakażenia w pierwszych tygodniach życia płodowego. Różyczka nabyta uznawana jest za chorobę niegroźną, szczególnie łagodnie przechodzą ją dzieci, u których rzadko dochodzi do powikłań.
Do zakażenia różyczką dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, najczęściej drogą kropelkową. Materiałem zakaźnym jest także wydzielina z nosa, krew, kał i mocz.
Okres wylęgania choroby wynosi średnio 2-3 tygodnie, to okres od zarażenia do wystąpienia objawów. Osoba zarażona wirusem może zarażać innych już na 7 dni przed wystąpieniem objawów i do 5 dni po ich wystąpieniu. Oznacza to, że osoba zarażona może nie mieć świadomości, że jest zagrożeniem dla innych.
Różyczka wrodzona niesie za sobą poważne konsekwencje. W wielu przypadkach w wyniku zakażenia różyczką dochodzi problemów z donoszeniem ciąży, porody są przedwczesne lub dochodzi do śmierci płodu. Charakter i stopień następstw zakażenia są zróżnicowane, a do powikłań wynikających z zakażenia płodu wirusem należą na przykład: postępujący niedosłuch, upośledzenie widzenia, padaczka, mózgowe porażenie dziecięce, zaburzenia hormonalne lub kardiologiczne.
Dziecko zarażone różyczką wrodzoną może wydalać wirusa wraz z moczem nawet przez 18 miesięcy po urodzeniu.
Różyczka: objawy
Różyczka nabyta to choroba łagodna, która nawet w połowie przypadków przebiega bezobjawowo. Objawy, jeśli występują, nie zawsze są dokuczliwe. Wysypka, chociaż uznawana jest za najbardziej charakterystyczny objaw choroby, nie zawsze występuje. Czasami różyczka wykazuje inne objawy, dlatego bywa trudna do zdiagnozowania. Podane objawy mogą, ale nie muszą wystąpić. Trudno również określić ich natężenie.
Do wstępnych objawów różyczki zalicza się:
- osłabienie i złe samopoczucie;
- ból głowy i mięśni;
- zapalenie gardła;
- zapalenie spojówek (bez światłowstrętu);
- stan podgorączkowy lub gorączka.
Na dzień przed wystąpieniem wysypki dochodzi zazwyczaj do bolesnego powiększenia węzłów chłonnych, zwykle karkowych, zausznych i szyjnych.
Wysypka pojawia się najpierw za uszami, a następnie schodzi na twarz. Po upływie doby pojawia się na tułowiu i kończynach, gdzie przybiera drobną i różową postać (przypomina płoniczą). Na twarzy może przypominać odrową. Wysypka przechodzi samoistnie, zazwyczaj po 2-3 dniach. Nie pozostawia śladów na skórze, choć w niektórych przypadkach może dochodzić do złuszczania się naskórka.
U osób, u których różyczka występuje bez wysypki, objawem alarmującym może być powiększenie węzłów chłonnych. Wysypka jest natomiast najczęstszym objawem różyczki wśród dzieci.
Tym, co wskazuje na zarażenie różyczką u noworodka (zespół różyczki wrodzonej), są objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego i narządów zmysłów, czyli problemy ze wzrokiem i/lub słuchem. Na różyczkę wrodzoną mogą wskazywać także objawy dotyczące układu sercowo-naczyniowego oraz krwiotwórczego. Dzieci z wrodzonym zespołem różyczkowym mogą urodzić się przedwcześnie. Zdarzają się także przypadki śmiertelne dzieci z zespołem różyczki wrodzonej.
Choroby, które mogą naśladować różyczkę: toksoplazmoza, odra o zmodyfikowanym przebiegu, rumień nagły, rumień zakaźny, zakażenia enterowirusowe.
Dorośli i starsze dzieci mogą przechodzić różyczkę znacznie ciężej niż przedszkolaki. Oprócz wskazanych wyżej objawów mogą pojawić się także: jedno- lub dwudniowe bóle stawowe, bóle głowy, katar, kaszel, zapalenie spojówek. Objawy w większości przypadków są niegroźne i nie wymagają specjalnego leczenia. O wszystkich objawach niepokojących lub szczególnie dokuczliwych należy informować lekarza prowadzącego.
Różyczka: leczenie
Nie ma swoistego leczenia różyczki. Leczy się konkretne objawy choroby, takie jak: gorączkę, bóle stawów i zapalenie stawów. W leczeniu stosuje się najczęściej dostępne bez recepty środki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.
Różyczkę u kobiet w ciąży i noworodków rozpoznaje się na przykład za pomocą badań serologicznych. Zakażenie wirusem potwierdza jego izolacja z wydzieliny z nosa, gardła, krwi, moczu i płynu mózgowo-rdzeniowego. Takie badanie przeprowadza się najczęściej u noworodków z zespołem różyczki wrodzonej.
Różyczka: powikłania
Różyczka, szczególnie w przypadku dzieci, uznawana jest za chorobę łagodną, która przechodzi samoistnie i rzadko pozostawia za sobą powikłania. Jednak jak każda choroba, różyczka może mieć groźne następstwa. Do powikłań po różyczce zalicza się: różyczkowe zapalenie nerwów, zapalenie stawów lub mózgu, plamicę różyczkową.
Różyczka: szczepienia
Od 2004 roku w Polsce wykonuje się szczepienia szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce. Powszechnym szczepieniem objęte są dzieci w 13-14 miesiącu życia oraz dzieci w wieku pokwitania, czyli 13 lat. Szacuje się, że odporność poszczepienna wygasa po ok. 10-15 latach, dlatego dzieci szczepi się dwa razy. Ponowne szczepienie ma istotne znaczenie w zapobieganiu zarażeniom kobiet ciężarnych i płodu. Kobietom, które planują ciążę, a nie chorowały wcześniej na różyczkę, również poleca się szczepienie. W takim przypadku wskazane jest zajście w ciążę przynajmniej po 3 miesiącach od szczepienia.
Trwałą odporność na wirusa zapewnia jedynie przechorowanie różyczki. Może dojść do ponownego zachorowania na różyczkę, ale są to stosunkowo rzadkie przypadki. Również szczepionka nie zapewnia 100 proc. ochrony przed chorobą, ale sprawia, że różyczka (a także świnka i odra) będzie miała lżejszy przebieg. Szczepienia zmniejszają także ryzyko wystąpienia ewentualnych powikłań po chorobie.
Źródło: prof. dr hab. n. med. Bogumiła Milewska-Bobula, dr med. Bożena Lipka, Różyczka (pediatria.mp.pl/choroby/chorobyzakazne)
Tu się dzieje
