Śpiączka, czyli zaburzenie świadomości. Przyczyny zapadania w śpiączkę

Śpiączka to stan głębokiego, długotrwałego zaburzenia świadomości, w którym chory pozostaje w bezruchu i nie reaguje na bodźce z zewnątrz. Osoba pozostająca w śpiączce wygląda, jakby spała, ale nie budzi się. 

U zdrowego człowieka za utrzymanie stanu świadomości odpowiadają złożone struktury układu nerwowego, do których zalicza się m.in. twór siatkowaty zlokalizowany w pniu mózgu i rdzeniu przedłużonym. To właśnie w jego obrębie powstają impulsy elektryczne, które są przekazywane do różnych części mózgu i utrzymują go w gotowości. Uszkodzenie tej niezwykle ważnej struktury powoduje zaburzenia świadomości. Może do tego dojść na skutek urazu po wypadku lub na przykład zatruciu toksynami, a także w wyniku ciężkich powikłań niektórych chorób.

Istnieje wiele stanów zaburzenia świadomości, w tym majaczenie, senność patologiczna czy przymglenie, które różnią się między sobą stopniem nasilenia. Śpiączki nie należy mylić z zespołem zamknięcia czy ze stanem wegetatywnym, jednym z powikłań śpiączki. W stanie wegetatywnym pacjent nie ma zachowanej świadomości, ale w przeciwieństwie do śpiączki, reakcje odruchowe są zachowane.

Przyczyny śpiączki

Przyczyną śpiączki może być bezpośrednie uszkodzenie mózgu (tkanki mózgowej) lub zaburzenia ogólnoustrojowe, które mają wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego.

Oprócz urazów głowy i uszkodzeń mózgu częstą przyczyną śpiączki jest zatrucie substancjami toksycznymi, na przykład narkotykami, alkoholem czy metalami ciężkimi. 

Częste przyczyny śpiączek:

• urazy, uszkodzenia, zapalenia mózgu;
• zaburzenia metaboliczne;
• powikłania cukrzycy;
• zatrucie lekami;
• krwawienie podpajęczynówkowe;
• zmiany nadnamiotowe i podnamiotowe;
• udar mózgu;
• guz mózgu;
• ropień mózgu;
• niewydolność wątroby;
• niewydolność nerek;
• niedoczynność tarczycy;
• niedoczynność nadnerczy;
• zaburzenia rytmu serca; 
• zaburzenia psychiczne;
• padaczka;
• choroby zakaźne.

Do śpiączki może prowadzić niedokrwienie/niedotlenienie, które zazwyczaj wywołuje rozległe obustronne uszkodzenia kory mózgowej, hipokampa, ciała migdałowatego i wzgórza.

Objawy śpiączki

Śpiączka nie daje charakterystycznych objawów chorobowych, jej istotą jest brak reakcji na bodźce, brak spontanicznych ruchów, brak odruchów, brak kontaktu słownego. 

Śpiączka może mieć różną głębokość, co określa tzw. skala Glasgow. Stopień zaawansowania stwierdza się na podstawie obserwacji odruchów źrenicznych, ciśnienia tętniczego, oddechu, tętna i temperatury ciała. 

Na podstawie skali Glasgow bada się:

• otwieranie oczu: w skali od 1 do 4
• kontakt słowny: w skali od 1 do 5
• reakcje ruchowe: w skali od 1 do 6

W głębokich stanach śpiączkowych stwierdza się brak odruchów (arefleksja), szerokie źrenice niereagujące na światło. Wszystkie odruchy są zniesione, zostaje jedynie zachowany oddech i w tym stanie mózg może kontrolować pracę serca i oddech. Zdarza się jednak, że zachodzi konieczność zaintubowania i sztucznego podtrzymywania oddechu, co określa się śpiączką przekroczoną.

W stanach mniej głębokich mogą występować prymitywne reakcje na bodziec bólowy, zachowana jest również reakcja źrenic, często obecny jest objaw Babińskiego, czyli odruchowe wyprostowanie palucha z jego zgięciem grzbietowym w trakcie drażnienia skóry boczno-dolnej powierzchni stopy.

Leczenie śpiączki (wybudzanie)

Szanse na wybudzenie ze śpiączki zależą głównie od przyczyny, która ja wywołała, a także od czasu trwania śpiączki. Im dłużej trwa śpiączka, tym gorsze są rokowania na wybudzenie. Jest to bowiem okres, w którym dochodzi do spowolnienia wszystkich procesów mózgowych, dlatego im dłużej trwa, tym większe uszkodzenia mózgu powoduje, co prowadzi również do zaniku komórek nerwowych.

Większe szanse na wybudzenie mają zwykle ofiary wypadków, u których doszło do tylko częściowego uszkodzenia mózgu. Gorzej rokują śpiączki będące wynikiem długotrwałego niedotlenienia mózgu, co zdarza się na przykład po ciężkich zatruciach, podtopieniach oraz wylewach krwi do mózgu.

Cały proces wybudzania ze śpiączki polega na częstym stymulowanie mózgu i całego ciała dopływającymi impulsami, co łączy się z rehabilitacją ruchową oraz bodźcowaniem wielozmysłowym – muzykoterapią czy smakoterapią. 

Pacjentów ze śpiączki farmakologicznej można wybudzić w każdej chwili poprzez zaprzestanie podawania leków, które służą do wprowadzania w stan śpiączki farmakologicznej.

Zobacz także

Sukces "Budzika dla dorosłych". Pierwszy pacjent wybudził się ze śpiączki

Mężczyzna z orzeczeniem o śmierci mózgu wrócił. Cuda w medycynie się zdarzają

Źródło: mp.pl;