Stosujesz modną dietę? Sprawdź, jakie może mieć ona negatywne skutki dla zdrowia

Niezbilansowana dieta to taka, która zawiera zbyt dużo lub zbyt mało białka, tłuszczów, węglowodanów, błonnika, witamin, składników mineralnych i płynów, czyli podstawowych składników odżywczych. Taka dieta w szczególności w dłuższym okresie stosowania może mieć poważny negatywny wpływ na zdrowie, umysł, ciało oraz samopoczucie. Co więcej, gdy eliminujesz dużą grupę produktów spożywczych, dieta staje się bardziej monotonna. Przykładowo, gdy w diecie paleo wyeliminujesz produkty zbożowe, z codziennego jadłospisu zniknie ogrom różnych produktów, które jadłeś do tej pory i które jedzą Twoi bliscy. Takie odżywianie staje się trudne do zrealizowania w dłuższym okresie.

DIETA KETOGENICZNA (KETO DIETA)

Stosując dietę ketogeniczną, musisz się liczyć z możliwością pojawienia się różnych negatywnych efektów tej diety. Należą do nich:

• utrata apetytu – osoby na diecie ketogenicznej mogą odczuwać zmniejszony apetyt lub nawet awersję do jedzenia; przyczyną może być większe spożycie białka;
• podatność na hipoglikemię – spowodowane jest to niską podażą węglowodanów oraz jednoczesną aktywnością fizyczną i stosowaniem diety niskokalorycznej;
• nieprzyjemny oddech – kiedy węglowodany przyjmowane są w ilości poniżej 50 g, organizm wchodzi w stan ketozy; wówczas ciała ketonowe stają się źródłem energii; podczas ich metabolizmu wydziela się aceton, który da się wyczuć w wydychanym powietrzu;
• zaparcia – dieta ketogeniczna jest bardzo często uboga w błonnik, ponieważ spożywa się mniej produktów pełnoziarnistych oraz warzyw i owoców; niskie spożycie błonnika ma negatywne oddziaływanie na florę jelitową;
• wymioty, biegunka – wysokie spożycie tłuszczu oraz obecność ciał ketonowych może wpływać na zaburzenia w pracy przewodu pokarmowego;
• demineralizacja i łamliwość kości – ze względu na niskie spożycie nabiału organizm przyjmuje małą ilość wapnia i witaminy D; niedobory tych składników mogą prowadzić do rozwoju osteopenii, a następnie osteoporozy;
• wzrost poziomu cholesterolu – długotrwałe stosowanie diety ketogenicznej bogatej w tłuszcze (zwłaszcza zwierzęce) może wpływać na wzrost poziomu cholesterolu we krwi i rozwój hipercholesterolemii;
• kamienie nerkowe – to jeden z możliwych długotrwałych skutków, jego przyczyną jest odwodnienie i zagęszczenie moczu;
• pogorszenie wrażliwości insulinowej – u osób stosujących dietę ketogeniczną może być ona gorsza niż u stosujących dietę normowęglowodanową.

Przeczytaj więcej: Na diecie ketogenicznej schudniesz, ale niekoniecznie zdrowo

DIETA BEZGLUTENOWA

Do potencjalnych negatywnych skutków stosowania diety bezglutenowej należą:

• niedobory witamin i związków mineralnych – produkty, w których gluten został technologicznie usunięty, lub te na bazie mąki kukurydzianej i ryżowej zawierają często mniej żelaza, wapnia, tiaminy, ryboflawiny, niacyny, kwasu foliowego oraz błonnika;
• wysokie spożycie arsenu i pochodnych rtęci przy częstszym spożyciu ryżu – nierzadko stosowanym substytutem pszenicy i innych zbóż zawierających gluten jest ryż; niestety, jego bardzo wysokie spożycie może wiązać się ze zwiększonym przyjmowaniem znajdujących się w nim arsenu i metali ciężkich;
• dłuższy czas potrzebny do postawienia właściwej diagnozy u osób samodzielnie eliminujących gluten – osoby, które nie chorują na celiakię, a samodzielnie decydują się na dietę bezglutenową, mogą stawiać błędną diagnozę, a tym samym opóźnić czas zdiagnozowania rzeczywistego problemu;
• zwiększenie ryzyka chorób serca i hipercholesterolemii – spożycie glutenu, a tym samym najczęściej wyższe spożycie błonnika, jeśli wybiera się produkty pełnoziarniste, skutkuje zmniejszonym ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. U osób na diecie bezglutenowej stwierdza się niższe spożycie błonnika oraz większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawału.

Dowiedz się więcej: Dieta bezglutenowa czyli jedyny sposób na leczenie celiakii 

DIETA WEGAŃSKA

Stosując dietę wegańską, możemy narazić się na:

• niedobory witaminy B12 – wyeliminowanie z diety produktów zwierzęcych naraża wegan na niedobory witaminy B12; odpowiednie zbilansowanie diety wegańskiej jest możliwe, jeśli zostanie wprowadzona suplementacja witaminy B12;
• anemię – diety wegańskie charakteryzują się niższą podażą żelaza hemowego, czego konsekwencją jest gorsze zaopatrzenie organizmu w żelazo; niedostateczna podaż żelaza (a także witaminy B12) może objawiać się osłabieniem, zmęczeniem i spadkiem wydolności fizycznej;
• osteoporozę – eliminacja produktów mlecznych, za którą często idzie niska podaż wapnia, może skutkować zmniejszeniem gęstości mineralnej kości, a w konsekwencji rozwojem osteopenii i osteoporozy; produkty mleczne można zastąpić żywnością wegańską wzbogacaną wapniem;
• gorsze samopoczucie, obniżenie odporności, problemy z koncentracją – niedobory witamin i składników odżywczych podczas stosowania źle zbilansowanych diet wegańskich (w szczególności niedobory żelaza, cynku, witamin z grupy B, witaminy D) mogą objawiać się spadkiem energii, koncentracji i ogólnym złym samopoczuciem; bagatelizowanie tych objawów może spowodować wystąpienie poważnych problemów zdrowotnych, np. anemii, osteoporozy, wad cewy nerwowej u dzieci matek wegańskich nieprzyjmujących witaminy B12, zaburzeń pracy serca.

Zobacz także: Dieta wegańska – jak jeść, aby uniknąć niedoborów? 

DIETA BEZMLECZNA

Podczas stosowanie diety bezmlecznej mogą pojawić się:

osteoporoza i zwiększona łamliwość kości – mleko i przetwory mleczne zawierają dużo wapnia, są jego głównym źródłem w diecie większości Europejczyków; dieta bezmleczna niesie ze sobą ryzyko niedoborów wapnia, co skutkuje osteopenią i osteoporozą, a w konsekwencji zwiększeniem łamliwości kości;

niedobory witamin i składników mineralnych – produkty mleczne cechują się dużą gęstością odżywczą, zawierają fosfor i potas, a także dostarczają magnezu, cynku, miedzi, manganu, kobaltu, witamin z grupy B oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (w przypadku produktów mlecznych o wysokiej zawartości tłuszczu). Dieta bezmleczna może zatem zwiększać ryzyko pojawienia się wielu niedoborów żywieniowych i utrudniać zbilansowanie diety;

nieodpowiednia podaż białka – produkty mleczne zawierają sporą ilość białek, tłuszczów i węglowodanów; ilość makroskładników różni się w poszczególnych produktach w zależności od użytej metody obróbki technologicznej; wiele produktów mlecznych zawiera duże ilości białka o wysokiej wartości biologicznej, zatem ograniczenie ich skutkuje zmniejszeniem różnorodności dostarczanych produktów białkowych; dieta bezmleczna wymaga jednoczesnego zwiększenia spożycia mięsa, ryb i nasion roślin strączkowych w celu zbilansowania podaży białka, szczególnie wśród osób aktywnych fizycznie.

Polecamy: Nietolerancja laktozy u twojego dziecka - jak sobie z nią radzić? 

DIETA DUKANA

Stosując dietę Dukana, można mieć poważne problemy ze zdrowiem. Negatywne skutki stosowania tej diety to:

• szybszy postęp miażdżycy – dieta Dukana zakłada spożywanie większych ilości mięsa; skutkiem tego jest zwiększenie spożycia tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego oraz cholesterolu; składniki te dostarczane w dużych ilościach zwiększają ryzyko rozwoju miażdżycy i przyczyniają się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego;
• niedobór witamin i mikroelementów – podczas diety Dukana ograniczone zostaje spożycie m.in. warzyw, owoców i produktów zbożowych; może to prowadzić do niedoborów wielu witamin i składników mineralnych;
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi – nadmiernej podaży białka towarzyszy zwiększona podaż soli, pochodząca z doprawionych produktów przetworzonych: ryb i mięs z puszki, produktów wędzonych i wędlin; według badań sód jest jedną z przyczyn rozwoju pierwotnego nadciśnienia tętniczego;
• niewydolność nerek – badania przeprowadzone na zdrowych osobach stosujących dietę wysokobiałkową (szczególnie w krótkim okresie) nie wykazały żadnych zaburzeń filtracji kłębuszkowej, jednak duży udział białka w diecie osób z zaburzeniami pracy nerek lub cukrzycą przyczynia się do pojawienia się nadciśnienia wewnątrzkłębuszkowego i spadku funkcjonowania nerek;
• kamica nerkowa i kamica pęcherzyka żółciowego – nadmierne spożycie białka, mimo mechanizmów adaptacyjnych, zwiększa wydzielanie substancji potencjalnie litogennych, takich jak kwas moczowy i wapń; może to stać się przyczyną powstawania kamieni u osób zdrowych;
• dna moczanowa – wysoka podaż białka to także zwiększona podaż puryn, w następstwie rozpadu ich nadmiaru istotnie wzrasta stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi; ma to wpływ na zaostrzenie przebiegu dny moczanowej.

Warto przeczytać: Dieta Dukana, czyli dieta proteinowa: zasady, przykładowy jadłospis 

DIETA SOKOWA

Jeśli stosujesz dietę sokową, mogą się u Ciebie pojawić:

• głód – diety sokowe charakteryzuje zazwyczaj bardzo niska wartość energetyczna, skutkiem tego jest głód; ponadto soki z owoców mają wysoki indeks glikemiczny, co powoduje wahania poziomu glukozy i insuliny, a w efekcie często pojawia się wilczy głód;
• gorsze samopoczucie, zawroty głowy i omdlenia – diety bardzo niskokaloryczne i niskokaloryczne nie dostarczają organizmowi odpowiedniej ilości energii, co prowadzi do zmniejszenia siły fizycznej, zawrotów głowy lub omdleń; stosując taką dietę, nie powinno się podejmować aktywności fizycznej, aby nie prowadzić do nasilenia tych reakcji;
• bóle głowy – brak odpowiedniej ilości energii często skutkuje m.in. bólami głowy czy spadkami ciśnienia; ponadto bazując na sokach warzywnych, a nie owocowych czy owocowo-warzywnych, dostarcza się do organizmu bardzo mało węglowodanów; prowadzi to do pojawienia się skutków ubocznych, takich jak: zaburzenie pracy układu hormonalnego, nieświeży oddech, drażliwość, stany depresyjne;
• utrata masy mięśniowej – w warzywach i owocach znajduje się mała ilość białka, poza tym ma ono niską wartość biologiczną; diety oparte na sokach mogą prowadzić do niedoborów tego składnika w diecie; zbyt mała podaż białka oraz niska kaloryczność diety bardzo szybko prowadzą do katabolizmu białek mięśniowych w celu pozyskania energii;
• biegunki – ich przyczyną jest wysoka podaż fruktozy przy jednoczesnej małej podaży błonnika; ostrej biegunce towarzyszą zaburzenia wchłaniania witamin, co zwiększa ryzyko niedoborów witaminowych;
• osteoporoza – dieta sokowa bazuje na owocach i warzywach, a wyklucza nabiał – źródło wapnia; niskie spożycie wapnia przyczynia się do rozwoju osteoporozy; niska podaż witaminy D (rozpuszczalnej w tłuszczach, których w diecie sokowej jest niewiele) nasila ten proces.

Dowiedz się więcej: Dieta sokowa – sprawdź, czy warto 

Michał Wrzosek jest dietetykiem klinicznym, autorem książki "Projekt zdrowe życie" Warszawa 2019