Zespół Angelmana, czyli syndrom uśmiechniętej kukiełki. Na czym polega?
Zespół Angelmana jest schorzeniem genetycznym, które objawia się upośledzeniem umysłowym i ruchowym. Osoby z zespołem Angelmana często określane są jako ,,uśmiechnięte'' bo często się śmieją, mają napady nieuzasadnionego śmiechu. Ich ruchy przypominają ruchy marionetki z powodu sztywnych nóg. Dowiedz się, jakie są objawy zespołu Angelmana. Jak rozpoznać chorobę u dziecka?
Zespół Angelmana (z ang. Angelman syndrome, skrót AS) to uwarunkowana genetycznie choroba powodowana zmianą w DNA w regionie 15q11-13. Zespół Angelmana występuje u jednego na 12 000 - 20 000 żywo urodzonych dzieci.
Zespół Angelmana: przyczyny
Zespół Angelmana jest wynikiem zakłócenia funkcji genu UBE3A, kodującego enzym – ligazę ubikwityny. Gen ten zlokalizowany jest w regionie 15q11.2-q13. Uważa się, że defekt ten jest pochodzenia matczynego, ponieważ zazwyczaj w mózgu zachodzi preferencyjna ekspresja allelu matczynego.
- Delecja, czyli wypadnięcie fragmentu chromosomu 15 w regionie 15q11-q13 dotyczy chromosomu pochodzenia matczynego. Występuje najczęściej, bo nawet w 65-75 proc. wszystkich przypadków.
- Disomia uniparentalna lub jednorodzielska, czyli stan, w którym obie kopie genów danego chromosomu są odziedziczone po jednym z rodziców, w przypadku zespołu Angelmana po ojcu. Ta forma mutacji wiąże się z lżejszym przebiegiem zespołu Angelmana. Szacuje się, że występuje w ok. 2-3 proc. przypadków.
- Defekt imprintingu, czyli zaburzenie w procesie dołączania reszt metylowych, który ma miejsce podczas wytwarzania gamet. Występuje w ok. 3 proc. przypadków.
- Mutacja genu UBE3A: dotyczy ok. 5-11 proc. przypadków zespołu Angelmana.
Zespół Angelmana: objawy
Zespół Angelmana jest rzadko rozpoznawany u bardzo małych dzieci. Najczęściej pierwszą diagnozę stawia się miedzy 2 a 5 rokiem życia, kiedy charakterystyczne objawy fenotypowe i zachowanie stają się silniej wyrażone.
ZESPÓŁ ANGELMANA U NOWORODKÓW i młodszych niemowląt jest rzadko rozpoznawany, bo dzieci najczęściej rodzą się z ciąży i porodu o niepowikłanym przebiegu, z prawidłową długością i masą ciała (czasami niższą od masy urodzeniowej zdrowych dzieci) mają obwód główki i klatki piersiowej w granicach normy.
U większości dzieci po urodzeniu występują jednak zaburzenia odżywiania pod postacią trudności w ssaniu, wymiotów po posiłkach (refluks żołądkowo-przełykowy) i małego przyrostu masy ciała. Krztuszenie się pokarmem może prowadzić do zaburzeń oddechowych i bywa przyczyną hospitalizacji.
Cechą charakterystyczną noworodków z zespołem Angelmana jest ich nadmierny spokój, w porównaniu ze zdrowymi noworodkami. Dzieci są zazwyczaj wiotkie, podczas trzymania na rękach wyczuwa się drżenie ich ciała, u niektórych z nich występuje oczopląs.
ZESPÓŁ ANGELMANA U DZIECI zaczyna być zauważalny od ok. 6 miesiąca życia. Wtedy obserwuje się opóźnienie rozwoju psychoruchowego, przy czym u niektórych dzieci rozwój psychoruchowy do końca 1 roku życia wydaje się prawidłowy.
Objawy ujawniają się stopniowo we wczesnym dzieciństwie. U wszystkich dzieci z zespołem Angelmana obserwuje się opóźnienie w rozwoju psychoruchowym, zmiany w zachowaniu i opóźnienie w nabywaniu umiejętności mowy.
Dzieci z zespołem Angelmana siadają samodzielnie dopiero pomiędzy 1 a 3 rokiem życia. Siedzą charakterystycznie, podpierając się jedną ręką z powodu osłabienia mięśni tułowia, a kończyny dolne, w których występuje nadmierne napięcie mięśniowe, są szeroko rozsunięte i sztywne.
Raczkowanie rozpoczyna się ok. 22 miesiąca życia i przypomina czołganie się lub ślizganie na pośladkach. Dzieci z zespołem Angelmana zaczynają chodzić samodzielnie między 18 miesiącem życia a 7 rokiem życia ,przeważnie od 5 roku życia (ok. 30 proc. chorych nie chodzi wcale). Chód jest bardzo specyficzny, stąd porównanie do kukiełki: dzieci chodzą krokiem chwiejnym, na szeroko rozstawionych i sztywnych nogach.
Przyczyną specyficznego poruszania się jest skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa, a także charakterystyczna dla zespołu Angelmana wiotkość tułowia i nasilona spastyczność (napięcie) kończyn dolnych.
Innym aspektem choroby jest zachowanie. Osoby z zespołem Angelmana sprawiają wrażenie szczęśliwych, są towarzyskie, często się uśmiechają. Pierwszy chichot pojawia się u maleńkich dzieci (ok. 10 tygodnia) i jest łatwy do sprowokowania. U większości osób z zespołem Angelmana obserwuje się napady śmiechu zupełnie nieadekwatnego do sytuacji, łatwego do wywołania, niepoddającemu się kontroli, takie zachowanie określane jest czasami potocznie mianem ,,głupawki''. W młodszym wieku napadom śmiechu towarzyszy machanie bądź klaskanie rękami.
Warto na pewno zwrócić uwagę na to, że dziecko z zespołem Angelmana fascynuje się wodą - lubi kąpiele i lejącą się z kranu wodę, załamujące się refleksy i odgłos lejącej się wody. Interesuje się przedmiotami pofałdowanymi jak niektóre papiery i tworzywa sztuczne. Lubi bawić się zabawkami wydającymi dźwięki.
Objawem charakterystycznym zespołu Angelmana są również zaburzenia mowy - dziecko nie mówi wcale lub wykorzystuje słowa w minimalnym stopniu. Dzieci te mają jednak duże zdolności w niewerbalnym porozumiewaniu się - komunikują się z rodzicami za pomocą wskazywania, czasami określonych gestów lub pociągania za rękę bądź odzież.
U ponad 80 proc. dzieci z zespołem Angelmana wystepują napady padaczkowe, które zazwyczaj łagodnieją z upływem czasu.
Zespół Angelmana: wygląd
Osoby z zespołem Angelmana mają specyficzny wygląd, choć cechy zewnętrzne mogą mieszać się z cechami urody danej rodziny, co zwykle utrudnia rozpoznanie.
Twarz osoby z zespołem Angelmana określa się jako „twarz Angelmana” - w okresie noworodkowym i wczesnodziecięcym nie wykazuje żadnej odrębności, ale wyraźnie zmienia się wraz z wiekiem dziecka i z czasem wykazuje coraz więcej cech charakterystycznych. Wyróżniające jest szczególnie stałe wysuwanie języka oraz prognatyzm, czyli nadmierne wysunięcie żuchwy lub szczęk.
Rysy twarzy są delikatne, oczy osadzone głęboko, stosunkowo szeroko. Zęby są rozstawione szeroko, a u starszych dzieci, na skutek ucisku wywieranego przez stale wysuwany język, powierzchnie górne koron zębów są starte. Usta są duże, warga górna wąska. Mimo tych odrębności dzieci są podobne do swoich rodziców.
U większości chorych obserwuje się hipopigmentację skóry, włosów i oczu (dotyczy to dzieci z delecją regionu 15q11-q13). Włosy są jasne, skóra jasna i wrażliwa na promieniowanie słoneczne.
U ponad 40 proc. wszystkich chorych stwierdza się zeza i krótkowzroczność.
Zespół Angelmana: diagnozowanie
Potwierdzenie zespołu Angelmana uzyskać można na podstawie badań genetycznych.
Celem badań genetycznych jest rozpoznanie zespołu Angelmana i ustalenie rodzaju defektu molekularnego. Badanie w kierunku AS można wykonać w większości Poradni Genetycznych w Polsce.
Zespół Angelmana: leczenie
Zespół Angelmana jest chorobą genetyczną i nie da się jej wyleczyć. Postępowanie u osób, u których zdiagnozowano zespół Angelmana sprowadza się do ciągłej rehabilitacji, by utrzymywać sprawność ruchową. To niezwykle ważne, bo większość nierehabilitowanych systematycznie chorych ok. 20 roku życia nie chodzi z powodu utrwalenia się przykurczów w stawach kolanowych oraz znacznego stopnia skrzywienia kręgosłupa.
Ponieważ wiele osób z zespołem Angelmana nie mówi wcale (nawet 30 proc. przypadków), a pozostałe mają ograniczoną mowę, to należy jak najszybciej wprowadzić tzw. komunikację zastępczą, czyli umożliwić dziecku korzystanie ze specjalnych pomocy pozwalających rozwijać komunikację z otoczeniem.
Prawidłowa opieka nad dzieckiem z zespołem Angelmana procentuje w przyszłości. Młodzi ludzie z zespołem Angelmana robią postępy, gdy są poddawani stałej terapii i nauce. Nie wykazują tendencji do cofania się w postępach, a ich zdrowie fizyczne jest dość dobre.
U osób, u których występują napady padaczkowe, konieczna jest opieka lekarza neurologa. Z powodu często współistniejącej skoliozy konieczne jest wczesne rozpoczęcie leczenia ortopedycznego, aby zapobiec progresji choroby.
Ważna jest również praca z logopedą z powodu problemów z mową i słabym jej rozwojem.
Źródło: wspolnie.org; angelman.org
Tu się dzieje
